• Замандаш
• 31 Мамыр, 2018

Көпни көргән ана

Киндик қениң тамған жут, у чоң шәһәр яки кичиккинә йеза болсун, һәрким үчүн әзиз. Узунтамлиқларму буниңдин истисна әмәс. Бари-йоқи 60 түтүн яшайдиған жутимизниң тарихиму узун. Улуқ Ипәк йолидики карванлар тохтап, дәм алидиған бекәтләрниң бири – мошу Узунтам болған екән. Мундақ бекәтләр Ғалҗат, Довун, Узунтам вә Чаринда болғанлиғи тарихтин мәлум. Лекин гәп тарихта әмәс, шу тарихни ясайдиған адәмләр һәққидә.Һазир җәмийитимиздә “Туғулған йәргә туғуңни тик” дегән шиар аммибап болуп кәтти. Өз вақтида жуттин кетип қалғанлар, һазир қайтип келип, деханчилиқ, чарвичилиқ билән шуғуллиниватиду. Уларға дөләтму мүмкинчилик яритип бериватиду. “Чирақ түви қараңғу” дегәндәк, йенимизда туғулған жутқа қозуғини туғулғандила мәһкәм қеқивәткән, киндигини кәскәндә, униң бир учини шу тәғдир-қозуққа чиң бағлавәткән адәмләр барлиғини байқимаймиз. Бүгүн йеши 90гә тақап қалған Җәннәтбүви Мәмәтова әйнә шундақ мөтивәрлиримизниң бири. Һазир униң тәрҗимиһали нәврилири үчүн чөчәктәк билиниду. Раст, пән-техника тәрәққий әткән бүгүнки заманда, “ат-өкүз қошқан соқиларда йәр һайдап, оғақ билән ома оруп, тулуқта буғдай тәпти”, десәң кичикләр турмақ, чоңларму анчә ишинип кәтмәйду. Бизниң Җәннәт анимиз нәқ шу дәвирниң тирик гувачиси. Балилиғи шүмшәрәп, етиз – ериқта өткән, урушқа кәткән ата-бовилириниң орнида бели қатмай туруп, жутниң чоңлириға айлинип қалған. Кейинму өмри җапа-мәшәқәттә өткән ишчан, мөмүн вә саддә әвлатниң вәкили. Җәннәтбүви анимизниң колхозда қоли тәгмигән иш болмиди. Йеши йетип қалғандиму, мағдири йәткичә ашпәзлик қилди. Илгәрки колхозниң бу участкисида әтияздин кәч-күзгичә әмгәк қайнатти. Йетип-қонуп ишләйдиған онлиған, йүзлигән колхозчи аниниң қолидин дәм тартишатти. Көп балилиқ аниниң узун жиллиқ меһнити шу дәвирниң “көңүл хуши” болмиш нурғунлиған медальлири, тәшәккүрнамилири, төшбәлгүлири вә һаказилар билән тәғдирләнди. Уларниң толиси жүтүп кәтти, бәзилирини момай есиғиму алалмайду. Һә, яхши күнләр аз болмиди. Бирақ, җудалиқ күнләр тамға басқандәк әстә қалди. – Бовай мәрһум, мән көргән яхшилиқларни көрәлмиди. У 1988-жили 74 йешида қайтиш болди, – дәп қойиду ана бәзидә. Мәлимизниң оттурида қучақ йәтмәс қери қарияғачниң өсүватқини нәвақ. Чоңларниң ейтишичә, тарихи 200 жилдин артуқ болса керәк. Шуниң сайисида ойнап, ата-бовилиримиз өткән, әнди нәврилиримиз чөгиләп жүриду. – Өмрүң қандақ өткән, мома? – дәп сорайду арилап нәврилири. – Яхши дәйду, – момай күлүп, – уларниң қайси бирини ейтисән? Һә, раст, қайсисини ейтсун? Чашқан угилирини колап, шуларниң рисқи билән җан сақлап қалғинини ейтса, “Сникерс” йәп чоң болуватқан балилар нәдин ишәнсун?! Шундақ болсиму, момай “Мошулар аман болсекән, заман тинич болсекән” дәп тиләйду. Туғлуқ Аршиев, жигитбеши. Уйғур наһийәси.