• Әдәбият гүлзари
• 31 Мамыр, 2018

Шаирниң тәвәллуди нишанланди

Йолдаш МОЛОТОВ, “Уйғур авази”/ Йеқинда Алмутидики М.Әвезов намидики Қазақ дөләт академиялик драма театрида тонулған шаир, хәлиқара «Алаш» мукапитиниң лауреати Жарас Сәрсекниң 50 жиллиғиға беғишланған иҗадий кәч өтти. Униңға Қазақстанниң җай-җайлиридин Жарас Сәрсекниң сәпдашлири, шаир-язғучилар, зиялилар вә студентлар қатнашти. Иҗадий кәчтә шаир вә журналист Бақыт Жағыпар риясәтчилик қилди. Мәлумки, оқурмәнлириниң қәлбигә өзигә хас лирика, тилсимларға толуп-ташқан шеирлири билән йол тапқан Жарасниң иҗадийити заманивий қазақ әдәбиятида алаһидә орунни егиләйду. Иҗадийәтни кәсип әмәс, бәлки өзиниң тәғдири һәм тәбиәтниң соғиси дәп чүшәнгән Жарас Сәрсек һаяттики һәр қандақ қийинчилиққа қаримай дайим ижатқа, әдәбиятқа, оқурмәнгә садиқ болуп кәлмәктә. Иҗадий кәчтә дәсләп сөз алған Қазақстан Язғучилар иттипақиниң башқарма рәиси Улықбек Есдаулет Жарас Сәрсекниң поэзиясиниң алаһидиликлири, утуқлири һәққидә тохталди. Шуниңдин кейин язғучи Әлибек Асқар Мәдәнийәт вә спорт министри Арыстанбек Мухамадиулыниң тәбрикнамисини тапшурди. Әнди Жарас һазир өзи ишләватқан «Қазақ газеттері» җавапкәрлиги чәкләнгән йолдашлиғи баш мудириниң орунбасари Ләззәт Ноғайбаева болса, шаирға Әхбарат вә коммуникацияләр министри Даурен Абаевниң тәбиригини тапшуруп коллектив намидин соға һәдийә қилди. Шундақла бу күни Алмута шәһириниң һакими Бауржан Байбекниң, Алмута вилайитиниң һакими Амандық Баталовниң вә Жарас Сәрсекниң туғулған жути Уйғур наһийәсиниң вәкиллириму өз тәбрикнамилирини тапшуруп, шаирға чапан япти. Шаирниң курсдашлири һәм қәләмдаш достлири Маңғыставдин кәлгән Сағындың Рзахметов, Ақтөбидин кәлгән Бауыржан Бабажанулы вә башқилар студентлиқ дәвирдики қизиқ вақиәләрни әсләп, тәвәллуд егисигә атап язған шеирлирини оқуп бәрди. Тәкитләш лазимки, Жарас Сәрсекниң «Түнемел», «Жүрегімнің ішіндегі жүрегім», «Жан – арымның жарығы» вә башқиму китаплири оқурмәнләрниң чоң қизиқишини һасил қилған. «Аз язсиму саз язидиған» шаирниң ейтишичә, у шеир язғичә «он олтирип, он туридикән».Чүнки, униң чүшәнчиси бойичә «шеир—виждан тазилиғини паш қилидиған васитә». Ейтиш керәкки, Жарасниң шеирлириға йезилған нахшиларму сәнъәт ишқивазлири арисида наһайити аммибап. Кәч давамида Жәудир Артықбаева, Рамазан Стамғазиев, Саят Медеуов охшаш Қазақстан эстрада юлтузлири әйнә шу нахшиларниң бир түркүмини орунлап бәрди. Әнди Ғ.Мусрепов намидики яшлар театриниң артистлири болса, шаир шеирлири асасида сәһниләштүрүлгән қоюлумларни көрситип, тамашибинларниң алқишиға сазавәр болди. Жарас СӘРСЕК Қуяшлиқ күнләр кәйнимдә қалған охшайду Нида Бәхит һәқтә сөз болғанда, Һәммисидин озуп кәттим, Бирақ аңа кейин йәттим... Қайғу һәқтә сөз болсизә, Мән өзәмни тарттим гәптин, Бирақ аңа бурун йәттим... Оғуздәк пак наресидә, едим техи түнүгүнла... Вақит – бала, қеритивәтти... Униң билән ойнимаңлар... *** Һаятта болмисамму өзәм өктәм, Сөзлирим һөкүмрандур хәт қип пүккән. Қәдими ташни ояр алплардин Қисилип, хиҗил болар пәйтим өткән. Қойсаңчу... Болмисамму өзәм яхши, Сүзүлүп сиртқа чиққан сөзүм яхши. Мәрданә падишадәк ойға чөмүп, Йеганә қелип сүргән пәйзим яхши. Әйтәвир, қәлбим мениң мананлашқан, Йоқ өйдә ешигимму жүкүм артқан. Келимән өз-өзәмни өргә сөрәп, Һесапқа көңүл қачан имин тапқан. Сүрүндүм, Сүрүндүрди, Өлгиним йоқ. Болди бәзән үнгинидин көмгиним көп. Әвзили, сунуқ әшу қәлбим билән Адәмләрдин пәстлишип көргиним йоқ. Яқсиму, Яқмисиму, Мән әмәлдә, Өмүр сүрдүм баштинла