• Иҗтимаий мәсилә
  • 15 Тамыз, 2018

ФУФЛОМИЦИН яки Дора-дәрмәкниң һәммиси пайдилиқму?

Мәшүр САСИҚОВ, «Уйғур авази» Ағримайдиған һечким йоқ. Һазир йеши йәткән бовай-момайларға қошулуп, бөшүктики бовақтин тартип, ширғуран жигитләр билән һәркимни мәһлия қилидиған қизларниң һәммиси ағрийдиған заман болди. Көпчиликниң еғизида у яки бу кесәлниң дәрдини тартип, қилмиған дорисиниң қалмиғанлиғи тоғрилиқ гәп. Қисқиси, һазир сақ адәм йоқ десәк, һәргизму ашурувәткәнлик әмәс.Болупму илгири пәқәт яшанғанлар арисида учришидиған бәзибир ағриқларниң жилдин-жилға “яширип” кетип барғанлиғи мутәхәссисләрни чоңқур ойландурмақта. Буниңдин ташқири, өзлиригә шипа издигән инсанларниң бу һаләткә чүшүп қелишидин пайда тепишни көзлигәнләрниң сани күндин-күнгә көпийиватқанлиғи сир әмәс. Дора-дәрмәк сетиш билән шуғулланғучилар һәрхил қувлуқ-шумлуқларға бериватқанлиғи йәнә бар. Һәрқандақ бемар ағриқ қистап кәлгәндә һечнәрсисини айимайдиғанлиғини «чоңқур үгәнгән» улар дориханида баһаси унчивала қиммәт әмәс адәттики дориларниң намлирини бираз өзгәртипла, телерадио каналлирида тохтимай реклама қилиш арқилиқ уларни «әң шипалиқ» дориға айландуруп, көпчиликни шунчилик җәлип қиливалдики, у дора-дәрмәкләр бизниң «әң йеқин» достлиримизға айлинип қалди. Шуниң нәтиҗисидә һазир ашқазинимиз ағриса яки киндигимиз моҗуса дәрһал байиқи рекламидики «достлиримизни» издәйдиған тәрәпкә өттуқ. Көпчилигимиз уларсиз яшалмайдиған болдуқ десәкму, мубалиғә әмәс. Сәпәргә чиқсақму, ишқа барсақму, йенимизда шу дориларни елип жүримиз. Биз бүгүн әйнә шу бираз бетап болуп қалсақла, анимизға ишәнгәндәк ишинидиған, түгәп қалса, учуп берип, баһасиниң қанчә болушиға қаримай, сетивалидиған дора-дәрмәклиримизниң бизгә қанчилик пайдиси бар екәнлиги һәққидә сөз қилишни мувапиқ көрдуқ. Айрим әхбарат васитилирини вә Интернет торини варақлаш арқилиқ топлиған мәлуматларға асаслансақ, дора-дәрмәк санаити кейинки жилларда шунчилик тәрәққий қилишқа башлиғанки, йеқинқи дуниявий ихтисадий боһран бу саһаға қилчиликму тәсир көрсәтмигән. Әксичә, илгәркидәк болмисиму, тилға аларлиқ дәриҗидә алға басқан. Бу неминиң аламити? Чүнки фармацевтикилиқ ширкәтләр, жуқурида ейтқинимиздәк, адәттики дориларға башқа намлар билән «җан» берип, уларни қиммәт баһада сетишни йолға қойған. Алаһидә тәкитләш керәкки, айрим дориларниң бәлгүлүк бир ағриқни давалайдиған һечқандақ хусусийити йоқ болсиму, адәмләр уни сетивелишқа алдирайду. Кейинки вақитларда елан қилинған мундақ пайдисиз дориларниң тизимиға вә уларниң тәркивидики адәм организмиға қилчә шипа бәрмәйдиған маддиларниң бар-йоқлуғиға көз жүгәртидиған болсақ, шунчә вақиттин буян шу дориларни ичип жүргинимизгә пушайман қилиштин башқа чарә йоқ. Бәзи дора ишләп чиқарғучи компанияләр инсанларниң бешини қаймуқтуруп, тәркивидә йоқ нәрсини «бар» дәп йезип, янчуғини толтурупла қалмай, у дориларниң айримлири адәм саламәтлигигә зиянлиқ екәнлигини тамамән ядидин чиқарған. Мошундақ пайдисиз дориларни медицина хадимлири өзара «фуфломицин» дәп атайду. Уларниң пикричә, бүгүнки күндә дунияда сетиливатқан дориларниң 90% толуқ тәтқиқ қилинмиған болса, уларниң 70%ни фуфломицинлар тәшкил қилидекән. Демәк, буниңдин шундақ хуласә чиқидуки, биз ағриғимизға шипа издәп ичиватқан дориларниң пәқәт он пайизила пайдилиқ. Қалғанлирини истимал қилғанда, өзимизгә өзимиз ишинишкә тиришимиз. Һә, дунияда буниңдин артуқ күчлүк нәрсә йоқ. Йәнә шу мутәхәссисләрниң пикригә қулақ салсақ, әгәр бемар өзигә ишәнчә һасил қилған һалда һәрқандақ дорини ичсә, у чоқум сақийип кетидекән. Чүнки дәл шу вақитта адәм организмида «эндорфин» дәп атилидиған мадда бөлүнүп чиқидидә, ағриқ билән күришишкә башлайду. Қисқиси, әгәр бир адәмгә қосақ ағриғиниң дорисини башниң дориси дәп бәрсә, у бешиниң яхши болуватқанлиғини сезидиғанлиғи ениқ. Мәсилән, Улуқ Вәтән уруши жиллири яридарларға “морфий” дәп