• Һекайә
• 21 Маусым, 2018

Тәғдир

Ямғурниң қаттиқ йеғишидин кийимлири һөл болуп кәткән икки адәм йезилиқ идариниң ичигә кирип үлгәрди. «Султан Үвәйс мазари» йезилиқ идариниң башлиғи киргән кишиләрни иллиқ қарши алди. Меһманларниң қандақ кишиләр екәнлигини билидиған идарә башлиғи улар билән хелә узун сөһбәтлишип, кочиға чиқти. Бу кәмгичә ямғур тохтап қалған еди. Кочида кетип берип сөз башлиған йезилиқ һөкүмәт башлиғи меһманларға қарап:– Силәргә йетип қопидиған вә тамақ қилидиған яхши бир орун керәк. Шуниң үчүн силәрни башлап маңдим. Бир яхши өй бар еди. Өй егилириму убдан адәмләр. Биз шу тәрәпкә кетип баримиз, – деди. Мана йетип кәлдуқ, дәп көзгә иллиқ көрүнидиған бир қораға кирдуқ. Өйниң пешайванида олтарған аял йезилиқ һөкүмәт башлиғиниң бир иш билән кәлгәнлигини сәзгәндәк, орнидин туруп саламлашти. Улар пешайванда олтирип, бирликтә дуа қилди. Сөз башлиған идарә башлиғи: – Мән билән кәлгән бу икки киши һөкүмәт хизмәтчилири – кадрлар болиду. Булар бизниң Мазарда хәлиқ билән бирликтә партия сәяситини чүшәндүрүп тәшвиқ қилиду. Буларға йетип қопидиған җай керәк. Силәрниң һоҗраңлар бар. Бир һоҗраңларни буларға вақитлиқ бәрсәңлар, һәққини төләп туриду. Булар орунлашқандин кейин, башқа нәрсиләрни өзәңлар келишип аларсиләр. Буниңға, Хатәм, сиз немә дәйсиз? – Болиду, мән бош һоҗрини көрситәй, – дегән җавап билән сиртқа маңди Хатәм. Қора кәң пешайван, өйниң арқа тәрипи бағ, көктат бағниң йеримидә бедә терилгән болуп, алма, һәрхил седиләрму рәтлик тикилгән гөзәл бағчә екән. Киргән кишиниң чиққуси кәлмәйду. Һесам билән Әкрәм иккиси мошу қорадики бир һоҗриға орунлашти. Мазарда отун кәмчил. Қишниң күни көмүрни Нилқиниң хаңидин елип келиду. Ариси тәхминән йәтмиш – сәксән километр келиду. Шуниң үчүн бурун дуниядин өткән ата-бовилар қишниң соғидин сақлиниш үчүн өйләрни ойлаштуруп чаққан ясиған екән. Тар өйниң ичигә төмүр кичик төмүр мәш қоюлған болуп, азла от яқса, ичи чапсанла иссип кетиду. Һаяттин өтүп кәткән адәмләр һава райиға лайиқлап өйләрни селип, шу өйләрдә хатирҗәм өмүр сүргән екән. Өй егиси Хатәмниң бир оғул вә бир қизи болуп, униң өмүрлүк йолдиши Талип сәккиз жил бурун бақилиқ болуп кәткән еди. Хатәм чай қайнитип, дәстихан селип, меһманларни тәклип қилди. Дәстихан үстидә кадрлар Хатәмгә тонуштурулди. Һәр икки меһман нилқилиқ болуп, булар жуқуриниң тапшурған ишлирини орунлап болғандин кейин, йәнә қандақ тапшуруқниң болидиғанлиғини билмәтти. Һазирчә Мазарда бәлгүләнгән ишни қилмақчи екән. Һесам билән Әкрәм Мазарда ишләп, униң хәлқи билән тонушуп, кадр дегән һөрмәткә егә болуп жүрди. Хатәмниң оғли билән қизиму Һесам билән Әкрәмни һөрмәтләп, дәстихан йейип, ушшақ ишлирини орунлап, уларниң рәхмитини елип жүрди. Хасийәт Хатәмниң ялғуз қизи болуп, 17 яшларға келип қалған ақ, дүгләк үзлүк, йоған көзлүк, қаңша бурунлуқ, оттура бойлуқ, толуқ кәлгән, көкрәклик, силиқ-сипайә, хушхой қиз еди. Чечи қара, узун болғанлиқтин, уни кишиләр “узун чач Хасийәт” дәп атишатти. Хасийәт қапақ түрмәй, дайимла өзини кичик тутуп, күлүмсирәп жүридиған омаққина қиз еди. У күлсә, худди чирайи нурлинип, техиму чирайлиқ болуп кетәтти. Хатәм Хасийәтниң қизларға хас хулуқ-мүҗәзигә амрақлиғи келип, һеч тойматти. Анисиниң һәдди-һесапсиз меһир-муһәббитини қизи убдан биләтти. Қизму анисиниң йенида болса, қанчилик вақит өтүп кәткинини сәзмәтти. Хасийәтниң «Апа» дегән бир сөзи һавада шатлиқ күйи, хошаллиқ, һиссиятлиқ сазиниң авазиға охшап кетәтти. Бу аваз бағдики булбулниң авазидинму йеқимлиқ болуп, аниниң қулиғиға хуш аңлинатти. Хасийәт қизиниң чоң аписиниң қизлири билән ойнаш үчүн үч-төрт күн уларниң өйидә қонуп қалса, қизиниң йолиға қарап көзлири тилип кетәтти. Хасийәт болса, анисиниң дәм елип ятқанлиғини көрүп қалса, дәрһал униң йениға келип, баш, қол вә путлирини силиққина тутуп: – Апа, өзәң дәм елип ятамсән яки бирәр йериң ағриватамду? – дәп сорап кетәтти. Хатәм қизиниң бу меһриванлиғини сезип, ичидәАлладин қизиға яхши тиләкләр тиләтти. Бәхтини соратти. Хасийәт мәктәпкә берип, билим елишни халимиди. Башқилар охшаш мәктәптә оқумиди. Сәвәви, ата-аниси уни оқутушни халимидиму яки қизи оқушқа қизиқмидиму, әйтәвир, бу бир сир болуп қалди. Қисқиси, қизи саватсиз болуп өсти. У мәктәптә оқуватқан достлириға зохмәнлик билән көзму селип қоймиди. Достлири «немишкә оқумайсән?» дәп сорап қалса, «оқуғум кәлмәйду» дәп, қисқила җавап қайтуратти. «Вақит алдираңғу, сақлап турмайду» дегәндәк, күнләр, айлар, жиллар бир-бирини қоғлишип өтүвәрди. Хасийәтму бирқанчә жилларни артқа ташлап, балилиқ дәври өтүп, бойиға йәткән чирайлиқ қиз болуп йетилди. Хасийәтниң саддилиғи, ишчанлиғи, хушхойлуғи, гөзәллиги Һесамни бирдинла өзигә җәлип қилди. Хулләс, Һесам Хасийәткә ашиқ болуп қалди. У қандақ қилип Хасийәтниң көңлини елиш, қолға чүшириш хиялида қалди. Шуниң үчүн Һесам қолидин келидиған барлиқ яхши иш-һәрикәтләрни қилди. Хасийәтни махтап, гөзәллигини техиму ашуруп, чирайини гөзәл пәриләргә охшитип күлдүрәтти. Һесам Хасийәттин йәттә-сәккиз яш чоң болсиму, йешини ойлимай, чарисиз Хасийәткә худди Қаш дәриясиниң долқунидәк урулуп туратти. Муһәббәт кишини һәрқандақ ишларға селип, өз арминиға йетишкә мәҗбурлайду әмәсму! «Яхши сөз ташни яриду» дегәндәк, Һесамниң ейтқан сөзлириму бекарға кәтмигәндәк болди. Хасийәтму Һесамниң силиқ муамилисигә иллиқ күлүмсирәйдиған һаләткә йетип қалған еди. Бу икки яшниң көңли бир-биригә толиму йеқинлашти. Хасийәтниң җараңлиқ күлүшлири бағлардин ешип, Аврал теғиға өрләтти. Қандики орғуп турған яшлиқ һиссият гүлләрниң хуш пуриғидәк толиму қисқа еди. Һесам Хасийәт билән очуқ муңдишип, барлиқ сирлирини ечип ташлиди. У Хасийәтни қаттиқ сөйидиғанлиғини, алқинида көтирип, һәрқандақ арзу-арманлирини орунлашқа тәйяр екәнлигини