• Йеңилиқлар
• 28 Мамыр, 2018

Латин графикиси асасидики уйғур алфавити уйғур тилида билим беридиған гимназиядә қобул қилинди

Шәмшидин АЮПОВ, «Уйғур авази»/ Өткән һәптидә Алмута шәһиридики А.Розибақиев намидики 153- мәктәп-гимназиядә җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи вә мәзкүр тәшкилатниң йенидики уйғур тилида билим беридиған мәктәпләр ассоциациясиниң уюштуруши билән кәңәйтилгән мәҗлис болуп өтти. Униңға Алмута шәһири вә Алмута вилайитидә оқутуш уйғур тилида жүргүзүлидиған мәктәпләрниң уйғур тили вә әдәбияти пәнлири муәллимлири, бир топ алим вә зиялилар қатнишип, уйғур тилиниң латин графикиси асасидики алфавитини қобул қилиш мәсилисини муһакимә қилди. Мәҗлис гимназия һойлисида тәнтәнилик рәвиштә ечилди. Қоллириға «Достлуқ», «Астана», «Қазақстан» дәп латин йезиғида йезилған плакатларни тутқан оқуғучилар заманивий нахша-уссулларни иҗра қилип, флешмоб уюштурди. Униңда яш әвлатлар намидин сөз алған 10-синип оқуғучиси Муһәббәт Ширзатниң нутқи көпчиликни қайил қилди. – Қазақ алфавитиниң латин графикисиға өтүши – елимиз тарихидики наһайити муһим вақиә, – деди у тәвринип. – Латин йезиғи дөләт тилиниң аброй-инавитини техиму көтиридиғанлиғиға, шундақла түрк дуниясиниң өзара мунасивитини техиму мустәһкәмләйдиғанлиғиға иманимиз камил. Қобул қилинғиливатқан йеңи уйғур алфавитиниң өсмүрләргә, йәни биз, мәктәп оқуғучилириға, үгинишкә асан, җәмийәттә пайдилинишқа қолайлиқ болидиғанлиғини һәм бүгүнки күн реаллиғиға җавап беридиғанлиғиға үмүт қилимиз. Шуниңдин кейин жирақ-йеқиндин кәлгән меһманлар «дүгләк үстәл» әтрапида баш қошуп, уйғур тилиниң латин графикиси асасидики алфавитини қобул қилиш мәсилисини муһакимә қилди. Мәҗлис модератори, 153-мәктәп-гимназияниң мудири, ҚХА әзаси, Алмута шәһәрлик мәслиһәтниң депутати, ҖУЭМ йенидики Уйғур тилида билим беридиған мәктәпләр ассоциациясиниң рәиси Шавкәт Өмәров жиғилғанларни мәзкүр мәҗлисниң күн тәртиви вә униң қатнашқучилири билән тонуштурди. Мәҗлистә дәсләп сөз новитини алған Қазақстан Җумһурийити Парламенти Мәҗлисиниң депутати, ҖУЭМ рәиси Шаһимәрдан Нурумов мошу жилниң 28-апрель күни болуп өткән ҚХАниң ХХVІ сессияси тоғрилиқ қисқичә тохтилип өткәндин кейин, өз ойини төвәндикичә изһар қилди: – Биз, һәқиқий мәнасида, әң бәхитлик қазақстанлиқлар. Һечбир әлдә мундақ баш қошуп, өзиниң ана тилида дөләтлик билим дәргаһида мундақ тарихий әһмийәткә егә муһим мәсилиләрни тәһлил қиливатқини йоқ. Шуниң үчүн, биринчидин, шәнбә күни һәммиңлар жиғилип, баш қошуватқиниңларға миннәтдарлиғимни билдүргүм келиду. Бу – һәрбириңларниң қанчилик вәтәнпәрвәр, хәлиқпәрвәр екәнлигиңларниң һәм келәчәк әвлатлиримизниң тәғдиригә бепәрва қаримайдиғиниңларниң ипадисидур. Әнди бүгүн уйғур тилиниң латин графикиси асасидики алфавитини қобул қилиш бойичә йәкүнләш жиғинида баш қошуп олтиримиз. Өзәңлар көрүватисиләр, бу мәсилини биз бисмиллисидин, мәктәптики муәллимләрдин башлап, алимлиримиз, зиялилар, умумән хәлқимизгә вакаләтлик қилишқа толуқ һоқуқи бар, «Мән уйғур!» дәп миллити үчүн көйүнидиғанларниң һәммисини тәклип қилип, муһакимә қиливатимиз. Уни илмий нуқтәий нәзәрдин тәһлил қилип, оттуриға қоюп, көпчилик қайси вариантни дурус көрсә, шуни таллавелишимиз керәк. Мошуниңдин йәттә ай илгири Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти Нурсултан Назарбаев қазақ тилини латин графикиси асасидики алфавитқа көчириш тоғрилиқ Пәрманини имзалиғандин кейин җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи бу мәсилини оттуриға қойди. Шундақла биз бу мәсилини муһакимә қилип, Қазақстан уйғурлириниң дөләт тили билән тәңла латин графикисиға өтидиғанлиғи тоғрилиқ ейттуқ. Өткән жилниң ахирида мәдәнийәт мәркизи йенида мошу мәсилә бойичә 29 адәмдин тәркип тапқан комиссия қурулди. Улар октябрь ейидин башлап җиддий ишлиди. Шу җәриянда латин графикиси асасида уйғур алфавитиниң йәттә лайиһиси алимлиримиз тәрипидин тәвсийә қилинди. Барлиқ лайиһиләр «Уйғур авази» гезитида елан қилинди вә көпчилик муһакимисидин өтти. Өзәңлар яхши билисиләр, һазир заман тәливи жуқури. Интернет, рәқәмләштүрүш дәври. Шуңлашқа бизниң уйғур тилида билим еливатқан балилиримиз бу тәләпниң кәйнидә қалмаслиғи муһим. Дөләт рәһбириниң дана миллий сәясити түпәйли қазақстанлиқ уйғурларниң барлиқ имканийәтлири бар. Мошу мүмкинчиликләрдин тоғра пайдилинишимиз керәк. Биз Қазақстанда истиқамәт қиливатқачқа вә келәчигимиз мошу дөләт билән беваситә бағлиқ болғачқа һәм техникилиқ шараитларни диққәт нәзәрдә тутуп, латин графикиси асасидики уйғур алфавитини қобул қилишта қазақ латин алфавитини асасқа елишимиз керәк дәп ойлаймән. Әгәр дөләт тилидики латин алфавитиға келәчәктә өзгиришләр киргүзүлсә, демәк, бизниңму шундақ һәрикәткә беришимиз еһтималдин жирақ әмәс. Шуниму қошумчә қилғум келидуки, бәзиләр ойлиғинидәк, тәвсийә қилинған йәттә лайиһиниң муәллиплириниң, өтмигини яки өткини болсун, һечқайсисиға һөкүмәт тәрипидин мәбләғ бөлүнмәйду. Раст, латин һәрипигә көчүшкә миллионлиған тәңгә аҗритилиду. У биринчи новәттә, нәшриятларға “Елипбә” чиқириш үчүн, иккинчидин, муәллимләрни қайта тәйярлаш һәм грамматикини өз йолиға чүшириш үчүн сәрип қилиниду. – Қазақ тилини латин алфавитиға көчириш, әлвәттә, пәқәт қазақ хәлқи үчүнла әмәс, бәлки барлиқ Қазақстан диярида һаят кәчүрүватқан барчә қазақстанлиқлар үчүн, пүткүл елимиз үчүнму чоң тарихий бурулуш болуп һесаплиниду, – деди «Қазақ латин йезиғи асасидики уйғур латин йезиғи» мавзусида доклад қилған 153-мәктәп-гимназияниң уйғур тили вә әдәбияти пәнлириниң муәллими Ранигүл Илиева. — Биз латин графикиси асасидики уйғур алфавитини қобул қилишта қазақ латин алфавитини асасқа елип, тилимизға мувапиқ болған айрим һәрипләрнила қобул қилип, өзимизгә, болупму, оқуғучилиримизға йеникчилик яритишни көзлишимиз керәк. Уйғур тилиға тавуш җәһәттин әң йеқин тил — қазақ тили. Шу сәвәптин, қазақстанлиқ уйғурлар дөләт йезиғи сүпитидә қобул қилинидиған қазақ латин йезиғиға өзлириниң уйғур латин йезиғини маслаштурғини тоғра. Сәвәви, йеңи қазақ латин алфавити җарий қилинғандин кейин, у елимизниң барлиқ компьютерлириға киргүзүлиду. Демәк, әгәр биз йеңи қазақ латин алфавитида йоқ һәрипләрни киргүзсәк, уйғур тилида мәтин терип - йезиш қийинлишиду. Латин йезиғиға көчүш мәсилиси бойичә гимназиямиздә муәллимләр кеңәшмисидә өткүзүлгән баш қошушта шәриқшунас Шаһимәрдан Нурумов тәрипидин түзүлгән лайиһә бир еғиздин қоллап-қувәтләнди. Чүнки у тәклип қилған үлгә елимиз Президенти Нурсултан Назарбаев бәкиткән қазақ тили алфавитиниң асасида тәйярланған. Биз Қазақстанда өмүр сүрүватқандин кейин, мошу қутлуқ диярда 62 мәктәптә ана тилида билим еливатқан қаракөзлиримизни нәзәрдә тутушимиз керәк вә Шаһимәрдан Үсәйин оғли тәклип қилған лайиһини қобул қилип, уни рәсмийләштүрүшимиз лазим. Шуниңдин кейин сөз новитини Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Қаратуруқ йезисидики А.Саттаров намидики оттура мәктәпниң муәллими Бүвинур Ғоҗамбәрдиева алди. – Биз, муәллимләр, «Уйғур авази» гезитида елан қилинған йәттә лайиһини мәктәпләрдә қараштуруп, өзара тәһлил қилип чиқтуқ вә әмәлиятта қоллинипму көрдуқ. Шуларниң арисида бизгә, йәни Әмгәкчиқазақ наһийәсидики вә А.Саттаров намидики Қаратуруқ оттура мәктивиниң муәллимлири билән оқуғучилириға компьютерда ишләшкә қолайлиғи Шаһимәрдан Нурумовниң лайиһиси болди. Әнди бу лайиһидики «җ» һәрипиму бирла тавушни ипадилигән. Апострофларму аз берилгән. Шуңлашқа биз мошу лайиһини йәкдиллик билән қоллап-қувәтлидуқ. Уйғур наһийәси мәктәплиридин кәлгән вәкилләр намидин сөзгә чиққан Түгмән уйғур оттура мәктивиниң муәллими Хәйринсахан Иминова өз пикрини төвәндикичә изһар қилди: – Бизму алимлиримиз тәрипидин тәвсийә қилинған лайиһиләрниң һәммисини мәктәпләрдә оқуғучилар билән муһакимә қилип, әмәлиятта уларни пайдилинипму көрдуқ. Раст, башта һәтта биз, муәллимләр, бираз қийналдуқ. Сәвәви, у лайиһиләрдики апострофларни, диграфларни, қош һәрипләрни оқуғучилар турмақ, өзимизгә үгиниш қийин болди. Әнди шәриқшунас