• Яднамә
• 28 Мамыр, 2018

«Үнсиз аққан қәлбим яшлири...»

Амитим шу қәдәр болдики, иҗадий паалийитимниң дәсләпки жиллирини «Коммунизм туғи» (һазирқи «Уйғур авази») гезитиниң «Мәдәнийәт» бөлүмидә ана тилимизниң тәңдиши йоқ маһирлириниң бири Һезим ака Бәхниязов билән башлап, гезитқа кәлгән мақалиларни тәһрир қилиш қир-сирлирини үгәнгән болсам, кейинки 15 жилида «Әдәбият» бөлүмидә қәдирдан акилирим Долқун Ясенов вә Савутҗан Мәмәтқуловлар билән янму-ян хизмәтдаш болдум. Бу жилларни мән тәсәввур қилишқа тил йәтмәйдиған әжайип гөзәл иҗадийәт беғида өткүзгән һаятим дәп билимән. Ана тилимниң тавлинишиға, иҗаткар сүпитидә шәкилллинишигә асас салған бу дәвримни “Иҗадийәт беғи” дейишимниңму бир нәччә сәвәви бар. Чүнки бу бағда мән әдәбиятимиз вә сәнъитимизниң дурданилири болған атақлиқ әдиплиримиз Жамалдин Босақов, Һезмәт Абдуллин, Мәсимҗан Зулпиқаров, Илия Бәхтия, Қурван вә Турған Тохтәмовлар, Хелил Һәмраев, Мөмүн Һәмраев вә композиторлар Низамдун Кибиров, Азат Бурһанов қатарлиқ әҗайип инсанларни мошу җайда пат-пат учратқан едим. Әслидә бу әзиз инсанларниң һәр қайсисиниң мениң һаятимдики орни алаһидә. Иҗаткар вә инсан сүпитидә тиклинишимгә һәр қайсисиниң үлүши зор. Шу түпәйли уларни әслисәм таңларни таңларға улишим мүмкин. Лекин бүгүн гәп пәқәт Долқун ака тоғрилиқ болғачқа, кейинки мисралиримни асасән шу әзиз акамға беғишлимақчимән. Оттура бойлуқ, ақ-сериқ кәлгән Долқун ака Ясенов – мениң оюмчә, әтрапиға өзигила хас сирлиқ нәзәр билән бақидиған инсан еди. Әйтәвир маңа униң жүрүш-турушидинла силиқ-сипайилиқ, меһир-шәпқәт, әқил-парасәт төкүлүп турғандәк билинәтти. У яқ дайим хушхой вә очуқ- йоруқ жүридиған. Шаир акамниң достлири билән дайим орунлуқ чақчиғини айимай ишлитидиған хислитини көрүп жүргән мән дәсләпки пәйтләрдә уни һеч ғәмсиз инсан дәпму ойлаптекәнмән. Яшлиғимму, яки диққәтсизлигимму билмидим, шәхсән униң чирайидин ғәм-қайғуниң изнасини байқимиған едим. Жиллар өткәнсири мәнму чоң болдум. Қәдирлик акам мени муңдиши сүпитидә тонуп, әң есил сирлири билән бөлүшти. Шу түпәйли қәдирлик устазим вә муңдаш акамниң шу бир гөзәл жилларда маңа ишәш қилған сирлири қәлбим төридики сир сандуғумда һелиму сақлақлиқ вә алтун ачқуч билән қулуплақлиқ. Әшу муңдишиштин кейин, устазимниң нәқәдәр батур, һаят синақлириға ишәнгүсиз дәриҗидә чидамлиқ екәнлигигә һәйран болдум. У кишиниң бешидин өткән иссиқ-соғни тил билән йәткүзүш мүмкин әмәстәк билинди маңа.Сәясәткә мунасивәтлик чүшкүнлүклирини һесаплимиғанда, ата-ана, қом-қериндашлиридин, һәтта икки пәрзәндидинму айрилип, узақ жиллар җудалиқта жүрсиму, йәнила тәбәссүмини йоқатмай яшашниң өзи әрлик әмәсму! – Узақ жиллар давамида Вәтәнгиму, ата-ана вә балиларғиму йетәлмәй өткән һаятни бешидин өтмигән адәмгә тәсәввур қилиш тәс, сиңлим, - дәп башлиған еди Долқун ака сөзини дәсләпки киндик қени тамған жутиға барған сәпирини әсләп. – Мениң үчүн әң еғир һиссият: «самолет жутқа йеқинлашти, өзәңларни тәйярлаңлар» дегән хәвәрни аңлиған пәйттә болди. Аз вақиттин кейинла қәдирданлиримни көридиғинимни биливатимәну, лекин жүрәктики һаяҗанға егә болалмайватимән. «Аблаа» дәймән өз-өзәмгә, шунчә жил чидиған бу жүрәкниң немә қилғиниду ?! Һәтта қинидин һазирла сиртиға чиқип кетидиғандәк дүпүлдәп соқуватқинини аңлаватимән. Һазир самолеттин күтүватқан қәдирданлиримниң йениға қандақму йетивалармән, дәп әндишә қилимән. Ундақ дегиним, аяқ-қолниң мидирлишини сезәлмәйватимән. Қандақму орнумдин турувалармән, дәпму әнсирәймән. Қисқиси, уларниң йениға қандақ йетип барғинимни хатириләшкә талай қетим тиришсамму, бүгүнки күндә һеч әсләлмәймән. Арилиқта мәлум вақитқа һошумни йоқитип қойғандәк әһвалда болдум. Бир чағда қарисам, уларниң һәммисини бағримға оравелип туруптимән. У күндики һиссият мениң һаятимда һеч қачан қайтиланмайдиғинини ениқ билимән... Ейтмақчи, мән жиллар давамида Һәбибәм һәдиңизгә сәздүрмәй жиғлашни үгинивалған едим. Түн йеримиғичә ойлар билән йетип, қәлбимдин чиққан үнсиз яшлар йүзүмдин сирилип, тәһийәмгә жиғиливерәтти, жиғиливерәтти халас... – У чағларда мениң балилирим кичик вә һаят тәҗрибәмму аз болғачқа, Долқун акиниң бу һекайиси әқлимни лал қиливәткән еди. Мән әнди униңға башқичә көз билән қарайдиған, жирақларға тикилгән көзлири астидики қайғу вә муңни көрәләйдиған болдум. Дәл шу пәйттә бағримдики пәрзәнтлиримни узақ жиллар көрәлмәй қелишни тәсәввур қилиш мүмкин әмәстәк сезилгән еди. Лекин һаятниң бәндигә тәйярлап қойған соғисини алдин-ала билип болалмайдикәнмиз. Жирақтики пәрзәнткә болған сеғиниш отини бесиш үчүн, түн кечидә бир чекиткә қадилип, қәлбтин төкүлгән «үнсиз меһманни» әтраптикиләргә сәздүрмәй шундақла үнсиз күтүвелиш усулини мән Долқун акидин үгинивалған екәнмән. Бәзән мениңму таңлирим әйнә шундақ атидиғини бар... Шаир акамдин мирас қалған әйнә шундақ алий хусусийәтләрниң бири ана тилимизға, ана Вәтәнгә чәксиз муһәббәт бағлаш еди. Өлди дәп билиңлар елимдин кәчсәм, Җаһаләт басқуси билимдин кәчсәм. Уйғурниң тизимидин өчүрүң дәрһал, Җан анам үгәткән тилимдин кәчсәм... Мана бу мисраларға аит һиссиятни Долқун акам мениң жүригимгә орунлаштуруп кәткән екән. Мәнму шу хил муһәббәт отида көйгиним көйгән. «Бизниң қизимиз бизни худди чөчитип қоюштин әнсиригәндәк бөлүмгә айиғиниң учи билән, сәздүрмәй кирип келиду», дәп қоятти бәзән Долқун ака. Мән буни: «Бизниң қизимиз һәқиқий уйғур қизи» — деди дәп қобул қилаттим. Әслидиму шундақ еди. Чүнки алий пәзиләтлик устазлирим алдида башқичә болуп йетилиш мүмкин әмәс еди. Долқун Ясенов муһәббәт мавзусиғиму алаһидә иштияқ билән мураҗиәт қилатти. Баһар охшаш күлүп хушхой яр кәлди, У кәткәндә, зимистан вә қар кәлди. Ярсиз ичкән шарап маңа зәһәр боп, Кәңри аләм қәпәз охшаш тар кәлди, – дәп яңза-яңза лирикилиқ муһәббәт мисралирини чачатти әдип. Даңлиқ шаир акам билән биз аиләвий арилашқан едуқ. Өйүмиздә меһман болуп, балилиримизниң кичик чағлиридики муһимлирида төрүмиздә олтарди... Аһ, дуния! Тәңшәлмигән дуния! Мениң жуқурида иҗадийәт мевизарлиғиға қияс қилған рәңму-рәң мевилик беғим қәлбим тәсәввурида чапсанла чөлгә айланғандәк болди. Чүнки беғимниң баһалиқ мевилик дәрәқлиригә охшатқан, жуқурида атап өткән акилирим бириниң кәйнидин бири бақиға раван болди. Мениң аләмшумул талантқа егә Долқун акамму аримиздин кәтти. Кәтти, лекин бизгә аләмшумул баһалиқ әсәрлирини қалдуруп кәтти. Шу бир жиллири өзәмни талантлиқ акилирим арисида әшу бағниң йеганә гүлидәк бәхитлик вә әркә һис қилған болсам, акилирим вапатидин кейин вә та бүгүнгичә әзиз уларни кинәш вә чоңқур йоқитиш һиссияти билән көңлүм мискинләшкән һалда яшимақтимән... Гүлбәһрәм ХОШАЕВА, язғучи.