• Әхбаратлар еқими
• 31 Қазан, 2018

“Түркбарометр” немини көрсәтти

Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң Мәркизий Азия илмий-экспертлиқ кеңишиниң мәҗлисидә Мәркизий Азиядики милләтләрара течлиқни вә иҗтимаий турақлиқни сақлап қелиш чарилири муһакимә қилинди. Мәзкүр чарә-тәдбирни ачқан Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Рәисиниң орунбасари – Қазақстан Җумһурийити Президентиниң Мәмурийити ҚХА Кативатиниң мудири Леонид Прокопенкониң тәкитлишичә, Мәркизий Азия илмий-экспертлиқ кеңиши турақлиқ ишләйдиған мәйданға айлинип, униңда әң муһим проблемилар муһакимә қилиниватиду. Һазир Мәркизий Азиядә жошқун этнодемографиялик, этноиҗтимаий вә миграциялик җәриянлар йүз бериватиду, бу болса уларни һәртәрәплимә тәһлил қилишниң муһим екәнлигини көрсәтмәктә. Мәркизий Азия региониға дунияда йүз бериватқан җәриянларниң тәсир қилмаслиғи мүмкин әмәс. Мәҗбурий миграция вә диний экстремизм — әйнә шундақ пишип йетилгән проблемиларниң биридур. Һазирқи вақитта адәмләрниң көпләп көчүши тиркәлди: 2016-жили пүткүл дуния бойичә 65 миллиондин ошуқ адәм тоқунушлар вә тәқипләшләр ақивитидә өз өйлирини ташлап кетишкә мәҗбур болса, 2017-жили бу рәқәм йәнә икки миллион адәмгә өсти. Көплигән регионлар (Мәркизий Азияму истисна әмәс) үчүн диний экстремизм кәскин проблема болуп һесаплиниду. Мана мошу барлиқ тенденцияләр турақлиқни сақлап қелишниң муһим екәнлигини йәнә бир қетим көрсәтмәктә. Дуния бир йәрдә тохтап турмайду – охшашлиқни вә бирликни сақлаш турақлиқ пидакарлиқ әмгәк, һәқиқий ишни тәләп қилиду. Шуңлашқиму милләтләрара мунасивәтләрниң һазирқи тенденциялирини тәһлил қилиш, тәрәққият сценарийлирини тәхмин қилиш вә мүмкин болидиған тавакәлчиликләрни ениқлаш қазақстанлиқ экспертлар үчүн наһайити муһимдур. “Җәмийәтлик пикир” илмий тәтқиқат институтиниң мудири, ҚХА Илмий-экспертлиқ кеңишиниң әзаси Ботакөз Рақышева өз сөзидә “Түркбарометр” социологиялик тәтқиқат нәтиҗилиригә тохталди. Хәлиқара түрк академиясиниң мошу лайиһиси 2017-жили қолға елинип, түркий тиллиқ мәмликәтләр – Қазақстан, Қирғизстан, Өзбәкстан, Түркия, Түркмәнстан вә Әзәрбәйҗан пайтәхтлиридә әмәлгә ашурулди. “Түркбарометр” Европа иттипақи 1974-жилдин тартип әмәлгә ашуруватқан “Евробарометр”, “Латинобарометр” вә “Евразия монитори” охшаш лайиһиләр билән бирқатарда туриду. Мундақ барометрлар у яки бу мәмликәттә йүз бериватқан җәриянларни селиштуруп, тәһлил қилиш имканийитини бериду. Ботакөз Рақышеваниң сөзичә, респондентлардин түрк дуниясидики әң атақлиқ шәхсни атап бериш илтимас қилинған. – Бу очуқ соал, адәмләр өзлири фамилияләрни атиди. Һәрбир респондент, асасән, өз мәмликитиниң президентини атап көрсәтти, бирақ умумән алғанда, алтә мәмликәтниң барлиқ гражданлириниң җаваплирида икки исим атап көрситилди – булар Мустафа Кемал Ататүрк вә Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти Нурсултан Назарбаев, – дәп хуласилиди эксперт. Өткән жилниң тәтқиқатлириға мувапиқ Нурсултан Назарбаев Түркиядә җамаәтчилик яхши тонуп-билидиған Лидер аталған еди.