Шаһимәрдан Нурумов тәклип қилған бир һәрип – бир тавуш асасида түзүлгән алфавит үлгисини қоллинип көргәндин кейин, униң оқуғучилиримиз үчүн үгинишкә қолайлиқ һәм пайдилиқ екәнлиги ениқланди. Шуңлашқа оқуғучилиримизму бу үлгини яхши қобул қилиду, дегән ойда болдуқ һәм әмәлиятта шундақ болди. Иккинчидин, филология пәнлириниң доктори Алимҗан Тиливалди тәрипидин тәвсийә қилинған алфавит үлгисиму қисмән көңлимиздин чиққанлиғини тәкитлигүм келиду. Шәхсән өзәм Шаһимәрдан Нурумов билән Алимҗан Тиливалдиниң лайиһисини мақул көрдүм. Бу, әлвәттә, мениң шәхсий пикрим. Умумән, биз Шаһимәрдан Нурумовниң лайиһисини қоллаймиз вә келәчәктә уни әмәлгә ашурушқа тиришимиз. Шуниңдин кейин Яркәнт гуманитарлиқ техникилиқ колледжиниң оқутқучиси, филология пәнлириниң намзити Һакимҗан Һәмраев өз пикрини оттуриға салди: – Жуқурида сөзгә чиққан натиқлар тәкитләп өткинидәк, «Уйғур авази» гезитида елан қилинған лайиһиләрниң һәммисини мәнму толуқ оқуп чиқтим. Шаһимәрдан Нурумов тәвсийә қилған лайиһини көздин кәчүрүп чиққандин кейин, көңлүм су ичкәндәк болди вә уни қоллап-қувәтлидим һәм һазирму шу пикирни ейтмақчимән. Әнди шуниму қошумчә қилғум келидуки, биз латин йезиғиға көчүш тәрәддутини көрүватқанлиқтин, биз алди билән шу латин графикисиға толуқ тайинишимиз керәк. Мәсилән, әң көп қоллинилидиған «ә», «с», «җ», «й» һәриплири. Уларниң ичидә Шаһимәрдан Нурумовниң лайиһисидики «җ» һәрипиниң «с» һәрипи билән берилишини толуқ қоллаймән. Бирақ пәриқләш үчүн бәлки қошумчә бир бәлгү қоюш керәкмекин дәймән. Шу чағда оқуғучилар «с» (йәни «җ») һәрипини «к» дәп оқуматтимекин. Талғир наһийәсиниң Қизил Ғәйрәт йезисидики 19-мәктәп-гимназияниң муәллими Санийәм Һашимованиң пикри төвәндикичә болди: – Бизму гезитта елан қилинған йәттә лайиһини толуқ тәһлил қилип, мәктәптә апострофлар билән берилгән лайиһә бойичә оқуғучилар билән эсселар йезип көрдуқ. Шу вақитта сөзләрни қурдин-қурға көчәргәндә қийинчилиқлар пәйда болди. Шуңлашқиму Шаһимәрдан Нурумовниң лайиһиси һәммә җәһәттин қолайлиқ екәнлигигә көз йәткүзгәндин кейин, биз мошу нусхини мақул көрдуқ. Әнди мениң ейтар пикрим, бүгүн қобул қилинидиған уйғур тилиниң латин графикиси асасидики алфавитиға Шаһимәрдан Үсәйин оғли, сиз өзиңиз, баштин ахириғичә йетәкчилик қилсиңиз. Ундақ болғини, бүгүнки күндә мәктәпләрдә бизгә керәклик нәрсиләр йетишмәйду. Әң муһими – методикилиқ қолланмилар. Мана мошу көрнәклиқ қураллар, дәрисликләр, буйрутма берилгән болсиму, мәктәпләргә йетәрлик дәриҗидә кәлмәйду. Әгәр мүмкин болса, латин алфавитиға көчкән пәйттә мошу мәсилини диққәт-нәзәриңизгә алсиңиз дегән тәкливимиз бар. Шуниңдин кейин сөз Алмута шәһиридики М.Яқупов намидики 101-мәктәп-гимназияниң муәллими Гүлниса Юнусоваға берилди. – Буниңдин бир ай илгири «Достлуқ» өйидә болуп өткән мәҗлистә йәттә лайиһә билән тонушуп чиқип, ахири көпчилигимиз қазақ латин алфавити асасида түзүлгән Шаһимәрдан Нурумовниң тәвсийә қилған лайиһисини уйғур латин алфавитиниң асаси қилип елиш қарариға кәлгән едуқ. Сәвәви, бу лайиһә жуқурида натиқлар тәрипидин ейтилған принципларға йеқин һәм мәктәпләр үчүн қолайлиқ болди. Әнди тонулған тилшунас-алим Руслан Арзиевниң пикри мундақ болди: – Бүгүн гәп болуватқан Шаһимәрдан Нурумовниң тәвсийә қиливатқан үлгисини Қазақстандики рәсмий қобул қилинған қазақ латин йезиғи билән тарихий Вәтинимиздә ишләп чиққан уйғур латин йезиғи яки уйғур компьютер йезиғи иккилисиниң бирләштүргән варианти дәп қарашқиму болиду. Сәвәви, бу йәрдә, мәсилән, қазақ латин йезиғидики 29 һәрипму Шаһимәрдан акиниң лайиһисидики 29 һәрипкә охшаватиду. Һәммисидә 32 һәрип. Андин мән тарихий Вәтинимиздә ишләнгән уйғур латин йезиғи билән қандақ охшашлиқларниң барлиғини селиштуруп көрдүм. Бу лайиһидә 24 һәрип толуқ охшашлиққа егә. «У», «ү» һәриплириниң үстидики бир-икки чекит билән, «е», «ә» һәриплириниң пәқәт үстидики сизиқ билән пәриқлиниши мүмкин. Демәк, Шаһимәрдан Үсәйин оғлиниң тәвсийә қиливатқан вариантини у бизниң Қазақстандики рәсмий қобул қилинған латин йезиғи билән һәм тарихий Вәтинимиздә қобул қилинған уйғур латин йезиғиниң оттурисидин елинған яхши бир лайиһә дәп һесаплашқа болиду. Әнди бу йәрдә талаш туғдуруватқан бир-икки һәрип бар. Мәсилән, «җ» һәрипини Шаһимәрдан Нурумов бурунқи кирилл йезиғидики «с» билән бәлгүлигән. Мошу йәрдә “Мәзкүр һәрипни оқуғанда оқуғучилиримиз бурунқи «с» һәрипи билән чаташтурмамду?” дегән соал пәйда болуватиду. Бирақ бу һәрип түркий хәлиқләрниң, болупму Түркия охшаш чоң дөләтниң тәҗрибисидә бар һәрип. Түркләрдә һазирқи кириллдики «с»ни «ж» дәп пайдилиниватиду. Әнди «ж», «җ» һәриплириниң мәсилисигә кәлсәк, тарихий Вәтинимиздики лайиһидә һәр иккилисини бирла һәрип билән алған. Сәвәви, у йәрдики имламизда «җ» һәрипи билән башлинидиған бари-йоқи алтила сөз бар. Шуңлашқа улар алтә сөз үчүн айрим бир һәрипни қобул қилишниң һаҗити йоқ дегән мәвқәдә болған болса керәк. Әнди Қазақстандики имламизда сөз бешида келидиған «җ» һәрипи көп болғанлиқтин, «җ»ни бөләк, «ж»ни бөләк һәрип билән алғинимиз, мениңчә дурус. Шуниң үчүн мән ойлаймән, көпчиликниң пикри объектив пикир, бүгүн йәнә шу көпчилик тоғра хуласигә келиватиду, дәп ойлаймән. Асасий мәсилә, мошу йезиқни қобул қилғандин кейин, тәҗрибә җәриянида бир-икки һәрипниң өзгирип қелиши мүмкин. Бирақ асасий җәһәттин, һазир биз муһакимә