• Әхбаратлар еқими
  • 11 Қазан, 2018

Қазақстанлиқларниң паравәнлигиниң өсүши: тапавәтниң вә турмуш сүпитиниң яхшилиниши

Дөләт рәһбири Н.Ә. Назарбаевниң Қазақстан хәлқигә Мәктүби Һөрмәтлик қазақстанлиқлар! Биз мустәқиллик жиллирида нурғун ишни әмәлгә ашурдуқ. Ихтисади җошқун тәрәққий әткән заманивий илғар дөләтни қуруп, течлиқ вә җәмийәтлик разимәнликни тәминлидуқ. Сүпәтлик вә тарихий әһмийәтлик қурулумлуқ, конституциялик һәм сәясий ислаһатларни жүргүздуқ. Қазақстанниң хәлиқара абройиниң ешишини вә униң региондики геосәясий ролиниң күчийишини қолға кәлтүрдуқ. Биз өзимизни регионлуқ һәм аләмшумул проблемиларни һәл қилишта җавапкәр вә тәләп қилинидиған хәлиқара шерик сүпитидә көрсәттуқ. Қазақстан МДҺ вә Мәркизий Азия мәмликәтлири арисида “ЭКСПО-2017” Хәлиқара көргәзмини өткүзүш үчүн дуниявий бирләшмә тәрипидин таллавелинған биринчи дөләт болди. Биз Евразия региониниң малийәвий, ишчанлиқ, инновациялик вә мәдәний мәркизигә айланған йеңи пайтәхт – Астанани бәрпа қилдуқ. Мәмликәт аһалисиниң сани 18 миллион адәмдин ешип кәтти, һаят кәчүрүш узақлиғи 72,5 жилға йәтти. Биз пухта ихтисадий асасларни яраттуқ. Кейинки 20 жилда мәмликәткә 300 миллиард АҚШ доллири миқдарида уттур чәт әл инвестициялири җәлип қилинди. Ихтисатниң гүллинишиниң асасини тәшкил қилидиған кичик вә оттура тиҗарәт тәрәққий етиватиду. Қазақстан Дуниявий банкниң тиҗарәтни жүргүзүш рейтингида 190 мәмликәтниң арисида 36-орунға көтирилди. Биз һәрдайим ташқи синақ-ховупларға өз вақтида диққәт ағдуруп, уларға тәйяр болдуқ. Шуниңға бағлиқ мән елимизни йеңилаш бойичә зөрүр программилиқ тәшәббусларни оттуриға қойдум. Уларниң әмәлгә ашурулуши утуқлуқ тәрәққиятниң асасий амили болди. Бизниң стратегиялик мәхситимиз – 2050-жилға қәдәр дунияниң тәрәққий әткән 30 мәмликитиниң қатариға кириш. 2014-жили биз мәмликәтниң инфрақурулумни йеңилашқа қаритилған “Нұрлы жол” комплекслиқ программисини әмәлгә ашурушни башлидуқ. Үч жил илгири “100 ениқ қәдәм” Милләт плани елан қилинди. Андин кейин биз мәмликәтни Үчинчи йеңилашқа кириштуқ. Униң баш мәхсити – Қазақстанниң адәмшумул риқабәткә тақабиллиғини тәминләйдиған йеңи ихтисадий өсүш үлгисини вуҗутқа кәлтүрүш. Мәмликитимизниң турақлиқ тәрәққияти турмуш дәриҗисини техиму ашурушқа чоң үмүт-ишәнчә пәйда қилиду. Биз йеңи вәзипиләрни һәл қилишқа тәйяр. Һөрмәтлик вәтәндашлар! Кейинки вақитта дуниявий сәясәт вә ихтисадий өзгириш җәриянлири күчийиватиду. Дуния сүръәтлик өзгириватиду. Аләмшумул бәхәтәрлик системисиниң пухта көрүнгән қатламлири вә хәлиқара сода қаидилири бузулуватиду. Йеңи технологияләр, роботлаштуруш вә автоматлаштуруш әмгәк ресурслириға һәм инсан капиталиниң сүпитигә болған тәләпни мурәккәпләштүрүватиду. Малийә системисиниң тамамән йеңи архитектуриси түзүлүватиду. Буниңда фонд базарлири новәттики малийә боһриниға елип келиши мүмкин болған йеңи “совун көвүгини” пүвдәп чиқармақта. Һазир аләмшумул вә қисқа проблемилар арилишип кәтти. Мундақ шараитта асасий байлиқ – инсан тәрәққияти синақ-ховупларға җавап вә дөләтниң утуққа йетишиниң зәмини болиду. Һөкүмәт, дөләт оргининиң һәрбир рәһбири, дөләт компаниялири ишқа болған яндишишни өзгәртиши керәк. Қазақстанлиқлар паравәнлигиниң өсүши асасий әвзәллик болуши шәрт. Мән әнди шәхсий нәтиҗидарлиқни вә егиләвәтқан лавазимға лайиқлиғини нәқ мошу өлчәмләр бойичә баһалаймән. *** Қазақстанлиқларниң паравәнлиги биринчи новәттә киримниң вә турмуш сүпитиниң турақлиқ өсүшигә бағлиқ. I. АҺАЛИ ТАПАВИТИНИҢ ӨСҮШИ Адәм әмгәксөйгүч болса, өз ишиниң маһири һесапланса, мунасип иш һәққи алса яки өз ишини ечип, тәрәққий әткүзүш имканийити егә болса, кирим өсиду. Биз пәқәт бирлишип күч чиқирипла Һәммигә Ортақ Әмгәк Җәмийитини қуралаймиз. Биринчидин, Һөкүмәткә 2019-жилниң 1-январидин тартип әң аз иш һәққини 1,5 һәссә – 28 миң тәңгидин 42 миң тәңгигичә көтиришни тапшуримән. Бу барлиқ саһаларда түрлүк мүлүк шәкиллиридики карханиларда ишләватқан 1 миллион 300 миң адәмниң иш һәққини уттур өз ичигә алиду. Бюджет мәһкимилиридә ишләватқан 270 миң хадимниң иш һәққи көпийип, оттура һесапта 35 пайиз өсиду. Бу мәхсәтләр үчүн 2019 – 2021-жилларға бәлгүләнгән җумһурийәтлик бюджеттин һәр жили 96 миллиард тәңгә бөлүш керәк. Буниңда әң аз иш һәққи яшаш минимумиға бағлаштурулмайду. Әң аз иш һәққиниң йеңи миқдари умумән пүткүл ихтисат миқиясида әмгәк һәққиниң өсүшиниң көрсәткүчи болиду. Төвән иш һәққи алидиған хадимларниң иш һәққини көтиришкә мунасивәтлик мошу тәшәббусни чоң компанияләрниң қоллайдиғанлиғиға ишинимән. Иккинчидин, тиҗарәтниң өсүшиниң турақлиқ мәнбәлирини шәкилләндүрүш, хусусий инвестицияләрни рәғбәтләндүрүш вә нәрқ әркинлигигә ярдәм қилиш керәк. Нәқ тиҗарәт йеңи иш орунлирини вуҗутқа кәлтүриду вә қазақстанлиқларниң бесим көпчилигини кирим билән тәминләйду. БИРИНЧИ. 