йошурмиди. У нурғун вәдиләрни бәрди. Хасийәт Һесамниң чирайлиқ сөзлиригә ишәнди. Ахири Хасийәт Һесамниң дегинигә мақул болған еди. Гөзәл яз күнлириниң биридә Нилқа Дурбижин кочисида хошаллиқ бир хәвәр тарқалди. Бу коча Нилқиниң ават дәрия бойидики узун кочилириниң бири. Бу йәрниң хәлқи һәр милләт вәкиллиридин тәркип тапқан болуп, уйғур, өзбәк, татар, қазақ, рус, қирғиз вә шивәләрму орунлашқан еди. Улар бир-бири билән наһайити инақлиқта, бирликтә өмүр сүрмәктә. Хошаллиқниму, қайғуниму биллә көрәтти. Мана бүгүн Алтун булақ бойидики Һесамниң қорасиға адәмләр тохтимай кирип, иллиқ тәбәссүм билән чиқмақта. «Һесам келин елип кәпту! Мазарлиқ қиз екән! Қиз өз разилиғи билән кәпту! Чирайлиқ қиз екән!” дегән параңлар қизиған еди. Буниңдин хошал болған холум-хошнилар, жут бир-бирини қизғин тәбриклимәктә. Бир-икки күндин кейинла әнсиз хәвәр тарқалди. Хасийәтниң акиси Мазар бойичә нами чиққан, һөрмәтлик адәмләрдин екән. У сиңлисини елип кәткән Һесамни “өлтүримән”, дәп җар селип жүргидәк. Бу хәвәрни аңлиған Һесам қорққинидин Хасийәткә икки аялни һәмра қилип, ат һарвуда Мазарға атландуриду. Хасийәт «мән Мазарға барғанда, акамниң разилиғини елип келимән» дәп йолға чиқиду. Йол үстидә гәп башлинип, һарвудики бир аял Хасийәттин сорайду: – Акиңиз бизни уруп кәтмәс? Сиз уни яман ойдин қайтурушқа ишәшликму? – Акамниң аччиғиниң яман екәнлигиғу раст, бирақ у силәргә тәгмәйду. Силәргә қорқушниң һаҗити йоқ. Мән акамниң хулқи-мүҗәзини яхши билимән, һәммә иш орнида болиду, – дәп уларни хатирҗәмләндүрди. Шундақ гәпләр билән йол хелила қисқирап, улар Мазар четигә йетип кәлгинини сәзмәй қалди. Бираз маңғандин кейин, һарвукәш Хасийәтниң өйи алдида тохтиди. У хатирҗәмлик билән һарвудин чүшүп, қора ичигә қарап: – Өйдә ким бар? Меһман кәлди! – дәп вақириди. Өйдин оттура бойлуқ әр киши чиқиши билән Хасийәт һарвудин чүшүп, акисиниң путиға жиқилип: – Ака, кәчүрүң! – дәп үнлүк жиғлашқа башлиди. – Жиғлима, сиңлим, тур орнуңдин, өзәң сақ-саламәтму? – дәп меһриванлиқ аваз билән сөз қатти у. Жиғини аңлап, сиртқа чиққан анисини көргән Хасийәт дәрру униң бойнини қаттиқ қучағлап, техиму үнлүк жиғлашқа башлиди. – Кәчүргин, апа! – Җеним қизим, сени кәчүргидәк немә иш қилип қойғансән? Болидиғини болди. – Ака, сәнчу? – Ялғуз сиңлимни немишкә кәчүрмәймән? Хасийәтни көрүши билән акисиниңму көңли юмшап кәткән еди. Хасийәт биллә кәлгән аяллар билән шу күни қонуп қалди. Сәһәрлиги орнидин турған Хасийәт бағ-кочиларни арилап, «Султан Үвәйс» мазириниң таза һавасини жутуп раһәтләнди. Хасийәт ишниң яхшилиқ билән тамамланғинидин хурсән болди. Униң көңли имин тапти. Хасийәт билән биллә кәлгәнләрму Хатәмгә Һесамниң яхши тәрәплирини көпирәк сөзләп бәрди. Уларниң бири худди сеғизғандәк шарақлап, Һесамниң ата, бова, мома вә әвлатлирини көп махтиди. Хатәм болса, қизиниң өз әрки билән кәткәнлигигә қарши әмәслигини билдүрди.Чүнки һазирқи вақитта партияниң нека әркинлиги һәққидә қануниға асаслинип, икки яш бир-бирини чин дилидин халиса яки сөйсә, той ишлири бурунқидәк дағдуғилиқ болмай, аддий өтәтти. Бәзидә тойлар бир пиялә чайсиз вә бир қапам полу ашсиз, газир почақлар биләнла чәклинип, нека оқуш билән өтәтти. Мундақ тойлардин Хатәмниң хәвири бар еди. Шуниң үчүн Хатәм той тоғрилиқ сөз ачмиди. Хасийәтниң аписи вә акисиниң қизниң өз ихтияри билән Һесамға турмушқа чиқип кәткәнлигигә көзи йәткәндин кейин өз разилиқлирини билдүрди. Һарвуға атлар қошулуп, меһманлар Нилқиға қарап йол тутти. Хатәмниң көңли бузулди. Бу вақитта өйдә ялғуз қалған Һесам һәр түрлүк хиялларни бешидин өткүзүвататти. У һәқиқәтәнму бәк қорқуп кәткән еди. Һесам коча тәрәпкә чиқип, һарвуни көрүши биләнла һодуқуп қалди. Һарву өйниң алдиға тохтап, һәммиси чүшти. Йолувчиларниң роһи үстүн, чирайи яхши еди. Хасийәтму Һесамға әркилигәндәк тәбәссүм әйлиди... *** Гөзәл Нилқиниң алтун сүйини ичип, униң таза һавасида әркин нәпәс елип жүргән бу ашиқ-мәшуқлар бир-биригә тоймай хошаллиқ һиссиятта һаят кәчүрмәктә. Уларниң некалинип, әр-аял болғанлиғиға мана үч жил өтсиму, әпсуски, пәрзәнт көрүш несип болмиди. Хасийәт худди яш қизлардәк қақаһлап күлүп жүрмәктә. Бирақ һаят бир қелипта өтмәйдекән. Ғулҗида кеңәш гражданлири үчүн наһийә, йеза вә һәр җайларда жиғинлар чақирилишқа башлиған еди. Бу жиғинларда, қисқисини ейтқанда, кеңәш паспорти барларниң Союзға кетишигә йеникчиликләр болидиғанлиғи һәққидә көп сөзләр ейтилди. «Уларниң алдиға мәхсус машинилар келидекән» дегәнгә охшаш гәпләр хәлиқ ичигә тез тарқалди. Қәйәргә барсаң, шу гәп. Мундақ гәпләрниң бәзилири раст болуп, көпчилик рәсмийәтләрдин өтүшкә башлиди. Нилқа наһийәсидиму кеңәш гражданлири хелә нурғун еди. Уларму рәсмийәтләрдин өтүп болуп, сәпәргә чиқиш алдида турупту. Әй пәләк чәрхиң бузуқ, Кимләргә хар қилдиң мени. Әй пәләк чәрхиң бузуқ, Кимләргә зар қилдиң мени. Көч-көч йәнә йенип кәлди. Бу көч-көч ойлимиған, хиялға кәлмигән йәрдин үнүп чиққандәк болди. Буниңға немә демәклүк, тәғдир тәқәзаси шундақту. Бу ана жутта тирикчилигини қилип, хатирҗәм һаят кәчүрүватқан хәлиқ гөзәл маканини ташлап, яқа жутларға кетиш ойида һечқачан болмиған, буни һәтта чүшидиму көрмигән. Әнди мана ана жутиниң егиз тағлирини, гөзәл бағу-бостанлирини, мәрвайиттәк сүзүк дәрия вә көллирини, чәксиз отлақ-яйлақлирини, әң улуғи – Вәтәнни ташлап кетиш алдида турмақта. – Ва дәриха! Бу яратқучи улуқ Тәңриниң тәғдиридур. Буни тартмаслиққа илаҗимиз йоқ. Көч-көч қатарида Һесам билән Хасийәтму бар еди. Һесамниң Җамал акиси башлиқ пүткүл уруқ-туққанлириниң Совет елигә меңиш вақти бәлгүлинип, қолиға рухсәт қәғәзләрни елип болған еди. Хасийәтму йолдиши билән Мазарға келип, аниси, акиси, уруқ-туққанлири, әл-жути, достлири, холум-хошнилири билән бирнәччә күн муңдашти. Мана у баққа кириши биләнла