• Әхбаратлар еқими
• 19 Қыркүйек, 2018

Һаят туруп қәбригә гүмбәз ясатти...

Сабирәм ӘНВӘРОВА, “Уйғур авази” «Аңлимиған әлдә көп...» демәкчи, йеқинда бир кишиниң һаят туруп өзигә гөр коллитип қойғанлиғини аңлап қалдим. Бәзиләр бу ишни тоғра көрсә, бәзиләр қарши чиқти. Әлвәттә, бу әһвал бизниму қизиқтурмай қоймиди. Қандақла болсун, ишниң ениқ-қениғиға йетишкә бәл бағлап, тонуш-билишләрдин сүрүштүрүп, шу кишини издәп бардуқ. Издигән адимим йеши йүзгә тақиған, һаҗилиқни өтәп кәлгән, диндар ақсақал болуп чиқти. Исим-нәсиби Мәһәммәт Бавутов екән. Худа буйриса, мошу қишта 99 яшқа қәдәм ташлайдиған мөтивәрниң жүрүш-туруши тимән, гәп-сөзи орнида екән. Йеқинирақ тонушуп, әһвални чүшәндүргәндин кейин, сөһбәткә тарттуқ. – Мәһәммәт бова, көпчиликтин сизниң қәбирстанлиқтин йәр елип, өзиңизгә гөр колаватқанлиғиңиз һәққидә аңлидуқ. Бу иш қанчилик дәриҗидә раст? – Аңлиғиниңиз ялған әмәс, қизим, – деди ақсақал. Бу дунияға кәлмәк бар, кәлгәндин кейин кәтмәкму бар, әмәсму. Ахири һәммимизниң барар йери шуғу. Буниңдин он үч жил илгири мошундақ қарарға келип, қәбирстанлиқтин йәр елип, аста-аста мазар селишқа киришкән едим. Гөрни колитип, гүмбәзни орнитимән дегәндә бир түркүм кишиләр мениң бу ишимни тоғра көрмиди. Әлвәттә, бирқаримаққа бу иш-һәрикитим башқиларға ғәлитидәк көрүнүши мүмкин. Һәтта мени «Шунчә өлүшкә алдирап кетиптиму?..» дәп сөккәнләрму болди. Бирақ мәнму ахмақ әмәстә... Пәрзәнтлиримдин, рәпиқәмдин айрилғандин кейин, “өлүп қалғидәк болсам, қалған бала-чақамға еғирчилиғим чүшмисун” дегән мәхсәттә шундақ қилишимға тоғра кәлди. Йәнә келип, шәриәттиму алдин-ала мазар селишқа қаршилиқ йоқ. Мән қолумға муқәддәс Қуръанни тутуп туруп, Ислам диниға хилаплиқ ишни өлсәмму қилмаймән, бу һәқ гепим... Бу мәсилә хәлиқ арисида бираз талаш-тартишқа чүшүп, йешилмигәндин кейин нарази шәхсләр наһийәлик Ветеранлар кеңишиниң рәиси Нурвәг Сейитовқа әризә қилиду. Бу иштин хәвәрдар болған наһийә һакими Шөһрәт Нурахунов қәбирстанлиқтики ясиливатқан гүмбәзни өз көзи билән көрүп, диний савати бар инсанларниң ой-пикрини билгәндин кейин, Мәһәммәт һаҗимниң қарариға һечқандақ қарши болмапту. Мәхсус қурулған комиссия әзалири билән мәслиһәтләшкән Нурвәг Сейитовму «қаршилиғимиз йоқ» дегән қолхәт йезип берипту. Шундақ қилип, Мәһәммәт һаҗимниң ясиливатқан гүмбизини тамамлашқа рухсәт берилипту. Хулләс, көптин бери пәқәт бизнила әмәс, көпни ойландуруп жүргән соалға тегишлик җавап алғандин кейин 100 яшниң һарписида турған ақсақал һәққидә йәниму йеқиндин билгүмиз кәлди. Мөтивәр өзиниң Ғалҗат йезисида туғулғанлиғини, 6 яшқа киргинидә ата-аниси билән Шәрқий Түркстанға көчүп кәткәнлигини ейтти. Шуниңдин кейинки һаяти ШУАРниң Җағистай тәвәсидә өтүпту. У яқта өй-очақлиқ болуп, 6 пәрзәнт сөйүпту. Тәғдиригә йезилғини шу болса керәк, төрт оғлидин балдур айрилипту. Өмүрлүк яриниң җәсидиму Җағистай қәбирстанлиғиға қоюлупту. Икки оғул, бир қизи билән қалған Мәһәммәт һаҗим 1962-жили Қазақстанға көчүп чиқипту. Бу яқта Әхмәт, Һемитҗан исимлиқ оғуллириму, мәлум сәвәпләр түпәйли бақилиқ бопту. – Алланиң йоллиған синиғидин қечип қутулуш мүмкин әмәс. Шум әҗәл мени йеқинлиримдин айриди. Җан-җигәр алтә пәрзәндимдин бәши көз жумди. Илаһим, Алла шулар көрмигән яхшилиқларни ялғуз қизим Патигүлгә, нәврә-чәврилиримгә несип қилғай дәп тиләштин башқа амалим йоқ. Қизим Патигүл 73 яшта, һазир у Алмутида истиқамәт қилиду. Мән болсам, оғлум Әхмәтниң қизи, нәврәм Гүлбәһрәмниң қолида, – дәп еғир «уһ» тартти ақсақал. 1997-жили Мәккигә берип кәлгәнлигини, андин Чонҗа йезидики мәркизий мечитқа узақ вақит баш имам болуп, оттузға йеқин балиниң диний саватини ечип, устазлиқ қилғанлиғини сөзләп бәрди. Ейтишичә, 4-5 шагирти Мисирда диний билим алған болса, Мәккидә оқуған бир шагирти 5000 бала қатнашқан тестта иккинчи орундин көрүнүпту. Мәһәммәт ақсақал яғашчилиқ билән шуғулланған һүнәрвән киши екән. Уни Чонҗа йезисидики мәркизий мечитниң һулини қурған кишиләрниң бири десәкму хаталашмаймиз. Чүнки у, өзиниң ейтишиға қариғанда, мечитниң қурулуши үчүн көп күч чиқирип, баштин-аяқ қурулуш ишлириниң бешида бопту. – Мечит селиниватқан пәйт еди. Шу чағда мән бир өлүмдин аман қалғанмән. Кран билән мечитниң гүмбизини орнитиватқинимизда, қосақ тәрипимдин еғир җараһәт алдим. Шундақ қилип, бирнәччә күн өйдә ағрип яттим. Бепәрвалиқтин болса керәк, дохтурханиға бериш һеч оюмға кәлмәпту. Бираз вақит өтсә, сақийип кетәрмән дәп ойлаптимән. Қийналдим, һәтта олтирип-туридиғанға һалим болмиди. Үч-төрт күн өткәндин кейин өйдикиләр қоймай дохтурханиға елип барди. Врачлар үчийимниң йерилип кәткәнлигини, дәрру операция ясимиса болмайдиғанлиғини ейтти, мениң мошу әһвалда 3-4 күн өйдә ятқанлиғимға һәйран қелишти. Мана Яратқучиниң рәһими билән бир синақтин аман қелип, көп өтмәй сақийип кәттим, – дәп һаятидики алаһидә бир вақиәни ейтип бәрди Мәһәммәт һаҗим. Униң гәп-сөзидин һаятта көпни көргән, талай синақтин өткән киши екәнлиги билинип туриду. «Улуқ Алла әң сөйүмлүк бәндисигә синақ йоллайду» дәйдекән... Демәк, Мәһәммәт һаҗим мана шундақ Алланиң сөйүмлүк қули болса керәк, дәп ойлидуқ шу чағда. «Ялғузлуқ пәқәт худаға яришиду» демәкчи, Қазақстанға көчүп чиққандин кейин Ибадәтхан исимлиқ аял билән некасини қийдурупту. Иккиси Ғоҗәхмәт исимлиқ инисиниң Саһибәм дегән қизини асрап, беқип қатарға қошупту. Һазир Ибадәтханму һаят әмәс. Андин Разийәм дегән җүпти билән үчинчи қетим аилә қуриду. Он бир жил биллә турған җүптиниму буниңдин үч жил авал у дунияға узитипту. Пәрзәнтлиридин вә вападар үч яридин айрилған мөтивәр һелиму һаяттин үмүтини үзмәй, худа бәргән йешини яшаветипту. Ақсақал хелә жил жигитбеши болуп хизмәт қилип, жутниң талай еғирчилиғидин чиқип, той-төкүн, нәзир-чираққа һаҗәт үстәл-орундуқларни ясап бәргән екән. Ахирқи жиллири мирап болупму ишләпту. Бүгүн велосипед минип кочиму-коча чаң кәлтүрүп жүргән мөтивәрни йүзгә кәлди десә, бәзиләр ишәнмиши мүмкин. Тил-көздин жирақ, иш-һәрикити тимән, гәп-сөзгә чечән, қерилиққа баш әгмигинигә бәшвақлиқ намазиниңму тәсири болса керәк. Дайим Қуръанни тәкрар-тәкрар оқуп, сүрә-айәтләрни ядлап жүридиған мөтивәрниң бойида дәм селип, томур тутуш арқилиқ роһий ағриқларни давалап-сақайтидиған хислитиму бар екән. Мәһәммәт ақсақалниң һаятини толуқ ечип көрситишкә бир мақаләмниң азлиқ қилари ениқ. Шуңа сөһбитимизниң пәқәт бир қисминила вараққа чүширип, қалған гәплирини һаятий тәҗрибә сүпитидә қобул қилдуқ. Мәһәммәт һаҗим, худа буйриса, бизни 100 яшлиқ мәрикисигә чақиридиғанлиғини ейтип, ақ дуасини берип хошлашти.