2010-жилниң өзидила биз “Тиҗарәтниң йол хәритиси- 2020” программисини ишқа қоштуқ. Регионларға қилған сәпәрлирим даирисидә мән униң нәтиҗидарлиғиға көз йәткүздүм. Программини қоллиниш қәрәлини 2025-жилғичә узартиш керәк. Уни әмәлгә ашурушқа һәр жили қошумчә кам дегәндә 30 миллиард тәңгә аҗритишни көздә тутуш зөрүр. Бу үч жилда қошумчә кам дегәндә 22 миң йеңи иш орнини вуҗутқа кәлтүрүш, 224 миллиард тәңгә селиқ чүшириш вә 3 триллион тәңгилик мәһсулат ишләпчиқириш имканийитини бериду. ИККИНЧИ. Ихтисатта риқабәтчиликни тәрәққий әткүзүш вә турушлуқ өй-коммунал егилиги һәм тәбиий монополияләрниң хизмити үчүн бәлгүлинидиған тарифларда тәртип орнитиш бойичә қәтъий чариләрни көрүш зөрүр. Коммунал хизмәтлири вә тәбиий монополияләрни тәртипкә кәлтүрүш саһасида тариф бәлгүләш вә истималчилардин жиғилған мәбләғни тәхсим қилиш мошу кәмгичә очуқ әмәс. Монополистларниң инвестициялик мәҗбурийәтлиригә нәтиҗидарлиқ мониторинг вә назарәт жүргүзүлмәйватиду. Һөкүмәт үч айлиқ қәрәлдә мошу мәсилини қарап чиқишни вә монополиягә қарши идариниң ишини ислаһат қилип, риқабәтчиликни қоғдаш бойичә вәзипиләрни хелә күчәйтиши керәк. Бу – муһим мәсилә, у тиҗарәт үчүн сәрип қилинидиған хираҗәтниң өсүшигә, адәмләрниң нәқ киримини азайтишқа елип келиду. ҮЧИНЧИ. Тиҗарәтни қанунсиз мәмурий қисимдин вә җинаий тәқипләштин қоғдашни ашуруш зөрүр. 2019-жилниң 1-январидин тартип селиқ қануниниң бузулуши бойичә җинаий җавапкәрликниң қоллиниш даирисини, җәриманни көпәйтип, 50 миң айлиқ һесап көрсәткүчигичә көтиришни тапшуримән. Шундақла асасий вәзиписи йошурун ихтисатқа қарши күришиш болуши шәрт Малийә мониторинги комитетиға функциялирини берип, Ихтисадий тәргәв хизмитини қайта қуруш керәк. Биз “нәқ ахчисиз ихтисатқа” бәт бурушимиз лазим. Буниңда пәқәт репрессив әмәс, шундақла тиҗарәтниң нәқ ахчисиз һесаплишишни пайдилиниш охшаш рәғбәтләндүрүш васитилиригиму тайиниш керәк. Селиқ вә бажхана әхбарат системилириниң бирлишишини тамамлаш башқурушниң очуқ болушини ашуриду. Һөкүмәт үч жилда ихтисаттики йошурун айлинимни кам дегәндә 40 пайиз қисқартиш үчүн ениқ чариләрни көрүши зөрүр. Тиҗарәтниң өз ишини йеңидин башлиши үчүн 2019-жилниң 1-январидин тартип селиқниң асасий миқдари төләнгән әһвалда өсүм вә җәриманни еливетип, кичик вә оттура тиҗарәт үчүн “селиқ амнистиясини” жүргүзүшкә киришишни тапшуримән. ТӨРТИНЧИ. Экспортқа нишан қилинған индустрияләштүрүш ихтисадий сәясәтниң мәркизий элементи болуши керәк. Һөкүмәт мәһсулат ишләш секторидики экспортқа чиқарғучиларни қоллап-қувәтләшкә алаһидә әһмийәт бериши зөрүр. Бизниң сода сәяситимиз гиҗиң жүргүзүлмәслиги лазим. Товарлиримизни регионал һәм дуния базарлирида нәтиҗидарлиқ илгирилитиш мәхсити билән униңға җүръәтлик характер бериш зөрүр. Шуниң билән биллә бизниң карханиларға хәлиқ истимал товарлириниң кәң түрини өзләштүрүшкә, “аддий нәрсиләрни ихтисат қилишни” тәрәққий әткүзүшкә ярдәм қилиш керәк. Бу пәқәт экспортлуқ иқтидарни әмәлгә ашуруш үчүнла әмәс, бәлки ички базарни елимиздә чиқирилған товарлар билән бейитиш үчүн муһим. Һөкүмәткә мәһсулат ишләш санаити вә хам әшия әмәс экспортни қоллап-қувәтләш мәхситидә алдимиздики үч жилда қошумчә 500 миллиард тәңгә бөлүшни тапшуримән. Әвзәллик лайиһиләрни несийәләш вәзиписини һәл қилиш үчүн Миллий банкқа кам дегәндә 600 миллиард тәңгә миқдарида узақ муддәткә мәбләғ бөлүшни тапшуримән. Һөкүмәт Миллий банк билән бирликтә мошу мәбләғниң мәхсәтчанлиқ пайдилинилиши үстидин қәтъий назарәтни тәминлиши керәк. Чоң, муһим лайиһиләрни әмәлгә ашуруш үчүн чәт әл инвесторлири билән бирлишип инвестиция селиш принципи бойичә ишләйдиған Хам әшия әмәс секториға бөлүнидиған уттур инвестиция фондини қуруш мәсилисини қараштуруш лазим. Шундақла транспорт-логистикилиқ вә башқа хизмәтләр секторлирини тәрәққий әткүзүш бойичә ишни күчәйтиш зөрүр. Бизниң бай тәбиәт вә мәдәнийәт иқтидаримизни пайдилиниш үчүн сирттин келидиған вә ички туризмни тәрәққий әткүзүшкә алаһидә диққәт ағдуруш керәк. Һөкүмәт қисқа қәрәлдә саһалиқ дөләт программисини қобул қилиши шәрт. БӘШИНЧИ. Аграр-санаәт комплексиниң иқтидарини толуқ дәриҗидә әмәлгә ашуруш керәк. Асасий вәзипә – 2022-жилға қәдәр әмгәк үнүмини вә қайта ишләнгән йеза егилиги мәһсулатини экспортқа чиқиришни 2,5 һәссә көпәйтиш. Дөләт тәрипидин қоллап-қувәтләшниң барлиқ чарилирини елимизгә заманивий агротехнологияләрни миқияслиқ түрдә җәлип қилишқа нишан қилиш зөрүр. Биз әвришим вә қолайлиқ стандартларни җарий қилиш вә йеза егилиги саһасидики абройлуқ чәтәллик мутәхәссисләрни – “әқиллик адәмләрни” җәлип қилиш арқилиқ саһани башқурушниң әң яхши тәҗрибисини пайдилинишимиз керәк. Йеза тиҗарәтчилиригә егиликни жүргүзүшниң йеңи маһаритини үгитиш үчүн аммивий оқутуш системисини түзүш лазим. Һөкүмәткә йеқинқи үч жилда мошу мәхсәтләр үчүн һәр жили қошумчә кам дегәндә 100 миллиард тәңгә көздә тутушни тапшуримән. АЛТИНЧИ. Инновациялик вә сервис секторлирини тәрәққий әткүзүшкә алаһидә диққәт бөлүш керәк. Һәммидин авал “келәчәк ихтисадиниң” альтернативилиқ энергетика, йеңи материаллар, биомедицина, чоң мәлуматлар, нәрсиләр интернети, сүнъий интеллект, блокчейн вә башқиму йөнилишлириниң тәрәққий етишини тәминләш зөрүр. Елимизниң аләмшумул дуниядики орни вә роли келәчәктә нәқ шуларға бағлиқ болиду. Һөкүмәткә Назарбаев Университети билән бирликтә һәрбир йөнилиш бойичә ениқ лайиһиләрни бәлгүләп, мәхсус программиларни ишләп чиқишни тапшуримән. Университет базисида сүнъий интеллект технологиялирини ишләп чиқиш бойичә илмий тәтқиқат институтини қуруш шундақ лайиһиләрниң бири болалайду. ЙӘТТИНЧИ. Реал ихтисатни тәрәққий әткүзүш үчүн малийә секториниң ролини күчәйтип, узақ муддәтлик макроихтисадий турақлиқни тәминләш зөрүр. Баһаларниң өсүши, мәбләғ билән тәминләштин пайдилиниш, банкларниң турақлиқлиғи – мана мошу мәсилиләр һазир адәмләрни көпирәк қизиқтуруватиду. Миллий банк Һөкүмәт билән бирликтә малийә вә реал секторни сағламлаштуруш, инфляциягә қарши комплекслиқ сәясәтни жүргүзүш мәсилилирини системилиқ һәл қилишни башлиши керәк. Қелиплашқан шараитта ихтисатқа, болупму мәһсулат ишләш сектори вә кичик һәм оттура тиҗарәткә несийә беришни ашуруш наһайити муһимдур. Шундақла пенсия активлири вә иҗтимаий ғәмсизләндүрүш системисиниң ресурслирини башқуруш нәтиҗидарлиғини ашуруп, альтернативилиқ малийә васитилирини – қиммәт қәғәзләр базирини, ғәмсизләндүрүшни вә башқиму саһаларни сүръәтлик тәрәққий әткүзүш зөрүр. Тиҗарәтни чәт әл инвестицияси, капиталдин пайдилиниш билән тәминләштә “Астана” хәлиқара малийә мәркизи муһим роль ойниши керәк. Барлиқ дөләт органлири вә миллий компанияләр мошу мәйдандин актив пайдилиниши һәм униң чапсан шәкиллинип тәрәққий етишигә ярдәм қилиши шәрт. *** Атап көрситилгән чариләрни нәтиҗидарлиқ әмәлгә ашуруш иш һәққиниң өсүши вә йеңи иш орунлириниң вуҗутқа келиши һесавиға қазақстанлиқларниң киримини ашуриду. Мундақ җәриянлар дайим Һөкүмәтниң диққәт мәркизидә болуши шәрт. II. ТУРМУШ СҮПИТИНИ яхшилаш Һаят кәчүрүш дәриҗисиниң өсүши – паравәнлигимизниң иккинчи өлчими болуп һесаплиниду. Билим беришниң, саламәтликни сақлаш саһасиниң, турушлуқ өйниң сүпити һәм уларға егә болуш, қолайлиқ һәм бехәтәр шараитта һаят кәчүрүш мәсилилири һәрбир қазақстанлиқ аилигә мунасивәтлик. Әйнә шуниңға бағлиқ Һөкүмәт иҗтимаий секторға, бехәтәрлик вә инфрақурулумға әһмийәт берип, бюджет хираҗитиниң әвзәлликлирини қайта қарап чиқиши керәк. БИРИНЧИ. Бәш жил мабайнида билим бериш, илим-пән вә саламәтликни сақлаш саһалириға барлиқ мәнбәләрдин сәрип қилинидиған хираҗәтни ички умумий мәһсулатниң 10 пайизиғичә йәткүзүш зөрүр. Мәбләғ бөлүшни аһалиға хизмәт қилиш сүпитиниң хелә ашурулушини тәминләйдиған бәлгүләнгән ислаһатларни әмәлгә ашурушқа қаритиш керәк. ИККИНЧИ. Мәктәп йешиғичә билим бериш сүпитини түп-асасидин ашуруш зөрүр. Ойлаш асаслири, әқил вә иҗадий қабилийәтләр, йеңи маһарәт балилиқ чағдин тартипла шәкиллиниду. Билим бериш ишида 4К үлгисигә: креативлиқни, тәңқидий ойлашни, коммуникативлиқни тәрәққий әткүзүшкә вә командида ишләшни билишкә асасий диққәт ағдурулуватиду. Бу саһада квалификациялик тәләпләрни, оқутуш усулини, балилар бағчилириниң тәрбийичилиригә вә башқа хадимлириға һәқ төләш системисини қайта қарап чиқиш зөрүр. Билим вә пән министрлиги һакимийәтләр билән бирликтә бийил тегишлик “Йол хәритисини” ишләп чиқиши керәк. ҮЧИНЧИ. Оттура билим бериш саһасида асасий яндишишлар ениқланди – һазирқи басқучта уларни орунлашқа алаһидә диққәт бөлүш лазим. Назарбаев Әқлий мәктәплириниң оқутуш системиси вә методикиси дөләт мәктәплири үчүн бирпүтүн үлгә болуши керәк. Бу мәктәп билимини ислаһат қилишниң хуласә басқучи болиду. Билим сүпитини баһалаш системиси хәлиқара стандартларға асаслиниши керәк. Оттура мәктәптила балиларни әң тәләп қилиниватқан мутәхәссисликләргә нишан қилип, кәспий диагностика жүргүзүш муһим. Бу оқутушниң айрим йолини түзүш вә оқуғучи билән муәллимниң оқуш жүклимисини азайтиш имканийитини бериду. Балилар бехәтәрлигиниң муһим екәнлигини һесапқа алған һалда, барлиқ мәктәпләр билән балилар бағчилирини видеобайқаш системилири билән тәминләшни, мәктәп психологлириниң ишини күчәйтишни вә башқа чариләрни әмәлгә ашурушни тапшуримән. Билим бериштин пайдилинишни ашуруш мәхситидә оқуғучиларға орун йетишмәйватқанлиғи, мәктәпләрниң үч сменида оқуш вә апәтлик әһвалда болуш проблемилири сезиливатқан регионлар үчүн Һөкүмәткә 2019 – 2021-жилларға бәлгүләнгән җумһурийәтлик бюджеттин қошумчә 50 миллиард тәңгә көздә тутушни тапшуримән. ТӨРТИНЧИ. Келәр жили “Педагог мәртивиси тоғрилиқ” қанунни ишләп чиқиш вә қобул қилиш зөрүр. У муәллимләр вә мәктәп йешиғичә болған тәшкилатлар хадимлири үчүн барлиқ рәғбәтләрни көздә тутуши, жүклимини қисқартиши, орунсиз тәкшүрүшләрдин вә вәзиписидин сирт функцияләрдин һимайә қилиши керәк. БӘШИНЧИ. Алий билим бериштә оқуш орунлирини тәйярлаш сүпитигә тәләпләр ашурулиду. Биз грантлар санини көпәйттуқ, әнди җавапкәрликни күчәйтиш вақти кәлди. Алий оқуш орниниң утуқлуқлиғини баһалашниң асасий өлчими – бу оқушни пүтәргән студентларниң иш билән тәминлиниши, жуқури һәқ төлинидиған ишқа орунлишиши. Алий оқуш орунлирини чоңайтиш сәяситини жүргүзүш керәк. Базарда уларниң арисидин жуқури сүпәтлик билимни тәминләватқанлирила қелиши керәк. Дунияниң йетәкчи университетлири билән шерикликни тәрәққий әткүзүп, Назарбаев Университетиниң тәҗрибиси бойичә әң яхши чәтәллик топ-менеджерларни ишқа җәлип қилиш муһим. Моҗут билим бериш инфрақурулуми асасида Назарбаев Университети үлгиси бойичә йеңи регионлуқ алий оқуш орни зөрүр дәп һесаплаймән. АЛТИНЧИ. Медицина хизмәтлириниң сүпити аһалиниң иҗтимаий кәйпиятиниң муһим қисми болуп һесаплиниду. Биринчи новәттә, болупму йезиларда дәсләпки медицина-санитарлиқ ярдәмдин пайдилинишни ашуруш керәк. Дәсләпки медицинилиқ-санитарлиқ ярдәм хадимлирини рәғбәтләндүрүш үчүн 2019-жилниң 1-январидин тартип ағриқни давалаш ишини башқурушниң йеңи яндишишлирини җарий қилған участкилиқ медицина хадимлириниң иш һәққини басқучлуқ асаста 20 пайиз көпәйтишни тапшуримән. Буниң үчүн келәр жили 5 миллиард тәңгә бөлүниду. 2019-жилниң 1-январидин тартип барлиқ шипаханилар билән ағриқханилар медицинилиқ һөҗҗәтләрни қәғәзсиз, рәқәмлик шәкилдә жүргүзүшкә көчүши керәк. Бу 2020-жилға қәдәр пүткүл аһали үчүн электронлуқ саламәтлик паспортлирини ясаш, новәтни, бюрократияни йоқитиш, хизмәт сүпитини ашуруш имканийитини бериду. Һазир вуҗутқа кәлтүрүлгән кардиологиялик вә нейрохирургиялик кластерларниң тәҗрибисидин пайдилинип, 2019-жили Астанада Миллий илмий онкологиялик мәркәз қурулушини башлаш керәк. Әйнә шундақ қилип, биз көплигән адәмләрниң һаятини сақлап қалимиз. ЙӘТТИНЧИ. Регионлуқ дәриҗидә резервларни тепип, аммивий спорт вә тәнтәрбийидин пайдилинишни ашуруш зөрүр. Һөкүмәткә вә һакимларға кам дегәндә 100 чиниқтуруш- сағламлаштуруш комплексини селишни тапшуримән. Шундақла пайдилиниватқан, болупму мәктәпләрдики спорт иншаәтлирини үнүмлүк пайдилинип, тәнтәрбийә билән шуғуллиниш үчүн һойлиларни, истираһәт бағлирини, скверларни җабдуқлаш керәк. СӘККИЗИНЧИ. Милләт саламәтлиги – дөләтниң асасий әвзәллиги. Бу – қазақстанлиқлар сүпәтлик мәһсулат истимал қилиши керәк, дегән сөз. Һазир аһалини сүпәтсиз вә саламәтлик һәм һаят үчүн хәтәрлик товарлар билән хизмәтләрдин һимайә қилиш бойичә пүтүнсүрүк сәясәт йоқ. Һөкүмәткә чариләрни көрүшни вә мошу паалийәтни тәртипкә кәлтүрүшни тапшуримән. Келәр жилдин башлап Товарлар вә хизмәтләр сүпитини һәм бехәтәрлигини назарәт қилиш бойичә комитет ишини башлиши керәк. Униң паалийити асасән озуқ-түлүк мәһсулатлирини, дора-дәрмәкләрни, ичидиған суни, балилар товарлирини, медицина хизмәтлирини экспертиза қилишни өз ичигә алиду. Буниң үчүн заманивий лаборатория базисини тәминләш вә квалификациялик мутәхәссисләр штатини қуруш зөрүр. Буниңда истималчилар һоқуқлирини қоғдаш бойичә җәмийәтлик тәшкилатларни институционал җәһәттин күчәйтип, уларни актив пайдилиниш лазим. Биз һәрқачан тиҗарәткә ярдәм қиливатимиз, бирақ адәм, униң һоқуқи вә саламәтлиги муһимирақ. Дөләт мәмурий тосалғулуқларни төвәнлитиш даирисидә нурғунлиған тәкшүрүшләрдин, рухсәт беришлардин вә һаказилардин ваз кәчти. Шуңлашқа тәклип қилиниватқан товарлар вә хизмәтләрниң сүпити һәм бехәтәрлиги үчүн җавапкәрлик тиҗарәтчиләр бирләшмисиниң зиммисигиму артилиду. Умумән, тиҗарәт пәқәт пайда тоғрилиқла ойлимай, бәлки дөләт билән бирликтә гражданлиримиз үчүн бехәтәрлик һәм қолайлиқни тәминлиши керәк. *** Аһалиға сүпәтлик иҗтимаий хизмәтләр турушлуқ шараитни яхшилаш, мәмликәтниң һәрқандақ аһалилиқ пунктида қолайлиқ һәм бехәтәр яшаш үчүн кәң имканийәтләрни яритиш билән биллә тәминлиниши керәк. III. ҚОЛАЙЛИҚ ЯШАШ МУҺИТИНИ ВУҖУТҚА КӘЛТҮРҮШ Қолайлиқлиқ, һәммидин авал, турушлуқ өйниң әрзән болушини, көркәм һәм бехәтәр һойлини, яшаш вә ишләш үчүн мунасип аһалилиқ пунктни һәм сүпәтлик инфрақурулумни өз ичигә алиду. БИРИНЧИ. Сүпәтлик вә әрзән турушлуқ өй. Һазир биз турушлуқ өй қурулушиға күчлүк сүръәт бәргән “Нұрлы жер” программисини утуқлуқ әмәлгә ашуруватимиз. Турушлуқ өй ипотекисидин пайдилиниш дәриҗисини ашуридиған “7-20-25” миқияслиқ йеңи программа ишқа қошулди. Һакимларға йәрлик бюджеттин имтиязлиқ ипотека бойичә дәсләпки бәдәлни қисмән субсидияләш мәсилисини қараштурушни тапшуримән. Мундақ турушлуқ өй сертификатлириниң берилиши квалификациялик педагоглар, полиция хадимлири вә регионға зөрүр болған башқа мутәхәссисләр үчүн ипотекидин пайдилиниш дәриҗисини ашуриду. Шундақла чоң шәһәрләрдә аһалиниң иҗтимаий җәһәттин аҗиз қатламлири үчүн иҗаригә берилидиған турушлуқ өй қурулушини көпәйтиш керәк. Бу чариләр 250 миңдин ошуқ аилигә турушлуқ өй шараитини яхшилаш имканийитини бериду. Бюджет һесавиға селинидиған аммивий қурулуш мәйданлириға молҗаланған инженерлиқ инфрақурулум жүргүзүшни қошуп һесаплиғанда, дөләт бәш жилда 650 миң аилигә яки икки миллиондин ошуқ гражданлиримизға ярдәм қилиду. ИККИНЧИ. Мәмликәтниң территориялик тәрәққиятиға йеңи яндишишларниң җарий қилинишини тәминләш керәк. Бүгүн йетәкчи мәмликәтләрниң ихтисади көп дәриҗидә чоң шәһәрләр яки мегаполислар билән тонулиду. Дуниявий ички умумий мәһсулатниң 70 пайизидин ошуғи шәһәрләрдә барлиққа келиду. Бизниң турмуш дәстүримиз тарихий қелиплашти, моно шәһәрлири вә кичик вилайәт мәркәзлири бар аграрлиқ ихтисат үстүн болди. Шуңлашқа 18 миллион аһалиси бар мәмликәт үчүн миллиондин ошуқ турғун яшайдиған үч шәһәрниң болуши, җүмлидин икки шәһәрниң мустәқил Қазақстан дәвридә шундақ болуши – бу чоң утуқ. Астана вә Алмута елимиздики ички умумий мәһсулатниң 30 пайиздин ошуғини һазирниң өзидила бериватиду. Амма бәзидә шәһәрләрниң инфрақурулуми карханилар вә турғунларниң чапсан өсүватқан еһтияҗлириға мувапиқ кәлмәйду. Кейинки жилларда биз “Нұрлы жол” программиси бойичә җумһурийәтлик әһмийәткә егә инфрақурулумни вуҗутқа кәлтүрдуқ. 2015-жилдин тартип 2 400 километр автомобиль йоли селинди вә реконструкция қилинди. Бу иш давамлишиватиду вә 2020-жилғичә йәнә 4 600 километр йол пайдилинишқа берилиду. Әнди системилиқ рәвиштә регионлуқ вә шәһәрлик инфрақурулумни тәрәққий әткүзүш керәк. Буниң үчүн бийил мәбләғ билән тәминләш көпәйди: йәрлик әһмийәткә егә йолларға 150 миллиард тәңгигичә, йезиларни су билән тәминләшкә 100 миллиард тәңгигичә мәбләғ бөлүнди. Һакимлар мошу мәбләғ һесавиға регионларда әң өткүр проблемиларни һәл қилишқа әһмийәт бериши керәк. Һөкүмәтму бу вәзипигә системилиқ яндишиши, қошумчә инфрақурулумлуқ мәсилиләр тизимини түзүши, лайиһиләрни баһалап, уларни мәбләғ билән тәминләш мәнбәлирини издәп тепиши керәк. Йеңи мәктәпләр, балилар бағчилири, ағриқханилар қурулушини аһалилиқ пунктларни тәрәққий әткүзүш планлири билән бирләштүрүш, шундақла мошу секторға хусусий инвесторларни җәлип қилиш үчүн шараит яритиш зөрүр. Шуниң билән бир вақитта “инфрақурулум адәмләргә” үлгисидин “адәмләр инфрақурулумға” үлгисигә пәйдин-пәй көчүш зөрүр. Бу аһалилиқ пунктларниң чоңийишини рәғбәтләндүриду, бөлүнүватқан мәбләғни пайдиниш нәтиҗидарлиғини ашуриду. Һәрбир регион вә чоң шәһәр риқабәткә тақабил турушниң моҗут әвзәлликлирини һесапқа елип, өзиниң турақлиқ ихтисадий өсүш вә иш билән тәминләш үлгисигә таянған һалда тәрәққий етиши керәк. Бу йосунда таянч йезилардин тартип, җумһурийәтлик әһмийәткә егә шәһәрләргичә болған түрлүк аһалилиқ пунктлар үчүн регионлуқ үлгиләр системисини ишләп чиқиш керәк. Бу үлгә иҗтимаий имтиязлар билән көрситилидиған дөләт хизмәтлириниң тизими вә улардин пайдилиниш, транспорт, мәдәний-спорт, ишчанлиқ, ишләпчиқириш, рәқәмлик инфрақурулум билән тәминлинишниң ениқ көрсәткүчлирини вә башқиму мәсилиләрни өз ичигә елиши лазим. Экологиялик әһвални яхшилаш, җүмлидин зиянлиқ маддиларниң тарилиши, топиниң, йәрниң, һаваниң әһвали, қалдуқларни йоқитиш, шундақла онлайн түридә экологиялик мониторинг жүргүзүш системисини тәрәққий әткүзүш бойичә ишларни күчәйтиш керәк. Мүмкинчилиги чәкләнгән шәхсләр үчүн “тосалғусиз муһит” яритишқа алаһидә диққәт бөлүнүши лазим. 2019-жилниң 1-сентябриғичә мәмликәтниң башқурулидиған урбанизациясиниң йеңи хәритисигә айлинидиған Мәмликәтниң 2030-жилғичә бәлгүләнгән территориялик-кәңлик тәрәққиятиниң тәхмин схемисини ишләп чиқишни тапшуримән. Әмәлий чариләрни әмәлгә ашуруш үчүн ениқ чарә-тәдбирләрни, лайиһиләрни вә мәбләғ бөлүш миқдарини көрситип, Регионларни тәрәққий әткүзүшниң 2025-жилғичә бәлгүләнгән прагматикилиқ программисини тәйярлашни тапшуримән. Регионал тәрәққиятниң атап көрситилгән аспектлири әмәлгә ашуруш қәрәллири 2025-жилғичә узартилиши шәрт болған “Нұрлы жол” вә “Нұрлы жер” дөләт программилирида һесапқа елиниши лазим. Биринчи программа транспорт инфрақурулумини тәрәққий әткүзүшкә, иккинчи программа коммунал вә турушлуқ өй қурулуши саһалиридики вәзипиләрни һәл қилишқа нишан қилиниши шәрт. Бу программиларниң “иккинчи нәпәсини” ечиш керәк. ҮЧИНЧИ. Һоқуқ қоғдаш органлириниң ишида чоңқур һәм сүпәтлик өзгиришләр лазим. Бехәтәрлик турмуш сүпитиниң айрилмас қисми болуп һесаплиниду. Ички ишлар органлириниң хадимлири җинайәтчиликкә қарши күришишниң “алдинқи сепидә” болуватиду вә көп чағларда һаятини тавакәлчиликкә тикип, гражданларни һимайә қиливатиду. Шуниң билән бир вақитта җәмийәт һоқуқ қоғдаш органлириниң, биринчи новәттә, полиция ишиниң түп-асасидин яхшилинишини