қиливатқан Шаһимәрдан Нурумовниң үлгисини қобул қилсақ, қалған бир-икки һәрипниң тәғдирини вақит өзи көрситәр. Һәммиңларға мәлум, 1992-жили Өзбәкстан бир латин йезиғини қобул қилип, иш җәриянидин кейин, «мону һәрипләрни өзгәртмисәк болмайдекән», дәп 1996- жили қайтидин латин йезиғини өзгәртип, башқичә вариантини қобул қилди. Шуниң үчүн қазақ латин йезиғидики бәзи һәрипләр вақитниң өтүши билән өзгиридиған болса, бизму шуниңға әгишипла, бәзи һәрипләрни өзгәртишимиз мүмкин. Кейин йеңи уйғур латин асасидики имла мәсилисини рәтләшниму ойлаштурушимиз лазим. Әнди «Атамұра» нәшриятидики Уйғур тәһриратиниң рәһбири Малик Мәһәмдиновниң пикригә тохталсақ, у өз ойини төвәндикичә билдүрди: – Һәрқандақ тил шәкиллиниш дәврини бешидин кәчүриду яки кәчүрүп болиду. Бизниң уйғур тилимизму һаман әшу шәкиллиниш дәврини бешидин кәчүрүватқанлиғи һәммимизгә мәлум. Әнди биз латин йезиғиға өткәндә, сөзсиз, әмәлиятта, нәзәрийәдә әмәс, беваситә шуларни аммивий қолланғанда, аммивий җарий қилғанда, мәлум қийинчилиқларниң туғулуши тәбиий. Лекин уларниң һәммиси җиддий тосалғулуқлар болалмайду. Хәвириңлар болуши керәк, өткәнки баш қошушта шәхсән өзәм Шаһимәрдан Нурумовниң лайиһисини қоллидим вә һазирму шу үлгини қоллап-қувәтләймән. «Туран дунияси» җәмийәтлик фондиниң рәһбири Карлин Мәхпиров өз пикрини төвәндикичә изһар қилди: – Өткән әсирниң 90-жиллири Интернет, болупму, «Майкрософ» охшаш йеңи сайтлар ечилған пәйтләрдә һәр дөләт, һәр хәлиқ өзлириниң йезиғини әйнә шу йеңи сайтқа киргүзүшкә башлиди. Шу вақитта тарихий Вәтинимиздә иҗтимаий торни қетирқинип үгәнгән Адил Һошур исимлиқ тилшунасимиз бу мәсилигә хелә актив арилашти. Ейтмақчи, һазир ХХҖда бари-йоқи төрт йезиқ «майкрософқа» кирди. Униң ичидә биз, уйғурларму, бар. Демәк, бу муһим бурулуштиму йәнә бизниң аримиздин мошундақ оғланлиримиз мәйданға чиқти. Әнди Қазақстандики чоң бурулушқа кәлсәк, түрк дуниясини силәр яхши билисиләр, һәммиси латин йезиғиға көчти. Президент Нурсултан Назарбаев латин графикиси асасидики қазақ алфавитиниң йеңи вариантини тәстиқлигәндин кейин, уйғурларму бу муһим бурулуштин чәттә қалмиди. Латин графикиси асасидики уйғур алфавитиниң йәттә лайиһиси алимлиримиз тәрипидин тәвсийә қилинип, муһакимидин өтти. Нәтиҗидә шу лайиһиләрниң ичидә бүгүнки күн реаллиғиға җавап беридиған, йәни Шаһимәрдан Нурумов тәклип қилған лайиһә көпчилик тәрипидин қоллап-қувәтләнди. Демәк, бу әһмийәтлик мәсилидә пикир бирлиги қелиплашти. Җүмлидин мәнму Шаһимәрдан Нурумовниң лайиһисини мақул көрдүм. Баш қошуш җәриянида сөз новитини алған алимлар Мәсимҗан Веләмов, Камалдин Мәңсүров, Емельян Һошуров, шундақла Абдуллаҗан Самсақов қариливатқан мәсилә бойичә өзлириниң пикрини изһар қилғандин кейин ҖУЭМ рәиси Шаһимәрдан Нурумов мәзкүр мәсилиниң йәкүнини чиқирип, тарихий әһмийити зор мәсилини муһакимә қилиш үчүн қиммәт вақтини бөлүп кәлгән салаһийәтлик мутәхәссисләргә, тилшунас алимларға, муәллимләргә еғиз бирлиги, сәмимийлиги вә принципиаллиғи үчүн өзиниң сәмимий миннәтдарлиғини билдүрүп, ишлириға утуқ тилиди. Мәҗлис ахирида икки пункттин ибарәт қарар қобул қилинди. Қарарда, биринчидин, шәриқшунас Шаһимәрдан Нурумов тәвсийә қилған лайиһә бойичә уйғур тилиниң латин графикиси асасидики алфавитни қобул қилиш, иккинчидин, ҖУЭМ йенида уйғур тилини латин йезиғиға көчириш җәриянини жүргүзүш бойичә салаһийәтлик мутәхәссисләрдин, муәллимләрдин тәркип тапқан мәхсус комиссия қурулуп, филология пәнлириниң доктори, профессор Валерий Уйғур оғли Мәхпиров комиссия рәиси вә филология пәнлириниң намзити, доцент Руслан Уйғур оғли Арзиев униң орунбасари болуп сайланди. Шундақ қилип, ахирқи жилларда қазақстанлиқ уйғурлар җәмийитиниң алдида пәйда болған муһим мәсилиниң бири — миллий йезиғимизни латин графикисиға көчириш мәсилисиму һәл болди. Бу қәдәмниң вақит тәқәзаси вә сәясий зөрүрийәт түпәйлидин екәнлиги көпчиликкә яхши аян. Шуңлашқа латин графикиси асасидики йеңи уйғур алфавити дөләт, йәни қазақ тилиниң йеңи латинчә елипбәсигә йеқинлаштурулди. Биз йеңи елипбәмизни лайиһиләшкә беваситә арилашқан вә изгү пикир-тәклиплирини оттуриға қойған барлиқ җанкөйәрлиримизгә апирин ейтимиз! Алдимизда миллий тәрәққияттики һаятий муһим бу ишни әмәлгә ашурушта, болупму ана тилимиздики умумий билим беридиған мәктәпләр үчүн оқуш қураллирини, шундақла мәтбуат-әхбарат әпкарлиримизни йеңи алфавит асасида қайта тәйярлаш ишлириға йәкдиллиқ билән асаслиқ киришиш мәсилиси туриду. Бу җәрияндиму миллий өмлүк вә иттипақлиқниң һавадәк зөрүрлүги талашсиз һәқиқәт. Бу хил муһим чарә-тәдбирләрниң дөләтлик қоллашқа зөрүр вә муһтаҗ екәнлигиму өзлүгидин чүшинишлик. Мошу әснада үч муһим басқуч тоғрилиқ тохталмай мүмкин әмәс: 1. Йеңи алфавит елипбәсигә асасланған имла қаидилирини тез арида йезип чиқиш вә нәшир қилиш; 2. Мошу кәмгичә кирилл алфавити асасида барлиққа кәлгән илмий, тарихий, бәдиий вә башқиму чоң-кичик муһим әмгәк- әсәрләрни йеңи алфавитқа көчириш вә компьютерға җарий қилиш ишлириға җиддий көңүл бөлүш; 3. Муәллим-оқутқучи оттура вә чоң яштикиләр үчүн йеңи елипбәни тез өзләштүрүшниң үнүмлүк курслирини тәшкилләшкә вә тәрғип қилишқа җиддий көңүл бөлүш. Ахирида ейтаримиз, миллий йезиғимизни латинчиға көчириш мәсилиси миллий адавәт әмәс, бәлки миллий бирликни җипсилаштурушқа ташланған муһим қәдәм болғуси дәп үмүтлинимиз.