• Мөтивәрләр
• 05 Шілде, 2018

Ана – ғәмгүзар, ата – мәдәткар

Рашидәм РӘҺМАНОВА, «Уйғур авази» Жиллар бойи бир-биригә болған һөрмитини, меһир-муһәббитини вә садақитини сақлап кәлгән аилиләрниң һаят йоли һәм тәҗрибиси яшлар үчүн үлгә һәм ибрәт, әлвәттә. Ушбу мақалимизниң қәһриманлири – Әмгәкчиқазақ наһийәсигә қарашлиқ Достлуқ йезисиниң турғунлири Тохтахун ИСЛАМБАҚИЕВ вә Бүвинур ИДРИСОВА мана дәл мошундақ бәхитлик аилиләрниң бири. Уларниң бир ястуққа баш қойғиниға бу күнләрдә топ-тоғра 60 жил бопту.«Гөһәр той» егилириниң өйигә кәлгинимдә, улар чүшлүк ғизасидин кейин дәм еливатқан екән. Мени оғли Ғенахун, нәвриси Закирҗан билән келини Розигүл күтүвалди. Меһмандост яш келин пайпетәк болуп, чай қойди. Ғенахун ака болса: «Чай қайниғичә аилимизниң тирикчилигини көрүң», дәп һойлиға башлиди. Ғенахун Тохтахун оғлини буниңдин 15-16 жил илгири Тәшкәнсаз йеза округиға һаким болуп сайланғандин бери тонуймән. Лавазимлиқ хизмәт атқурғанлиқтин, дайим бойниға галстук есип, қолиға папка көтирип жүридиған. Бир-икки жилдин бери дадиси һәм қолидики оғли билән деханчилиқ қиливетипту. – Мана мону рәт-рети билән чирайлиқ тикилгән гүлләр апам Бүвинурниң әмгиги. Таң сәһәрдин башлап шулар билән «етишиду». Тоху-туман, өдәк-ғазисиму бар. Күнигә нәччә қетим уларниң денини бериду. «Йешиң бир йәргә барди, апа, дәм алсаңчу», дәп зериктим. «Иш қилмисам, ағрип қалимән, балам. Тәнтәрбийиниң бир түри бу» дәйду. Шундақ екән, униңғиму келиштуқ. Андин өйни айлинип, баққа чиқтуқ. – Бу алмилиқ бағни дадам өзи олтарғузди. Бағ мөгә берип қалди. Буниңдин башқа көктатларни тикип, пәрвиш қилиду. Тохтахун атиниң «егилигини» түгәл арилап чиқтуқ. Бирнәччә рәткә қапақ чөмүч, қоғун-тавуз, кава, көмүқонақ вә башқиму зираәтләрни терипту. Оғлиниң ейтишичә, уларни дадисиниң өзи отап, мевисини өзи жиғидекән. – Жутниң һәммиси «Хизмәтни ташлап, немә қиливатисән?» дәйду. Мана мениң ишим мошу, – деди сөһбәтдишим узун кәткән теплициларни көрситип. Ғенахун Тохтахун оғли кәспи бойичә агроном. Алмутида өссиму, 20 жилдин буян йезида яшаватиду. Қәғәз билән қәләмни ташлап, деханчилиққа көчүпту. Йеңи инновацияларни пайдилинип, теплица сапту. Тәрхәмәк билән помидор өстүридекән. Шәһәрдә турақлиқ херидарлириму бар көрүниду. Көктатларни һәптисигә бирнәччә қетим жиғип, шәһәргә апирип, дүң өткүзидекән. Сеғин сийири, ушшақ-чүшәк мал-вариниму бар охшайду. Рәпиқиси Адаләт иккиси тирикчилигини убданла йолға селивапту. Һойлиниң четидә «Гөзәллик салони» бар. Униңда келини Розигүл ишләйду. Умумән, Исламбақиевларниң аилисидә бош адәм йоқ. Биз аилиниң тирикчилиги билән тонушуп чиққичә Тохтахун ата билән Бүвинур ана өйидин чиқип, язлиқ бүглүктики җозиниң әтрапиға җайлашти. Течлиқ-аманчилиқ сорашқандин кейин қизғин сөһбәткә чүштуқ. – 60 жилдин бери дәрдимни тартип келиватқан җүптүмни «прокурор» дәп қойимән. Һәр иккилимизниң атилиримиз Қасим билән Илияс уруш мәйданида қаза болди. Мән өйниң чоңи, мениңдин кейин йәнә 5 қериндишим бар. Уларни чоң қилип, билим бериш керәк болди. Апам Тохтиханға қол-қанат болушқа тириштим. Бүвинур – өйниң оттуранчиси. Униң атиси мәрипәтчи болғанлиқтин, анимиз Мәрийәм акимиз Әркинниңму устаз болуп йетилиши үчүн көп күч чиқарди. Бүвинур билән комсомол-яшлар бригадисида ишләп жүргинидә тонушуп, көп өтмәй турмуш қурдуқ. Әр киши дегән тала-түзниң адими. Өйлинип, 15 жилғичә иш баби билән «өй көрмидим» десәмму болиду. Апам турғанда, айлиқни аялимға әкилип берәлмәймән. У апамдин, қериндашлиримдин ешинғинини хәшләйду. Бағ-варанлиқ қилип, тоху-туман тутти. Камчилиғимни йошуруп, артуқчилиғимни ашурди. Әйтәвир, бариға шүкри кәлтүрүп, өйни-өй қилған мошу һәдиңиз. Шуңлашқиму униңдин чәксиз миннәтдармән, – деди Тохтахун ата. Тәғдирниң еғир синақлириға қаримай, Тохтахун Исламбақиев билим елишқа интилди. Дәсләп Талғир шәһиридики йеза егилиги техникумида, андин Алмутидики йеза егилиги институтида оқуп, агроном мутәхәссислигини егиләп чиқти. Қолиға диплом елип, бурунқи Челәк наһийәсиниң колхоз-совхозлирида һесапчи, парторг, агроном болуп ишлиди. Һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә 8 жил Алмута шәһиридики мевә-консерва заводида мудирниң орунбасари болди. Униң әл алдидики әстаидил әмгиги мунасип баһалинип, «Һөрмәт Бәлгүси» ордени вә башқиму чоң-кичик мукапатлар билән тәғдирләнди. Тохтахун ата билән Бүвинур ана хизмәт бабида Алмута шәһиридики Заря Востока мәһәллисигә көчүп келип, бу йәрдә 23 жил яшиди. Бәш қиз вә бир оғул сөйүп, уларни инсаплиқ вә билимлик инсанлардин қилип тәрбийилиди. Туғулған йериниң қудритиму яки күндики һәрикәтлириму, әйтәвир, Тохтахун ата йезиға келип, қайтидин туғулғандәк өзгәрди. Униң әл қатарида һаят кәчүрүши үчүн пәрзәнтлириниң барлиғи қолидин келишичә атисиниң хизмитидә болди. Өзиму қарап турмиди. – Таң сәһәр саат төрттә орнумдин туруп, мончиға киримәндә, 1-2 челәк муздәк суни үстүмгә қуюп, бәһирлинимән. Андин өйгә кирип, намизимни вә Қуръан китавини оқуймән. Кейин баққа чиқимән, аста-аста чөп жулимән, йәргә чүшкән алма-өрүкләрни жиғип, малларға тоғрап қойимән. Һәдиңизму шу. Йәргә йоруқ чүшүши биләнла тирикчилигини башлайду. Иккимиз муңдишип олтирип, чай ичимиз. 15 нәвримиз, 23 чәвримиз бар. Балиларниң көпи шәһәрдә яшайду. Йәр өйләрдә туридиғанлирида мончилири бар. Күз кәлгәндә, қапақ чөмүчләрни қайнитип, тешип, чайға, суға вә мончиға пайдилиниши үчүн тәхсим қилимән. Пурсити кәлгәндә, қоғун-тавуз, алма-өрүк, яңақ вә һаказиларни селип беримиз. Улар хошал. Уларға қарап, бизму хуш. Шундақ һаят кәчүрүватимиз, – дәйду сөһбәтдишим. Йезисида Тохтахун атиға охшаш мөтивәри бар жутму бәхитлик. Сәвәви, у ана тилиниң қәдрини билидиған, өз хәлқиниң мәдәнийитини һөрмәтләйдиған һәқиқий милләтпәрвәр инсан. Шуниң бир испати – Заря Востока мәһәллисидә уйғур синиплири ечилғинида, оғли Ғенахунниң үч оғлини қолидин йетиләп берип, партиларға олтарғузди. Достлуққа көчүп кәлгәндин бери Тохтахун ата жигитбешиниң әң ишәшлик мәслиһәтчисигә айланди. Мәсилән, Тохтахун кәби жут мөтивәрлириниң ярдими билән йезида йеңи типтики мәктәп бенаси қәд көтәрди, кона мәктәпниң бенаси ремонтлинип, балилар бағчиси йеза гөдәклири үчүн ишигини кәң ачти. Йезиға таза су киргүзүлүп, барлиқ өйләргә су тартилди. Тохтахун атиниң башланмиси билән вә шәхсий мәблиғи һесавиға бирнәччә көрүк селинди. Йеза четидики қәбирстанлиқ вә униң әтрапи рәткә кәлтүрүлди вә һаказилар. – Рәпиқимиз иккимиз «уруш балилиридин». Һөкүмәт тәрипидин биз үчүн кәңчиликләр яритилған. Рәхмәт! Һаятниң мәнаси – бала-чақа, нәврә-чәврә тәл-төкүз йетилип келиватиду. Шуларниң яхшилиғини көрүватимиз. “Бәхитни қериғанда бәрсун” дегини мошу болса керәк! Шүкри! Көңлүмни әнсиритидиған бирлә нәрсә – миллитимниң келәчиги. Һазир һәрбир өйдә кам дегәндә бирдин машина бар. Турмушимиз яхши. Шу “тулпарларға” олтирип, театримизға барайли. Президентимизниң дана миллий сәясити түпәйли ечиливатқан уйғур синиплирида пәрзәнтлиримизни оқутайли. Ана тилимизда чиқиватқан гезит-журналлиримизға йезилайли. Шу вақиттила «Биз тәрәққий әткән қедимий уйғур миллитиниң әвлади» дәп махтиналаймиз, – дәйду ата биз билән хошлишип. Һәқ гәп. «Миллитим» дәп яшиған һәрбир уйғурниң армини бу. Илаһим, Тохтахун ата вә Бүвинур ана кәби көпкә үлгә болар инсанларниң сани көпийивәрсун! Әмгәкчиқазақ наһийәси.