• Әхбаратлар еқими
• 13 Желтоқсан, 2018

Һәмкарлиқ утуқлуқ вә җошқун тәрәққий етиватиду

Өткән пәйшәнбә күни Нурсултан Назарбаев Санкт-Петербург шәһиридә Алий Евразия ихтисадий кеңишиниң вә МДҺ дөләтлири рәһбәрлириниң нарәсмий саммитиға қатнашти. Алий Евразия ихтисадий кеңишиниң мәҗлиси бийил иккинчи қетим өтүватиду. Униң ишиға Қазақстан, Россия, Беларусь, Қирғизстан Президентлири – Нурсултан Назарбаев, Владимир Путин, Александр Лукашенко, Сооронбай Жээнбеков, Әрмәнстан Премьер-министриниң вәзиписини орунлиғучи Никол Пашинян қатнашти, кәңәйтилгән тәркиптә өткән музакириләргә “бәшликкә” ЕАИИда байқиғучи мәмликәт – Молдова Президенти Игорь Додон қошулди. Евразия ихтисадий иттипақи тарихида төртинчи жил болған 2018-жилму аяқлашти вә Нурсултан Назарбаевниң тәкитлишичә, Алий Евразия ихтисадий кеңишиниң тар тәркиптә өткән мәҗлиси бирләшмә тарихида алаһидә муһим мәҗлис болди. – Дуниявий ихтисаттики өзгиришләргә бағлиқ қелиплашқан ташқи шараит вә тавакәлчиликләргә қаримай, биз өсүшниң иҗабий көрсәткүчини сақлап қалдуқ. Мәсилән, бийил январь – сентябрьда ташқи вә өзара сода көләми җиддий көпәйтилди, – деди Нурсултан Назарбаев. Йеңи Бажхана кодексиниң күчигә кириши 2018-жилда ЕАИИ үчүн муһим вақиә болди. Қазақстан Президентиниң тәкитлишичә, шундақла хәлиқара һәмкарлиқму актив тәрәққий етиватиду. ЕАИИда биринчи байқиғучи-дөләт пәйда болди, Хитай вә Иран билән муһим келишимләр имзаланди. Нурсултан Назарбаевниң сөзичә, Сингапур, Һиндстан, Мисир, Сербия вә Исраил билән ташқи сода мәсилилири бойичә музакириләр жүргүзүлүватиду. Қазақстан Президенти ЕАИИ даирисидә өзара һәрикәтни техиму кәңәйтиш җәриянлирини қоллап-қувәтләп, Евразия ихтисадий комиссияси вә қатнашқучи мәмликәтләрниң һөкүмәтлири тәрипидин ишниң һәрбир йөнилиши бойичә ихтисадий мәхсәтчанлиқни чоңқур тәһлил қилишниң зөрүр екәнлигини тәкитлиди. – Умумән, биз асасий мәхсәткә – товарлар, хизмәтләр, капитал вә ишчи күчиниң әркин қатнишини қолға кәлтүрүш мәхситигә ишәшлик кетип баримиз. Шуниң билән биллә биз ЕАИИниң толуқ шәкилдә ишлишини тәминләш үчүн қошумчә күч-қувәтни сәрип қилишимиз керәк, – дәп тәкитлиди Нурсултан Назарбаев. Дөләт рәһбири биринчи новәттә төрт әркинликни тәминләшкә қаритилған һөҗҗәтләр бойичә ишни тамамлашниң муһим екәнлигини атап көрсәтти. – Бу, җүмлидин ЕАИИ мәмликәтлириниң гражданлирини пенсия билән тәминләш тоғрилиқ келишимләргә мунасивәтлик. Һөҗҗәт һәрбир мәмликәт гражданлири үчүн көздә тутулған пенсия билән тәминләш һоқуқиниң көләмини капаләтләндүриду. Қазақстан Президенти андин кейин 2025-жилға қәдәр өзара сода саһасида моҗут болуватқан барлиқ тосалғулуқларни елип ташлашниң зөрүр екәнлигини тәкитлиди. – Бу бирләшмимизниң толуқ мәзмунлуқ ишлиши үчүн муһим шәрт. Комиссия вә һөкүмәтләр мошу йөнилиштики ишни җанландуруши зөрүр, – дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири. Нурсултан Назарбаев сөзиниң ахирида мәҗлис нәтиҗиси бойичә қобул қилинған қарарларниң тәшкилатни техиму тәрәққий әткүзүш үчүн түрткә болидиғанлиғиға ишәнчә билдүрди. – 2019-жилда ЕАИИ органлирида рәислик қилиш Әрмәнстанға өтиду. Силәр рәислик қилидиған жилниң хәлиқлиримиз бәхит-саадити үчүн үнүмлүк өтүшини тиләймән, – деди Нурсултан Назарбаев. Мәҗлистә Россия Федерациясиниң Президенти Владимир Путин ЕАИИ даирисидики паалийәтниң, шундақла бирләшмигә Россияниң рәислик қилишниң йәкүнини чиқарди. Владимир Путин өз сөзидә Евразия ихтисадий иттипақидики һәмкарлиқниң утуқлуқ вә җошқун тәрәққий етип, униңға киридиған дөләтләр ихтисадий иқтидариниң толуқ ечилишиға ярдәм қиливатқанлиғини тәкитлиди. Россия Федерациясиниң Президенти ЕАИИ кәңлигидә интеграцияни тәрәққий әткүзүш йөнилиши бойичә өз мәмликитиниң бирқатар тәклиплирини оттуриға қойди. Владимир Путин, җүмлидин заманивий малийә технологиялирини пайдилинип, умумий һесаплаш қурулумини вуҗутқа кәлтүрүш мәсилисини ойлаштурушни тәклип қилди. Униң пикричә, бу миллий көләм системилириниң турақлиқлиғини ашуруп, уларниң долларға вә башқа чәт әл валютисиға бағлиқ болушини төвәнлитиш имканийитини бериду. Мәҗлистә сөзгә чиққан Беларусь Президенти Александр Лукашенко ЕАИИниң умумий базирини шәкилләндүрүшкә тосалғу болуватқан барлиқ амилларни йоқитиш ишиниң муһим екәнлигигә алаһидә тохталди. Қирғизстан Президенти Сооронбай Жээнбеков болса, тосалғулуқларни вә чәкләшләрни елип ташлашниң зөрүр болуп, Евразия ихтисадий кәңлигиниң төрт әркинлигини әмәлгә ашурушниң муһим екәнлигини тәкитлиди. – 2019-жилда бирпүтүн ихтисадий сәясәт әмәлгә ашурулидиған секторлар вә саһалар санини көпәйтиш керәк, – деди Қирғизстан Президенти. Әрмәнстан Премьер-министри вәзиписини орунлиғучи Никол Пашинян өз сөзидә Әрмәнстан үчүн ЕАИИға қатнишишниң муһим йөнилишләрниң бири екәнлигини атап көрсәтти. У шундақла Әрмәнстанниң бирләшмигә рәислик қилиш эстафетисини қобул қилишқа тәйяр екәнлигини вә өз территориясидә униң мәҗлислириниң бирини өткүзүш үчүн хурсән екәнлигини тәкитлиди. Евразия ихтисадий иттипақи даирисидә интеграциялик җәриянларни техиму чоңқурлитиш тоғрилиқ декларация Алий Евразия ихтисадий кеңиши мәҗлисиниң йәкүни бойичә қобул қилинған муһим һөҗҗәт болди. Евразия ихтисадий комиссиясиниң рәиси Тигран Саркисянниң алий дәриҗидики учришиш йәкүни бойичә хәвәр қилишичә, дөләт рәһбәрлири ЕАИИниң 2019-жилға бәлгүләнгән хәлиқара паалийитиниң асасий йөнилишлирини тәстиқлиди. Униңдин ташқири ЕАИИниң нәтиҗидарлиқ ишлишигә бағлиқ бирқатар тәшкилий мәсилиләрму қаралди. Алий дәриҗидики новәттики учришиш вақтини вә җайини бәлгүләш һәрбир мәҗлисниң мәҗбурий йәкүнлириниң бири. Тар тәркиптә өткән мәҗлистә Нурсултан Назарбаев 2019-жилда Астанада новәттики мәҗлисни өткүзүшни тәклип қилди. Буниңму өз сәвәплири бар. – Жирақ 1994-жили мән МДУда дәсләпки қетим шундақ интеграциялик лайиһини вуҗутқа кәлтүрүш идеяси билән сөзгә чиқтим вә униң тәңһоқуқлуқ һәм ихтиярийлиқ принциплири тоғрилиқ пикирлиримни оттуриға қойдум. Шу чағда мән вақит өтүши билән хәлиқара мәйданда чоң оюнчи болуп өзгиридиған күчлүк ихтисадий иттипақни тәсәввур қилған едим. Бүгүнки күндә бу идея реаллиққа айланди. Келәр жили ЕАИИ тоғрилиқ шәртнаминиң имзаланғанлиғиға бәш жил вә Евразия интеграцияси тоғрилиқ идеягә 25 жил толиду. Новәттики мәҗлисни келәр жили май ейида Астанада өткүзүп, уни мошу икки юбилейлиқ сәнәгә беғишлашни тәклип қилимән, – дәп мураҗиәт қилди Дөләт рәһбири кәсипдашлириға. Мәҗлис йәкүни бойичә хәвәр қилинишичә, Алий Евразия ихтисадий кеңишиниң әзалири Қазақстан лидериниң бу тәкливини қоллап-қувәтлиди. Шундақла Санкт-Петербургта МДҺ дөләтлири рәһбәрлириниң нарәсмий саммити болуп өтти. Униңға Әзәрбәйҗан, Беларусь, Қазақстан, Қирғизстан, Молдова, Өзбәкстан, Россия, Таҗикстан, Түркмәнстан Президентлири – Илхам Әлиев, Александр Лукашенко, Нурсултан Назарбаев, Сооронбай Жээнбеков, Игорь Дадон, Шавкәт Мирзияев, Владимир Путин, Эмомали Рахмон, Гурбангулы Бердымухамедов, Әрмәнстан Премьер-министриниң вәзиписини орунлиғучи Никол Пашинян қатнашти. Учришиш вақтида Дөләт рәһбәрлири түрлүк саһаларда өзара пайдилиқ һәмкарлиқни күчәйтиш вә техиму тәрәққий әткүзүш мәсилилири бойичә пикирләшти.