тән өзәмгә. Пилдирлап янған пилтә йоруғида, Көрүнәр қарам ғил-пал бәзиләргә. Ой – оғут, Әшъарим – дан, Дан – деригим. Денимниң бәрин әмәс, ал керигин. Абиһаят сүйидәк болмисамму, Соғулмай әвзәл аздин нәп бәргиним. Бәзән – күз, Бәзән – баһар, Яз болурмән. Биригә – көп, Иккисигә аз болурмән. Қуюлған қутидики суға охшаш Азийип туруп, шуңа мәз болурмән. Кафеда Олтардим узақ, Жут икки, үчләп – топ болуп келиду, һә, андин кетиду йоқ болуп. Ялғузлуқ әмәс, қәлбимни мениң шу чағда Өртәйду бир муң пучилап, қоқас-чоғ болуп. Томурда шәрбәт күчийип җошқун аққандин, Гадирмаш ойлар қийнайду чиқмай калламдин. Хизмәтчи қизлар ойлайду, бәлки, мән һәқтә: «Олтирар, байқуш, бирини күтүп, баятин...» Күтәттим кимни? Җемиләш үчүн өзәмни. Төзүмлүк қилиш мүмкинму зади өзәңни? Мошундақ бәзән йеганә қалғум келиду, Мошундақ қанчә шеирим бурун көз жумди? Олтирип шундақ, қилимән сәпәр өткәнгә, Төл баққан пәйтим ядимға чүшүп көк бәлдә. Баримни қалқан қилип шох қоза-оғлаққа, Сәкпарә болаттим челәкләп ямғур төккәндә. Әтиси музлап бәдиним, иссип бәзидә, Ятаттим ялғуз пүркүнүп өйниң төридә. Анамму пат-пат «қурисун, мундақ мели» дәп, Атамға кайип, олтурар еди түвүмдә. Сөзлисә, бир рәт ейиға сөзләр Егәмни, «Һәй» десә, бир рәт жилиға «һәй» дәр Егәмни, Егилмәй зади күн көргән ишттәк Егәмни, Болдумғу алар егилип әскә мән әнди. Қуяшлиқ күнләр кәйнимдә қалған охшайду, Жутумниң топилиқ йолида қалған охшайду. Арманға әгишип Алитағ яққа кәлгәндим, Пәқәтла шу раст, Қалғини ялған охшайду. Буму бир, нетәй, мадарсиз авази сезимниң, Биләлмәй қийналдим хулқини мошу өзәмниң. Бечарә-әтәм алдимға қарши җайлишип, Издәйду өзин қаричуғидин көзүмниң. Һә, андин униң нигаһи еқип төвәнгә, Дегәндә тохтар жүрәктә –турған дүпүлдәп. Улуқ бир тинип, орнидин қайта туриду, «Шеирда немәң бар еди сениң?» дегәндәк. Әшундақ иңрап һәрдайим күнниң йеңиси, Пәриқ йоқ қарисаң, охшаштәк күнләр һәммиси. Тохтитип бир пәс, сөзләшсә, немә дәттикин, Йәтмәйду бирақ һечкимниң аңа чамиси. Бәс, болди! Йетәр! Тапай мән һаят йолумни, Чүш көрүп һәммә, турғанда тутмай қолумни. Бемәзгил өлгән шеирлиримниң бешиға, Яқайчу берип, бир-бирдин чирақ-шамимни Маһийәт (диалог) – Туғулғанғу тағда сиз, Тағ егизму, немә егиз? – Қуяш башта көтәргән, Салмисун дәп һечким из, Тик қәддини пүкмигән, Асман егиз, Көк егиз. – Чәксиз дуния йоқ, бәлки, Немә чәксиз? Немә чоңқур? – Сени тәнһа қалдуруп, Отқа қахлап, күл қилур, Ой-ғәм – чәксиз, Йәр – чоңқур, Йәр дегиним – гөр чоңқур. – Немә қиммәт һәммидин, Билсәң әгәр ейт қени? – О, бу һәқтә бәндиниң, Көп аңлиған гепини... Дана уни ейтмиса, Нәдин билсун балиси? Әң қиммити мән үчүн – Йәр вә Көкниң ариси. Шаир Қош гезәкмиш Яхшилиқ һәм Яманлиқ, Өйи бөләк, биригә униң кирмәймән. Шаирлардин жирақ дәйду Адиллиқ, Әмәлиятта, қандақлиғин билмәймән. Қош гезәкмиш Яхшилиқ һәм Яманлиқ, Өйи бөләк, биригә униң кирмәймән. Шаирму бир гөдәк, дәйду, иштансиз, Һә, өз бешим әмәс аңа ишәнгән. Һәқиқәттә Адил ғәмкин (ишәнсәң) – Һәм иштансиз, Һәм һәрдайим ач­­-зедә. Әл ичидә кәйпиятсиз жүргини, Болғинидин бәлки ойиниң өзгичә. Нахшиси бар, Нениму бар шаирниң. Маңлийида шори нурғун бөлүшәр. Ғемин қилип шу ач-зедә – йеқинниң, Етигигә йеши нурғун төкүләр. Өңи өчкән дәл өзидәк өмүрни, У өзгидин бәк өзгичә сөйиду. Бәк өзгичә сөйгәнликтин өмүрни, Бәк өзгичә өртиниду, көйиду. Гәр бурисаң сән шу яққа ат бешин, Шеир үчүн чаңқап дилиң сөйгүдә. Чекип жүрмә Яманлиқниң ишигин, Билгин, шаир, Яхшилиқниң өйидә. Қазақ тилидин тәрҗимә қилған Мухтәрҗан ҖУМАРОВ.