көңли бузулди. Әнди бу бағларни йәнә көрүш несип боларму? Һәр җайлардин өзи елип келип, олтурғузуп өстүргән хуш пурақлиқ гүллирини тоймай пуриған Хасийәтниң көңли техиму бузулди. «Өмрүмдә мунчилик җудалиқни көрмигән екәнмән. Киндик қеним төкүлгән ана топрақтин үнүп чиққан гүллиримни қандақму ташлап кетәрмән? Хош, гүллирим! Хош, бағлирим! Хош, туғулуп өскән әзиз маканим, кичигимдә биллә ойнап, қочақ талишип өскән достлирим, қәдирлик хәлқим, жутум! Хош, улуқ Арвал теғим!» Хасийәт өзини басалмай, өпкидәп жиғлап кәтти. Хелидин бери қизини чәттин күзитип турған аниси униң жиғисини көрүши билән өзини униңға атти. Әнди уларниң жиғиси бағнила әмәс, пүткүл жаһанни өз қойниға алғандәк болди. Бағдики бу ечинарлиқ мәнзирини көргән Хасийәтниң там хошниси һәм җан дости Гүлшәнму уларниң қешиға йетип келип, бәзләшкә башлидию, амма өзини туталмиди... Һаятта немә ишлар болмайду? Бирдә қақахлап күлисән, бирдә һәсрәттә жиғлайсән. Көпчилик Хасийәт билән Һесамға ақ йол тиләп қалди. Нилқа наһийәсидики совет пухралириға уқтуруш қилинип, әтиси уларни Ғулҗиға елип кетиш үчүн машинилар тәйярлинидиған болди. Бу уқтурушни аңлиғанларниң бәзилири хошал болса, бәзилириниң көңли йәнә бузулди. Мана көч-көчму башланди. Машинилар келип, көчүшкә тәйяр болған кишиләрниң жүклири бесилмақта. Һесам билән Хасийәтму башқилар қатарида һәммиси билән хошлишип, машинида көз яшлирини сүртүшүп олтармақта. Тәйяр болған машинилар алди билән уйғур мәктиви алдида тохтап турди. Машинилар орнидин қозғалди. Кочиға лиқ толған адәмләр вақиришип, “хош-хош, аман бол, Алла ақ йол бәрсун”, дейишип, узитип қалди. Йезида худди һечким қалмиғандәк сезилди. Мисал үчүн Дурбижин кочиниң күн чиқиш четидики Зайит тамакиниң өйидин тартип һаким идарисигә қәдәр аз сандики қалған өйләрни һесапқа алмиғанда, кочиниң 80 – 90 пайизи көчүп кәткән еди. Кочилар чөлдәрәп, иштлар һувлап, мөшүкләр миявлап қалди. Аддий ясалған өй-җайлар адәмсиз бош қалди. Кочида маңсаң көңлүң йерим болуп, жиғлиғиң келиду. Бу көч-көчтин бирнәччә жил өткәндин кейин, Нилқида йәнә чоң җудалиқ йүз берип, униң тәсири һәйвәтлик болди. Гөзәл Нилқа наһийәси нурғун турғунлардин айрилди... Һесам билән Хасийәт Совет елигә өтүп, Қирғизстанға орунлашти. Улар колхоз, совхозларда ишлиди. Җалалабад арал дегән колхозда Патих Муслимов колхоз рәисиниң орунбасари екән. “Нилқилиқ вә башқиму көчмәнләрни колхозға әза қилип еливетипту”, дегән сөзләрни аңлиған Һесам билән Хасийәт уруқ-туққанлири билән Арал колхозиға берип орунлишиду. Колхозда һәр җайдин кәлгән көчмәнләр болсиму, адәм күчи йетишмәйдекән. Шуниң үчүн адәмләрни қобул қиливетипту. Колхозниң асаслиқ кирими пахта өстүрүш еди. Иш еғир, әтигәндин қараңғу чүшкичә ишләш керәк. Сәвәпсиз ишқа чиқмиса, қаттиқ чарә көрүлидекән. Хасийәт билән Һесамниң колхозда ишләвақанлиғиға бирқанчә жил болди. Хасийәт қосақ көтәрмигәчкә, Һесам