адәттики глюкоза селип ағриқни хелила узақ вақит бесишқа мүмкинчилик болған екән. Шундақла өз дәвридә аддий аскорбин кислотасини (С витамини) күнигә бир тал ичип бәрсә, пәқәт туму-пушқақтинла әмәс, һәтта рак ағриғиниң алдини елишқа болиду дегән уқум моҗут еди. Бу усулни бүйүк биохимик, икки мәртә Нобель мукапитиниң лауреати Лайнус Карл Полинг тәвсийә қилған вә өзи күнигә 3 грамм аскорбинка ичкән. Амма атақлиқ алимниң өзи рак ағриғидин вапат болди. Миңлиған адәмләрни җәлип қилип, тәҗрибә жүргүзүшләр шуни көрсәттики, С витамини онкологиялик, жүрәк-қан томурлири ағриқлирини давалашта һечқандақ пайдисиз болуп чиқти. Шуниңға қаримай, шу дәвирдин етиварән бүгүнгә қәдәр у базири әң иштик дориларниң бири. Мана мошундақ мисалларни көпләп кәлтүрүшимиз мүмкин. Әнди елимиздә әркин содида жүргән айрим дора-дәрмәкләрни, җүмлидин корвалол вә волокардинни Европа әллиридә тамамән тапалмайсиз. Чүнки уларниң тәркивидә «фенобарбитал» билән «извалериан» кислотасиниң наркотикилиқ хусусийәтлири болғачқа, адәм организми пәйдин-пәй униңға үгинишкә башлайду. У бираз қан томурлирини кәңәйтип, тиничландуруп, хатирҗәм қилғини билән жүрәкни һәргизму сақайтмайду. Һә, бу узун жиллиқ тарихқа егә дориларниң һәқиқитини йошурған фармацевтлар уларни әркин сетиштин елип ташлашқа алдиримайватиду. Униңға үгинип қалған бова-момиларниң көпчилиги бу дориларсиз жүрәлмәйдиған дәриҗигә йетиши, пәқәт уларни ишләп чиқарғучиларға кәлгән амәттур, халас. Әлвәттә, биз бу мақалимизда қолиға амәт кәлгән шу дора-дәрмәк санаити билән шуғулланғучиларниң мәһсулатлириниң һәммиси «җа» дейиштин жирақмиз. Бирақ һәрбир дориниң қандақ пайдилиниш, тәркивидики мадда яки башқа элементлар тоғрисида йезилған қәғәзни диққәт билән оқуп чиқиш шәрт екәнлигини ейтқач, айрим дориларниң һәқиқәтәнму ишләп чиқарғучи яки реклама қилғучи бәргән мәлуматларға мас кәлмәйдиғанлиғини тәкитлимәкчимиз. Мәсилән, жуқурида ейтилған «Валидол», «Валокардиндин» ташқири, ағриқханиға барсиңиз, һәрбир врач йезип беридиған «Глицин» адәттики аминокислота болса, әнди «Линексниң» орниға күнигә бир стакан қетиқ ичсиңиз, пайдиси униңдинму көпирәк болиду. Демәк, өзиңизниң саламәтлигини сақлаш өзиңизгә бағлиқ, һөрмәтлик гезитхан! Сөзара шуниму ейтип өтүш лазимки, дора-дәрмәк санаитигә БАД (биологиялик актив қошундилар) намлиқ дорисиман таблеткилар пәйда болди. Уларниңму инсанларға бериватқан пайдиси чағлиқ. Шундақ болсиму көпинчә бу БАДлар тоғрилиқ телерадио каналларда “иммунитетни чапсан көтириду” яки “тез оруқлашта йеқин ярдәмчиңиз” дегән ялған рекламилар берилидиған болди. Шуниң тәсири болса керәк, биз уларниму турақлиқ истимал қилишқа адәтлиниватимиз. Бу йәрдә шуни ениқ чүшиниш лазимки, БАД таза бизнес болуп, инсанлар саламәтлигигә берәр қилчилик пайдиси йоқ. Әксичә, айрим БАД ишләп чиқарғучилар өзлириниң мәһсулатлирини сетишқа һәрхил йоллар билән адәмләрни қизиқтуруп, содисини қайнатқандин ташқири, бәзидә сетилмиған дориларниму шу “сетиқчиларниң бойниға артиштинму” янмайватиду. Ақивәттә қепи алаһидә безәлгән һәм бир қариғанға «сүпәтлик дора екән» дегән тәсират қалдуридиған бу пайдисиз таблеткиларни саталмай, мал-дуниясидин айриливатқанларму йетәрлик. Мошундақ сода-сетиқ ишлири билән шуғулланғучиларни җазалашқа қанунму йол қоймайду. Чүнки улар рәсмий органлардин ройхәттин өткәндә, паалийитини «дора-дәрмәк содиси билән шуғуллинимиз» дәп көрсәтмәйду. Униң үстигә уларниң сетиватқини дора һесапланмайду. Хулләс, дора-дәрмәк санаити инсанларниң саламәтлиги һесавиға тәрәққий қилиду һәм биз, адәмләр, бәзи чағларда ерәңсизлигимиз түпәйли, уларни техиму бай қиливатимиз. Пайдисиз «фуфломицинларни» ичип, униңсизму аҗиз организмни оғилашниң орниға ата-бовилардин қалған чөп-гиялардин ясалған дориларни пайдилансақ, саламәтлигимиз үчүн хелила пайдилиқтур.

219 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы