• “Мәнму уйғур мәктивини таллидим”
• 27 Ақпан, 2019

«Ана тилини қоғдаш — өзимизни қоғдиғанлиқтур»

Қазақстанға өзиниң ишбиләрмәнлиги, меһир-сахавәтлик ишлири арқилиқ тонулған санаәтчи вә меценат Дилмурат Кузиевниң Алмута шәһириниң Султанқорған мәһәллисидики һазирқи 101-мәктәп- гимназиядә оқуғинини яхши билимиз. Әнди униң балилилиричу, қайси тилда билим алди? Сөһбәтдишим аилисини бир чәткә қайрип қоюп, уйғур маарипиниң бүгүнки әһвали һәққидә «қайнап» сөзләп кәтти. Бәхтишат СОПИЕВ, «Уйғур авази» – Йеқинда тонулған диний өлима Муһәммәт Йүсүпниң «Ана тилини қоғдаш – өзимизни қоғдиғанлиқтур» мавзусидики аудио язмисини тиңшап, наһайити қаттиқ тәсирләндим, – дәйду Дилмурат Пирмуһәммәтоғли. – Уни тиңшаветип, көз алдимға уйғурлиримниң тәғдири кәлди. Мәзкүр рубрикини ечип, тоғра қипсиләр. Амма миллий маарип үчүн бу йетәрлик әмәс. Әсли гезит көп ишларни қилиши керәк еди. Мәсилән, бизниң аңлиқ адәмлиримиз йеза-йезиларға берип, тәшвиқат ишлирини жүргүзсә, нур үстигә нур болатти. Өзлирини «лидер» һесаплап, төридин чүшмәйдиған зиялилиримиз алди билән өзлириниң балилирини, нәврилирини уйғурчә оқутуп, әйнә шу сәрадики уйғурларға үлгә болуши керәк. Мана шу вақитта биз ана тилимизни, мәктәплиримизни сақлап қалалаймиз. – Сизму миллий мәдәнийитимизниң җанкөйәрлириниң бири. Өзиңиз қандақ үлгә көрситиватисиз? – Раст, чоң пәрзәнтлиримни русчә оқуттум. Өз вақтида «балиларни рус тилида оқутуш керәк» дегән чүшәнчә болди. Җәмийәтлик ишларға арилишишқа башлиғандин кейин, русчә оқуған бала билән уйғурчә оқуған балиниң арисидики кәскин пәриқни сезишкә башлидим. Асман билән йәр. Русчә оқуған балаң, русчә ойлап жүриду. У китап оқумайду. Театрға бармайду. Һәтта өзиниң миллитигә өйләнмишиму мүмкин. Җәмийәтлик ишларниң бешида жүрүп, миллий маарип мәсилисигә мунасивәтлик талай әнҗуманларни өткүздуқ. «Уйғурчә оқуған балиниң келәчиги йоқ» дегәнләргә ениң фактлар билән җавап бәрдуқ. Соалнамә жүргүзүш нәтиҗисидә уйғур мәктивини пүтәргән балиларниң 47 пайизи алий билимлик болуп чиқти. Рус тиллиқлар бари-йоқи 11 пайиз. Буниңға немә дәйсиз? – Шуниң билән сизниң балилириңиз... – Икки қизим, Мединәм билән Аминәм Алмутидики А.Розибақиев намидики 153-мәктәп-гимназиядә 7-синипқичә оқуди. Кейин улар өзлириниң таллавалған пәнлири бойичә алаһидә йөнилиштики башқа мәктәпләргә кәтти. Оғлум – Пирмуһәммәт, М.Яқупов намидики 101-мәктәп-гимназияниң 4-синипида әла оқуйду. Шуниң билән биллә шахматни яхши ойнайду. Оғлум ахириғичә мошу мәктәптә оқуйду. Әнди қизлиримниң ана тилиниң һули уйғур мәктивидә селинди. Улардин әнсиримәймән. Ана тилини унтуп қалмаслиқ өйдики «һава райиғиму» бағлиқ. Андин биз мәктәпләргә, муәллимләргә ярдәм беришимиз керәк. Муәллимләрни яманлашниң һаҗити йоқ. Әксичә, уларни қоллап-қувәтләш лазим. – Сизни «көпирәк мечитларни селишқа ярдәм қилиду» дегән гәпни аңлаймизғу... – Тоғра. Амма мән қол учумни созмиған уйғур мәктиви санақлиқла болса керәк. Бу соалиңизға өзәм җавап бәрсәм, махтанғандәк болуп қалимән. Униңдин көрә шәһәрдики һәрқандақ уйғур мәктивигә берип сорап көрүң. Унтупла қалмиса ейтип бериду. Муһәммәт Йүсүп: «Динимиз билән тилимизни сақлап қалсақ, биз йоқимаймиз» дәйду. Демәк, бу иккисини һәргиз бир-биридин бөлүп қарашқа болмайду.