көпирәк җедәл чиқиридиған болди. Бир күни Һесам аялини олтарғузуп қоюп, униң жиғлиғиниға қаримай, вақирап, дүшкәлләшкә башлиди. – Сән маңа бала туғуп бәрмидиң! Бу кесилиңни илгири маңа немишкә ейтмидиң, һә? Билгән болсам, саңа өйләнмәттимғу. Исит, шунчә жилларни бошқа өткүздүм. Маңичу, туғидиған хотун керәк! – Ундақ демисилә, Һесам. Мәндә гуна йоқ. Мени мундақ хорлимаңа. Хасийәтниң арами болмиди. Йолдишиниң күндә дәйдиған бу аччиқ сөзлиридин қачидиған җай тапалмай, аварә болатти. Уйқиму йоқ, көзлири яштин тохтимиди. Ахири Һесам Хасийәтни өйдин қоғлап чиқарди. Буларниң арисиға нурғун кишиләр кирип, җедәлни тохтитишқа тиришип бақти, лекин һечқандақ нәтиҗә бәрмиди. Күнләрниң биридә Хасийәт өйдин тамамән чиқип кәтти. У тонуш-билишлириниң, йеқин көргән адәмлириниң өйидә бирқанчә күн туруп бақти, амма зади болмиди. Башқа кәлгән мусапирлиқ, ялғузлуқ дәрдини ейтай десә, йенида уни тиңшайдиған йә меһриван аниси, йә «қайғурма, мән сени өзәм бақимән» дәйдиған қәдирдан акисиму йоқ. Хасийәт анисиниң «һәмра болғидәк йениңда уруқ-туққанлириңму йоқ, ялғуз кетип барисән. Бешиңға бир ғәм чүшсә қандақму қиларсән, җеним қизим? Бизни ташлап, кәтмисәңму болатти, қал!» дегән сөзлирини есиға елип, көңли ғәш болди. Әй, меһриван аниниң пуриғи немә дегән улуқ, мәдәткар бол!... Немә қилдим мән саңа, Бағри ташлиқ қилмиғин. Дәртлиримгә дәрт қошуп, Жүрәкни зедә қилмиғин. Бевапа яриниң дәрдини тартмаслиққа чариси қалмиған Хасийәт бу жутниму ташлап кетишкә мәҗбур болди. Мәлидики һәрқандақ гәп-сөзләрдин у наһайити чарчиған еди. Нәгә барсун? Һечкими йоқ. Мусапир. У өпкидәп жиғлап, амалсиз йолға чиқти. Чоң йолда өзигә һәмра болған ялғуз сумкидин башқа һечнәрсә йоқ еди. Мәлидин қанчә тез кәткүси кәлсиму, қеришқандәк мону автобусниң қариси көрүнмәтти. Униңға бирлири «кәт бу йәрдин, сениң бәхтиң бу йәрдә әмәс, кәт!» дәп пичирлиғандәк билинди. Мана, автобусму кәлди. Адәм көп болғачқа, орунму йоқ. Йолувчиларниң барлиғиниң көзлири худди мошу қизға тиклинип турғандәк сезилди. Шу арида олтарған бир бовай йенидин орун көрсәтти. Хасийәт олтирип, ичидики дәрткә чидалмай, өпкидәп жиғлавәтти. У өзини задила тохтиталмиди. Бу дәртлик жиға бовайни һәйран қалдуруп, сәвәвини билишкә мәҗбурлиди. Хасийәт барлиқ сирини бовайға төкүп ташлиди. Бовай дәртмән Хасийәтниң қайғу-һәсритини, униң ялғуз мусапир екәнлигини билди. Иллиқ сөзлири билән тәсәлла бәрди. – Сәвир қил, қизим, жиғлима, жиғидин һечнәрсә чиқмайду. Нәгә кетип барисән? – Барар йерим йоқ, нишансиз Җалалабадқа кетиватимән, – дәп җавап бәрди Хасийәт. Җалалабадқа йетип келиши билән бовай қизни өйгә тәклип қилди. Хасийәтму амалсизлиқтин тәклипни қобул қилип, бовайниң өйигә кәлди. Бир-икки күндин кейин, у бовайниң өмүр баянитини аңлиди. Бовайниң бирқанчә қиз-оғуллири болуп, турмушқа чиққанлар турмушқа чиқип, оғуллириму өй-маканлиқ болуп, өз алдиға тирикчилик қилип, өмүр сүрмәктә екән. Өйдә кәнҗә қизи аилиси билән бовайға қарап, биллә бир қорада туратти. Бовайниң исми Һәсәл болуп, икки жил бурун аяли туюқсиз жүрәк ағриғи билән вапат болуп кәткән еди. Сөз ахирида Һәсәл бовай Хасийәткә қарап: – Йешимни чоң демисәң, мениң билән некалишишни халамсән? Мошу қора-җай вә өмрүмдә тапқан барлиқ байлиғим сениң болиду. Хасийәт ичидә көп ойлинип, бу тәклипни әқил таразидин өткүзди. Ахири Һәсәл бовайниң дегинигә мақул болди. Ялғузлуқ, мусапирлиқ вә аҗизлиқ қизни Һәсәл бовайниң тәкливини қобул қилишқа мәҗбурлиған еди. Һәсәл бовайниң йеши хелә чоң болсиму, нека оқутуп, Хасийәт билән әр-аял болуп һаят кәчүрди. Хасийәт йезидики хошна молла Әхтәр бовайдин намазниң оқушни, ушшақ сүрилирини оқуп үгәнди, һәтта саватиниму чиқарди. Күнләрниң биридә хошниси молла Әхтәр хәлпәт Хасийәткә мундақ деди: – Сән мәктәптә оқумапсән. Мән сени оқутай, қизим, яшлиқ өмрүң бошқа өтмисун. Оқушниң қәдрини кейин чүшинипму қаларсән. Мақул көрсәң, бәш-алтә қизниң қатарида оқи, үгән. Хасийәт Әхтәр бовайниң бу сөзлирини қобул қилип, бирқанчә жил оқуди, үгәнди. Әхтәр бовай қизниң тиришчанлиғини вә талантини байқап, уни оқушқа техиму қизиқтурди. Хасийәт һәр һалда саватлиқ шагирт болуп чиқти.У Һәсәл бовай билән өй тутқандин буян бәш вақит намаз оқушқа башлиди. Қиз сәһәр туруп, бамдат намазни оқуғандин кейин, қораларни тазилап, чай тәйярлашни күндилик адәткә айландурған еди. Хасийәтниң бу адитини көргән Һәсәл бовайниң қизға техиму зохмәнлиги, амрақлиғи келип, чәксиз хошал болди. Хасийәтниң сунуқ көңлини елиш үчүн Һәсәл бовай қолидин кәлгинини қилип, униң көңлини елишқа тиришти. У ана жути Қәшқәрдин дадиси билән кичик чиқип, мошу җайға орунлашқан еди. Дадисидин үгәнгән навайлиқ кәспи билән ишләп, бүгүнки күнгә йәткән Һәсәл бовайни Җалалабадта тонумайдиған адәмләр аз болса керәк. Ақ көңүл, ишләмчан Һәсәл бовайниң жуттики аброй-инавитиму наһайити чоң еди. Хасийәт намазлирида чин етиқати билән Алладин бовайға яхшилиқ тиләтти. Күнләр, айлар өтүп Хасийәт қосақ көтәрди вә арзулиған пәрзәнт сөйди. Вақит өткәнсири йәнә бирқанчә пәрзәнт қучуп, улар чоң болуп, өй-очақлиқму болуп кәткән еди. Хасийәтниң көңлидә чоңқур сақаймас яра қалдурған Арал колхозиға һәр тәрәптин келип орунлашқан көчмәнләр бара-бара башқа жутларға көчүшкә башлиди. Уларниң көчүшиниң һәр түрлүк сәвәплири бар еди. Һесамму уруқ-туққанлири билән бирликтә Бишкекниң әтрапидики бир совхозға келип орунлашти. Шу йезидики бир аялға өйлинип, көп жиллар өткән болсиму, униңға пәрзәнт көрүш несип болмиди. Һә, һаят мана шундақ екән! Һәсәл бовай билән Хасийәт бәхитлик һаят кәчүрди. Йолдишиниң өлүмидин кейин Хасийәт бирнәччә жил өзиниң киндик қени төкүлгән жутини әсләп, ахири уму бақилиқ болди. Хасийәт Аврал тағ бағридики Үвәйсхан мазирида туғулуп, жирақ Җалалабад мазириға йәрләнгән еди.