• «Уйғур авазиниң» сәйилгаһи
  • 25 Шілде, 2018

Балиман

Әмгәксөйгүч, әқил парасәтлик әҗдатлиримизниң қедимида су тапчил чөл-идирларда өсидиған қомучтин оқ-я ясап, овчилиқ билән шуғулланғанлиғи, бора тоқуп, өйләрниң өгүз-торуслирини япқанлиғи тарихтин яхши мәлум. Әнди бу ғоллуқ өсүмлүктин пүвдәп чалидиған чалғу әсвави – балиманни кәшип қилғанлиғини көпчилигимиз билмәймиз.Балиман – уч қисми япилақланған, тоғрисиға қомуч қистурулған, үстидә көплигән төшүкчиләр бар саз әсвави. Униң узунлуғи адәттә 28-30 сантиметр әтрапида болиду.Бу чалғуни нәйгә охшаш еғиз билән пүвдәп, үстидики төшүкчиләрни бармақ билән бесип чалиду. Гәрчә балиман толиму аддий усулда ясалсиму, у өзгичә муңлуқ аваз чиқирип, әҗайип йеқимлиқ саз-нәғмиләрни вуҗутқа кәлтүриду. Әнди балиманни ясаш усулиға кәлсәк, авал қурутулған қомучтин 30 сантиметр кесивелинип, әсвапниң ғол қисми тәйярлиниду.Униңдин кейин отта қиздурулған бегизниң, болмиса шуниңға охшаш сим яки төмүрниң ярдими билән үсти тәрипидин йәттә-сәккиз төшүк ечилиду. Андин уч қисми пичақ билән қирилип, япилақлинип, пүвдәш үчүн қолайлиқ һаләткә кәлтүрүлиду. Ахирида қисқа қомучни оттуридин қақ йерип, қайтидин җипсилаштуруп, икки тәрипини җип билән чигиш арқилиқ тәңшигүч ясилиду. Бәхиткә қарши, кейинки вақитларда балиман ясайдиғанларниңму, уни чалидиғанларниңму сани азийип, узун тарихқа егә бу чалғу әсвавимиз йоқилип кетиш гирвигигә келип қалғандәк. Шуңлашқиму бизгә әҗдатлиримиздин мирас сүпитидә қалған мундақ бебаһа ғәзнини сақлап, келәчәк егилиригә тәғдим қилиш – бүгүнки әвлатниң муқәддәс пәрзидур. СҮРӘТТӘ: балиман челиш устиси һәм вариси мәрһум Тохти Сейит.

150 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы