• «Уйғур авазиниң» сәйилгаһи
• 24 Қазан, 2018

Җугичилиқ

Хәлқимиздә җугичилиқниң тарихи узун. Буниңдин 4000 жил бурун Көнчи дәриясиниң төвән еқинида чарва беқилған. Бу йәрдә көн-хромни қайта ишләйдиған, ашланған теридин кийим тикидиған мәхсус иш орунлири паалийәт елип барған. Хәлқимиз шәһәрлишип, қолһүнәрвәнчилиги билән җиддий шуғулланғандин башлап җугичилиқ һүнири хелила умумийлашқан. Уйғурларда җугичилиқниң түри көп. Униң рәхтиму, рәңгиму хилму-хил. Касиплиримиз қой, түлкә, бөрә, сүләйсин, тийин, суғурларниң терилиридин вә қама, сүсәр, кәмчәт, әлтирилиридин җуга тикиду. Җугилар асасән “ташлиқ” һәм “ташсиз” дәп икки түргә бөлүниду. Ташлиқ җугиларға мәхмәл, духава, мойит, саржа, бастон, кибрикот, һәрхил терикә, чебәрқут, чәкмән қатарлиқ рәхтләр қаплиниду. Ташсиз җугилар терә пети ақ қалдурулиду яки қара, сериқ, пор, җигәр рәңдә бойилиду. Уларниң яқисидин тартип пәш вә етәк чөрилиригә, йәң училириға икки сантиметр кәңликтә бир хил рәңлик әлтиридин җийәк тутулиду. Җийәкниң қириға теридин тирнақ чоңлуғида үчбулуң шәкиллик нәқиш чиқирилиду. Ташсиз җуга асасән тон шәклидә тикилиду. Җугичилиқ билән шуғуллинидиған һүнәрвәнләр қайча, терә кесидиған пичақ, әндиз, жип, жиңнә, оймақ, гәз, шилим охшаш сайманларни ишлитиду. Әнди җуга тикиш җәрияни һәққидә икки еғиз сөз. Алди билән терә қайнақ суға селинип юмшитилиду. Униңдики қалдуқ май, гөш, шиллиқ әтләр қириветилгәндин кейин ашлиниду. Аштин чиққан терә угилиниш арқилиқ әйлиниду. Терә сиқимға кәлгидәк юмшиғанда, үзигә су пүркилип, тартиштурулуп, пүрләшкән, қийпаш җайлири түзилиду. Андин керилгән һалда тамға миқлиниду. Әйнә шуниңдин кейинла терини җуга тикишкә тәйяр дәп һесаплашқа болиду. Терини җугиға дәлләп кесиш үчүн униң үз тәрипидин әндиз қоюлуп, мәхсус пичақ яки қайча пайдилинилиду. Тикиш җәриянида териниң жуңи ич тәрипигә қаритилип, үз тәрипи жип-жиңнә билән җүпләштүрүлиду. Җугиниң теши қапланғандин кейин яқа-етәклири йөмилиду. Чоң яқа яки кәмчәт, қама, түлкә, әлтирә яқилар айрим олтарғузулиду. Җугиниң пәш, яқа, йәңлириниң орунлаштурулуши башқа чапанларниңкидин анчә пәриқлинип кәтмәйду.