күтүватиду. Һөкүмәткә Президент Мәмурийити билән бирликтә “Ички ишлар органлирини йеңилашниң йол хәритисини” қобул қилишни тапшуримән. Ислаһатлар 2019-жилниң 1-январидин тартипла башлиниши керәк. Биринчидин, Ички ишлар министрлигиниң штат санини оптималлаштуруп, полицияни өзигә тегишлик әмәс вәзипиләрдин қутулдуруш керәк. Ихтисат қилинған мәбләғни полиция хадимлириниң иш һәққини ашурушқа, уларниң турушлуқ өй вә башқа иҗтимаий мәсилилирини һәл қилишқа ишлитиш лазим. Иккинчидин, полиция хадиминиң йеңи үлгисини тәстиқләш вә мәнсәптә илгириләш, шундақла полиция академиялири арқилиқ кадрларни тәйярлаш һәм таллаш системисини өзгәртиш керәк. Барлиқ хадимлар қайтидин аттестациядин өтүши лазим. Пәқәт уларниң әң яхшилирила хизмитини давамлаштуриду. Үчинчидин, аһали билән ишләшниң йеңи заманивий шәкиллирини җарий қилиш, полицияни баһалаш өлчәмлирини түп-асасидин өзгәртиш лазим. Полиция ишини сервислиқ үлгигә көчириш керәк. Гражданларниң аң-сезимида полиция җазалимайду, бәлки еғир вәзийәттә ярдәм қилиду дегән чүшәнчә орун елиши лазим. Шәһәрлик вә наһийәлик ички ишлар органлири йенида Аһалиға хизмәт қилиш мәркәзлириниң принципи бойичә гражданларни қобул қилиш үчүн қолайлиқ шараит яритиш зөрүр. Қазақстанниң барлиқ шәһәрлирини җәмийәтлик бехәтәрликкә мониторинг жүргүзүш системилири билән җабдуш керәк. Җәмийәт тәрәптин болған ишәнчә дәриҗиси вә аһалиниң өзини бехәтәр һис қилиши полиция ишини баһалашниң асасий өлчәмлиридин болуши шәрт. ТӨРТИНЧИ. Сот системисини техиму йеңилаш Кейинки жилларда нурғун ишлар әмәлгә ашурулди, бирақ һазирчә асасий вәзипә – сотларға болған жуқури ишәнчә дәриҗисини тәминләш вәзиписи һәл қилинмиди. Шуниң билән бир вақитта һоқуқниң үстүнлүги – бизниң ислаһатлиримизниң утуқлуқ болушиниң асасий амили. Биринчидин, сотларниң ишиға заманивий шәкилләрни вә илғар электронлуқ сервисларни җарий қилишни давамлаштуруш керәк. Һәр жили бизниң төрт миллион граждинимиз сотта қарилидиған ишларға қатнишиду. Буниңға қанчилик күч вә мәбләғ сәрип қилиниду! Вақит вә ресурсларниң орунсиз исрап болушиға елип келидиған ошуқ сот җәриянлири қисқартилиши керәк. Илгири адәмләрниң шәхсән өзлириниң келиши тәләп қилинса, һазир уни жирақтинла әмәлгә ашурушқа болиду. Иккинчидин, сот системисиниң сүпәтлик тәрәққий етишини вә кадрларниң йеңилинишини тәминләп, әң яхши юристлар судья болушқа интилидиған шараит яритиш керәк. Үчинчидин, болупму тиҗарәт вә дөләт қурулумлири оттурисидики сот арқилиқ һәл қилинидиған даваларни қараш вақтида чүшинишлик һәм алдин-ала тәхмин қилишқа болидиған сот тәҗрибиси керәк, шундақла судьяларға қанунсиз тәсир қилиш мүмкинчиликлири елип ташлиниши лазим. Алий сотқа Һөкүмәт билән бирликтә мошу жилниң ахириғичә тегишлик чариләр комплексини ишләп чиқишни тапшуримән. *** Һәрқандақ ислаһатларни әмәлгә ашуруш давамида өзиниң барлиқ иш-һәрикитини хәлиқниң паравәнлигини ашурушқа беғишлайдиған жиғинчақ һәм нәтиҗидарлиқ дөләт аппарати муһим роль ойнайду. IV.ГРАЖДАНЛАРНИҢ ТӘЛӘПЛИРИГӘ НИШАН ҚИЛИНҒАН ДӨЛӘТ АППАРАТИ Йеңи вақит шараитида дөләт аппарати қандақ өзгириши керәк? БИРИНЧИ. Дөләт органлири паалийитиниң нәтиҗидарлиғини түп-асасидин яхшилаш. “Сүпәт” – дөләт хадими турмушиниң йеңи стили, өзини өзи мукәммәлләштүрүш – униң асасий принципи болуши керәк. Йеңи формациядики дөләт хадими дөләт вә җәмийәт оттурисидики мусапини қисқартиши лазим. Бу турақлиқ әкис алақини, җанлиқ муһакимини вә адәмләргә ениқ чариләр билән дөләт сәяситиниң нәтиҗилирини чүшәндүрүшни көздә тутиду. Дөләт башқуруш академияси Назарбаев Университети билән бирликтә “Йеңи формациядики рәһбәр” программисини вә рәһбирий лавазимларға тайинлиғанда қайта тәйярлаш бойичә мәхсус курсларни ишләп чиқиши зөрүр. Чәт әлләрниң әң яхши компаниялиридә ишләш тәҗрибисигә егә яки дунияниң йетәкчи университетлирида тәһсил көрүп, хусусий секторда ишләватқан кәспийләрни җәлип қилиш муһим. Бийил төрт дөләт оргинида биз иш һәққи төләшниң йеңи үлгисини җарий қилдуқ. Барлиқ синақ лайиһилири яхши нәтиҗиләрни көрсәтти. Болупму регионал дәриҗидә дөләт хизмитиниң мәптункарлиғи ашти. Нәтиҗисиз хираҗәтләрни оптималлаштуруш вә рәһбирий тәркипни қисқартиш һесавиға төвәнки һәм оттура звено хадимлириниң иш һәққи 2-2,5 һәссә өсти. Кадрларниң хизмитидин кетиши икки һәссә қисқарди. Йетәкчи алий оқуш орунлириниң учумкарлирини қошуп һесаплиғанда хусусий сектордин жуқури квалификациялик мутәхәссисләрдин келиши үч һәссә өсти. Дөләт хизмити ишлири бойичә агентлиқта мәркизий аппаратқа беғишланған конкурс бир орунға 28 адәмгичә, регионлардики бөлүнмиләрдә бир орунға 60 адәмгичә өсти. Маңғыстав вилайитиниң һакимийитидә әнди бир бош орунға 16, Әдлийә министрлигидә оттура һесапта 13 адәм үмүткар. Астанада пәқәт дөләт-хусусий сектор шериклиги даирисидә әмәлгә ашурулуватқан лайиһиләрни мәбләғ билән тәминләш бойичә йеңи яндишишлар һесавиға 30 миллиард тәңгидин ошуқ мәбләғни ихтисат қилиш мүмкин болди. Иш һәққи төләшниң йеңи үлгисигә көчүш үчүн мән дөләт органлириниң рәһбәрлиригә “бюджетлиқ-кадрлиқ һәрикәтни” әмәлгә ашуруш һоқуқини бәрдим. Улар ихтисат қилинған мәбләғни хадимлириниң иш һәққини ашурушқа сәрип қилиш имканийитигә егә болди. Һазирқи вақитта нурғунлиған дөләт органлири йеңи үлгигә көчүшни халаватиду. Әң муһими – улар буни пәқәт иш һәққини көпәйтишла әмәс, бәлки һәммидин авал уларниң ишиниң нәтиҗидарлиғини ашуруш дәп чүшиниши керәк. Әмгәккә төлинидиған мәбләғниң өсүши бюджет чиқимини, җүмлидин беқинда тәшкилатларниң чиқимини оптималлаштуруш вә ихтисат қилиш һесавиға төлинишини назарәттә тутушни тапшуримән. Униңда мәзкүр лайиһиниң абройини чүшәрмәслик үчүн шәкилвазлиққа вә баравәрләштүрүшкә йол қоюшқа болмайду. ИККИНЧИ. Мошу мурәккәп вақитта бөлүнүватқан һәрбир тәңгиниң толуқ пайда елип келишини қолға кәлтүрүш керәк. Тәкшүрүшләр нәтиҗилири көрсәткәндәк, айрим әһвалларда қурулуш нәрқи лайиһә һөҗҗәтлирини ишләп чиқиш басқучидила ашурулуп көрситилиду. Ахириға чиқмайдиған яки баштила истиқбалға егә болмиған лайиһиләр бар. Әгәр тапшурулған ишқа җавапкәрлик билән яндашса, бюджет мәблиғидин йүз миллиардлиған тәңгини ихтисат қилип, уни аһалиниң һәқиқий еһтияҗиға сәрип қилишқа болиду. Һөкүмәт нәтиҗисиз вә орунсиз чиқимни елип ташлап, мәбләғни ихтисат қилиш бойичә ениқ чариләрни көрүши шәрт. ҮЧИНЧИ. Коррупциягә қарши актив күрәш давамлишиду. Биринчидин, көрситиливатқан дөләт хизмити даирисидә дөләт хадиминиң аһали билән уттур алақилириниң төвәнлишишини қолға кәлтүрүш керәк. Йәр мунасивәтлири вә қурулуш саһалиридики бюрократиялик җәриянлар – адәмләрни тәшвишләшләндүрүватқан мәсилиләрниң бири болуп һесаплиниду. Бу саһада очуқлуқ, аһалиниң вә тиҗарәтниң әхбаратқа толуқ егә болуши йоқ. Йәр фонди вә қозғалмас мүлүк объектлири тоғрилиқ мәлуматларниң бирпүтүн әхбарат базисини қурушни тапшуримән. Бу мәсилидә тәртип орнитип, йәрни һәқиқий инвесторларға бериш керәк! Бу пәқәт бирла мисал. Адәмләрниң вә тиҗарәтчиләр бирләшмисиниң тәңқитигә учраватқан қалған барлиқ йөнилишләр бойичә тегишлик иш жүргүзүш керәк. Умумән, 2019-жили дөләт хизмәтлириниң 80 пайизи, 2020-жили болса, кам дегәндә 90 пайизи электронлуқ шәкилгә көчирилиши шәрт. Буниң үчүн чапсанлитилған тәртиптә “Дөләт хизмәтлири тоғрилиқ” қанунни йеңилаш зөрүр. Иккинчидин, қол астидикиләр коррупциялик һоқуққа хилаплиқ қилишни әмәлгә ашурғанда биринчи рәһбәрләрниң шәхсий интизам җавапкәрлигини ашуруш мәсилисини ишләп чиқиш керәк. Шуниң билән бир вақитта виждан билән ишләватқан хадим тәкшүргүчиләрдин қорқмаслиғи лазим. Үчинчидин, пайтәхтниң “Коррупциядин азат регионлар” лайиһилири даирисидики коррупциягә қарши стратегияни әмәлгә ашуруш бойичә тәҗрибисини тарқитиш керәк. ТӨРТИНЧИ. Һөкүмәтниң вә барлиқ дөләт органлириниң ишида шәкилвазлиқ һәм бюрократияни төвәнлитиш шәрт. Кейинки вақитта Һөкүмәттә, дөләт органлирида узаққа созулидиған мәҗлисләр билән кеңәшмиләрниң сани һәссиләп өсти, шундақла һөҗҗәт айлиними хелә көпәйди. Һөкүмәт һакимларниң вә уларниң орунбасарлириниң қатнишиши билән күнигә йәттә кеңәшмә өткүзидиған чағларму болиду. Улар қачан ишләйду? Мундақ иш әһвалиға хатимә бериш вә бу мәсилини тәртипкә кәлтүрүш керәк. Министрлар вә һакимларға қарарларни қобул қилиш әркинлигини бериш зөрүр, улар өз үстигә ениқ вәзипиләрни қобул қилиши вә хәлиқ алдида җавап бериши керәк. Мәмликитимизниң 2025-жилғичә бәлгүләнгән мәмликәтниң Стратегиялик тәрәққият планиниң ишлинип чиққан көрсәткүчләр хәритиси буниң үчүн асас болуши керәк. БӘШИНЧИ. Қоюлған вәзипиләрни нәтиҗидарлиқ әмәлгә ашуруш үчүн ислаһатларниң жүргүзүлүшини назарәт қилиш механизмини күчәйтиш зөрүр. Һөкүмәт вә дөләт органлири мошу жилниң ахириғичә тәрәққиятниң атап көрситилгән барлиқ мәсилиләрни өз ичигә алидиған ениқ индикаторлар вә “йол хәритилирини” ишләп чиқиши шәрт, шундақла ислаһатларни әмәлгә ашуруш үчүн лазим болған барлиқ лайиһиләрни Парламентқа өз вақтида тәғдим қилиши керәк. Өз новитидә, Парламент уларниң сүпәтлик һәм оператив қарап чиқип, қобул қилиши керәк. Ислаһатларниң вә асасий стратегиялик һөҗҗәтләрниң әмәлгә ашурулушиниң кетип беришини мониторинг қилиш вә баһалаш үчүн Президент Мәмурийитигә зөрүр вакаләтләрни берип, Миллий йеңилаш идарисини қурушни тапшуримән. У статистикилиқ көрсәткүчләрни мониторинг қилиштин ташқири, Ихтисадий һәмкарлиқ вә тәрәққият тәшкилатиниң тәҗрибисигә мувапиқ, аһали вә тиҗарәт вәкиллири оттурисида турақлиқ пикир сораш жүргүзүлүшини тәминләйду. Идарә һәрбир йөнилиш бойичә әһвални маңа мунтәзим рәвиштә доклад қилиду. Һөкүмәтниң һәрбир әзаси, дөләт оргининиң рәһбири, дөләт компаниясиниң рәһбири қоюлған вәзипиләрниң қолға кәлтүрүлүши үчүн беваситә җавапкәр болиду. V. НӘТИҖИДАРЛИҚ ТАШҚИ СӘЯСӘТ Қазақстанниң утуқлуқ йеңилинишини тәминләш үчүн үстүн актив ташқи сәясәтни буниңдин кейинму әмәлгә ашуруш зөрүр. Бизниң течлиқсөйәр йолумиз вә мошу саһада ениқ бәлгүләнгән принциплар толуқ өзини ақлаватиду. Қазақстанниң Россия Федерацияси билән болған мунасивәтлири дөләтләрара алақиларниң үлгиси болуп һесаплиниду. Евразия ихтисадий иттипақи утуқлуқ ишләватиду, у толуқ мәзмунлуқ интеграциялик бирләшмә вә дуниявий ихтисадий мунасивәтләрниң паал қатнашқучи сүпитидә шәкилләнди. Мәркизий Азия регионида өзара һәрикәтниң йеңи сәһиписи ечилди. Хитай Хәлиқ Җумһурийити билән һәртәрәплимә стратегиялик шериклик изчил тәрәққий етиватиду. “Бир бәлбағ – бир йол” программиси бизниң Хитай билән мунасивәтлиримизгә йеңичә күч-қувәт бәрди. Мениң январьда Вашингтонға қилған рәсмий сәпирим вә Президент Дональд Трамп билән өткүзгән музакирилирим давамида Қазақстан вә АҚШниң XXI әсирдә кәңәйтилгән стратегиялик шериклиги тоғрилиқ келишим қолға кәлтүрүлди. Биз Европа иттипақи – бизниң чоң сода вә инвестициялик шеригимиз билән җошқун һәмкарлиқни давамлаштуримиз. МДҺ дөләтлири, Түркия, Иран, Әрәп Шәрқи вә Азия әллири билән өзара пайдилиқ иккитәрәплимә мунасивәтләр тәрәққий етиватиду. Ақтавдики саммитта қобул қилинған Каспий деңизиниң Һоқуқ мәртивиси тоғрилиқ конвенция Каспий деңизи әтрапидики мәмликәтләр билән һәмкарлиқниң йеңи имканийәтлирини ечиватиду. Қазақстан БМТ Бехәтәрлик Кеңишидики өз вәзиписини аброй билән тамамлаватиду. Сирия бойичә Астана җәрияни әмәлиятта течлиқ йоли билән биртәрәп қилиш вә мошу мәмликәтниң боһрандин чиқиши бойичә нәтиҗидарлиқ ишләватқан музакириләр форматиға айланди. Шуниң билән бир вақитта һазирқи мурәккәп шараитта Қазақстан Җумһурийитиниң ташқи сәясити көнүкүш вә миллий мәнпийәтләрни прагматизм принциплирида илгирилитишни тәләп қилиду. *** Һәрқандақ вақитта утуққа болған қәтъий ишәнчә вә хәлиқниң җипсилиғила мәмликәтниң тәғдирини һәл қилған. Биз бирлишип күч чиқирипла егиз пәллиләрни егиләләймиз. VI. ҺӘРБИР ҚАЗАҚСТАНЛИҚНИҢ ЕЛИМИЗДИКИ ӨЗГИРИШЛӘР ҖӘРИЯНЛИРИҒА ҚАТНИШИШИ Һәрбир қазақстанлиқ жүргүзүлүватқан ислаһатларниң маһийитини вә уларниң Вәтинимизни гүлләндүрүш йолидики әһмийитини ениқ чүшиниши керәк. Ислаһатларни утуқлуқ әмәлгә ашуруш үчүн бүгүн җәмийитимизниң умумий мәхсәтләргә җипсилишиши наһайити муһим. “Рухани жаңғыру” программиси кәң қоллап-қувәтләшкә егә болди вә җәмийәттики йеңилаш җәриянлириға чоң күч-қувәт бәрди. Бу тәшәббусни давамлаштурупла қоймай, бәлки йеңи мәзмун вә йөнилишләр билән толуқтуруш керәк. Яшларни вә аилә институтини комплекслиқ қоллап-қувәтләш дөләт сәяситиниң муһим йөнилишигә айлиниши керәк. Яшларниң барлиқ категориялирини қоллап-қувәтләшкә чарилириниң толуқ комплексини өз ичигә алидиған иҗтимаий басқучларниң кәң платформисини вуҗутқа кәлтүрүш зөрүр. Келәр жилни Яшлар жили дәп елан қилишни тәклип қилимән. Биз йеза территориялириниң иҗтимаий муһитини йеңилашқа киришишимиз керәк. Буниңға мәхсус “Ауыл – Ел бесігі” лайиһисиниң ишқа қошулуши өз тәсирини йәткүзиду. Мошу лайиһә арқилиқ биз регионларда әмгәк идеологиясини илгирилитиш билән шуғуллинишимиз керәк. Бойскаут һәрикити охшаш “Сарбаз” балилар-өсмүрләр бирләшмилирини қуруп, мәктәпләрдә һәрбий-вәтәнпәрвәрлик тәрбийә ролини күчәйтиш зөрүр. “Өз йериңни чоңқур бил” йеңи тәшәббуси даирисидә мәмликәт регионлири бойичә аммивий мәктәп туризмини тикләш керәк. Һазир аһалиниң иҗтимаий кәйпиятини бәлгүләйдиған асасий саһаларда тәңдиши йоқ чариләр тәклип қилинди. Тәшәббусларниң малийә миқдари 1,5 триллион тәңгидин ашиду, әнди умумий пайдиси – униңдинму нурғун, бу болса, аһалиниң турмуш дәриҗисини ашурушта һәқиқий илгириләшни тәминләйду. Бу – әң ишәшлик вә пайдилиқ инвестиция. Қиммәтлик қазақстанлиқлар! Хәлиқниң паравәнлиги вә Қазақстанниң дунияниң тәрәққий әткән 30 мәмликитиниң қатариға кириши – Мустәқил дөлитимизниң мәңгүлүк мәхсити. Биз һәрдайим вақит синақлириға мунасип җавап бериватимиз. Бу биринчи новәттә бизниң бирлигимиз түпәйли тәминлиниватиду. “Бирлик бар йәрдә, бәрикәт бар”, дәйду хәлқимиздә. Бүгүнки басқучтиму мурәккәп вәзипиләр туруватиду. Әгәр разимәнлигимизни вә бирлигимизни сақлап қалсақ, биз үчүн егиләнмәйдиған чоққилар йоқ. Мән өзәмниң һәрбир Мәктүбимдә хәлиқниң иҗтимаий әһвалини вә турмуш сүпитини яхшилашқа алаһидә диққәт бөлимән. Һазир әмәлгә ашурулуватқан “7-20-25”, “Нұрлы жол”, “Нұрлы жер” вә башқа дөләт программилириниң асасий мәхсити – аһалиниң турмуш сүпитини яхшилаш. Қазақстанниң бойсундуридиған чоққилири техи алда. Мошу йосунда хәлиқниң ишәнчиси бизниң роһимизни көтириду вә бизгә мошу йолда күч-қувәт әта қилиду. Мошу ишәнчини ақлаштин башқа алийҗанап мәхсәт йоқ! Астана, октябрь 2018-ж.

629 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы