• Шеирлар
  • 06 Наурыз, 2019

Шеирим вә меһрим

Әкрәм САДИРИЙ Сонетлар Туғулғанда аләмшумул шатланған, Сән сеғинип йоқлидиңму атаңни. Хуш хәвәр дәп туққанларға атланған, Ухлимастин күтүвалған ақ таңни. “Бақимән” дәп өзин отқа атқан у, Ғемиңни йәп томузларға у көнгән. Тирик туруп мәшәқәткә патқан у, Бала меһри һәр қисмәткә көндүргән. “Қалмисун, дәп – қисип сениң бойнуңни”, Күч-қувитин айимастин атиған. Падишалардәк өткүзгәнди тоюңни, Қилчиликму рәнҗип безар болмиған. Атаң еди бу җаһанда түврүгүң, Ойлап қойсун қушқаччилик жүригиң. *** Сумка есип, мән маңғанда мәктәпкә, «Алим әмәс, адәм бол» дәп кәйнимдин. Ақ йол тиләп маңа аппақ тиләктә, Сөйүнгәндиң, әзиз ата, һәммидин. Тамамлиған чеғиңдиму оқушни, Мәғрурландиң бу аләмгә патмастин. Қондурғандәк болдуң бәхит қушуңни, Җар салғандиң кәң зиминға патмастин. Жигит болуп бир гөзәлни туттум яр, Сән бар үчүн өткән өмрүм қайғусиз. Өйләндүрдиң сәндә болғач иптихар, Өтмигәнди бирәр күниң мениңсиз. Пак әҗриңни ақлай десәм, һәй ата, Тапалмидим сени издәп җаһанда. *** Айрилғанда қан жиғлидим анамдин, Тәлмүрәттим гәр ечилса ишигим. Бақар едим мәдәт тиләп атамдин, Мончақ-мончақ төкүлгәндә көз йешим. Хошлашқанда бу дуниядин атамму, Өрүлгәндәк болған мениң йөлигим. Бақи әмәс екән, достлар, аләмму, Сиңлим кәтти, өчти мениң үмүтүм. Жиллар бойи чиқмас улар чүшүмдин, Маңа худди амәт тиләп жүргәндәк. Ойғанғанда кәткәндәк бу һошумдин, Еғир келәр еди һиҗран тағдәк бәк. Намизимда қилип әнди тил лавәт, Несип қилсун дәймән егәм хуш җәннәт. *** Өткүзмәк болушуп мәйрәмни хошал, Җозиға толтурди шәйтан сүйини. Зор иштәк билинип униңға бу һал, Меһманға тәйярлап қойди өйини. Дәсләптә өзара қизғин муңдашти, Дунияда тәңдашсиз болуп меһриван. Ахири мәс болуп әстин адашти, Бөридәк һүрпийип мушлашти шу ан. Саһипхан раслиған аппақ дәстихан, Мәсләрниң тапини астида қалди. Чечилип, езилип болғанди пәйхан, Мәйрәмниң шатлиғи өчти, йоқалди. Мәй ичип, һайванға айланса инсан, Ғалҗирға айлинар йоқитип иман. *** Той дегән нахша-саз, бейитлар ядлап, Сорунда меһманлар ойнар хуш чирай. Қиз жигит бәхтияр босуға атлап, Киргәндәк көрүнди маңа толун ай. Яшларму җор болар нәғмә наваға, Күлкиси охшайду булбул үнигә. Яришар чақчиғи охшап даваға, Мәмнундур өткәнки бүгүнки күнигә. Мән беқип қараймән һәрбир тәрәпкә, Достларниң күлкиси чиқмас җараңлап. Хуш яқмас қулаққа ейтилған гәпләр, Тәңтушлар жил өткәч қапту шалаңлап. Сеғиниш отлири бүгүн улғуюп, Бу тойдин мән қайттим мискин султуюп. Синақлардин сүрүнмәй өткән (Рәхим Қәмбәровқа) Өмүр өткүллиридин сүрүнмәй өткән, Бирдә шатлинип,бирдә һеч күлмәй өттүң. Намәртләр алдида сән бешиңни әгмәй, Һаят синақлиридин тәнтиримәй өттүң. Техи бардур алдиңда тойу-мәшрәпләр, Шу мәшрәпниң гүли бол, әл салсун нәзәр. Дост, жутуңниң алдида йоруқтур үзүң, Мәшъәл болар әҗриңму мәнзилгә қәдәр. Бүйүк тағлардәк мәғрур болсун қамитиң, Талмисун пәрваз қилип қатқан қанитиң. Аиләң инақлиқта, һаят гүлзари, Уйғурлиғиң әңгүштәр, бәхит-амитиң. Қалди арқаңда қутлуқ излириң, Бәхтияр болушиңға һәддиң, бар һәққиң. Пәрзәнди сән елиңниң, мәңгүгә садиқ, Оғли болуп қаливәр, әзиз хәлқиңниң. *** Өстәңниң бойида өстүң йешил тал, Сәвдайи адәмдәк көңлүң пәришан. Кимләрдин оқ йедиң, ким қилди угал, Охшайсән Мәҗнунға һәсрәткә толған. Таллириң төкүләр чугулған чачтәк, Униңдин шәбнәмләр тамчилар таштәк. Гояки ис үчүн йеқилған гүлхан, Көрүмән зиминға егилгән баштәк. Ким өзәң батурму Вәтәнни сөйгән, Мәхсәткә йетәлмәй чәккән надамәт? Яки бир ашиқму пирақта көйгән, Җаһандин тапалмай қилчә адаләт? Мәҗнунтал, бу турқуң сирлиқ көрүнәр, Чидалмай һалиңға қәлбим өртинәр. (Мәрһум достум Мутәллипкә) Уйғурларда барди достум «Пифагор», Болуп қалған хәлқимизниң ғурури. Мәрипәттә сәбиләргә чечип нур, Қәлбләргә арам бәргән һузури. Бәкму аддий еди исми – Мутәллип, Узун жиллар болған устаз-муәллим. Өзи әмәс, сәбиләрни шат қилип, Юлтузларға қарап болған мунәҗим. «Математик» дейишәтти һәммиси, Шимишкидәк чақар еди һесапни. Атап өмрин «алимларға» кәлгүси, Тикләп қойған улар үчүн бисатни. Әвлат ишқи дилда йенип қуяштәк, Чеқип өтти бу панадин чақмақтәк. ҒӘЗӘЛЛӘР Зорлима Зорлима сорунларға, қатнишишқа райим йоқ. Мас келәр аңа дайим, гүл яшлиғим, ярим йоқ. Ақарди аппақ чечим, тағлардики қар кәби, Өмрүмгә кәлди һәм күз, гүл-гүл мениң баһарим йоқ. Муштәк ташқа путлишип, қучақлидим йәрни мән, Чоңқур чепип өстәңни, қазарға мадарим йоқ. Назинин Дилбәр бүгүн, мүкчийип болди момай, Яшлиғиға қайтурар, мөҗүзилик даварим йоқ. Бесип кәтти мискинлик, вуҗудумни тит-тит қип, Айрилдим рәпиқиләрдин, дәс меңишқа һалим йоқ. Яришар мәзгилидә, ташқа язсаң хуш чүшәк, Мана әнди мамуқму болди таш раһитим йоқ. Ким мурадиға йәтти, мошу қисқа панида, Пурситим кәтти мана, аһ, амәт тапарим йоқ. Қуйма Қуйма сақи, тоюндум, ечилған шарапиңға, Бу сәһәрдин ваз кәчтим, садиқ болай қараримға. Көкләм бәзмиси яңрар, тәңләштүрүп булбул үни, Сәгитәй башни бүгүн, рази боп баһаримға. Һошумни жиғип шу дәм, көрүшәр әл-жут билән, Сәнъити сәйна қурай, салсун қулақ сатаримға. Аздуруп шәйтан мени, һәр койларға салдиғу, Һеч кәлмәс болуп кәткән, қериндаш розиғаримға. Айҗамал мәһбубәмни, хорлидим һайван болуп, Товва қип, әпу сорай, тәғдим қилип гүл яримға. Оғул-қизим қорққанчақ, болуп кәткән җедәлләргә, Қучақлап бағ-бағ етәй, басай әнди чиң бағримға. Зорлима қистап һаман, Әкрәмгә бәр абу һаят, Әнди мән қилай сәйли, қәдәм ташлап гүлзаримға. Әслидим (Исмайил Абдрахмановқа) Әслидим әзиз достум, күлкилириң, сөзүңни, Нур таңған чирайиңни, тәбәссүмлүк үзүңни. Мәрипәт шәйдаси сән, аброюң һәм шөһритиң, Қәлбләрни хуш қилған, ипәк мисал үнүңни. Миңлиған шагиртлириң, Вәтән сөйәр, әл сөйәр, Давам қилар ишиңни, узартиду өмрүңни. Достлириңға қол сунуп, болдуң аңа яр-йөләк, Беғишлидиң билимгә, атап һәрбир күнүңни. Хәлқиң үчүн хизмәт қип, әҗир қилдиң зоқлинип, Өзгиләргә тонуттуң, мәрданә уйғуруңни. Пәрзәнтлириң инақтур, әхлақтиму бәк гөзәл, Өткүзмәктә Ғәйрәттә, сәксән яшлиқ тоюңни. Әлгә яйди дәстихан, һалал җүптүң Зияпәт, Садиқ болуп һәрқачан, меһмандостлуқ йолуңни. Әкрәм язди жүрәктин, саңа атап ғәзәлни, Һаят болсаң қучақлап, тапар едим тонумни. Ақ қар Ойғинип турсам сәһәрдә, зиминға йеғипту ақ қар, Көрүнгән әхләт чогани, илләтни йепипту ақ қар. Җаһанниң ичидур қаптәк, намәтләргә лиқ толған, Жиркинип әтмишлиридин, үстигә чиқипту ақ қар. Көрүнгәнниң ләвзидә лап, чечәкләпту ғевәт-ялған, Уруп йәргә мәлъунларни, тәхтини чеқипту ақ қар. Ақ либастәк зумран таза, сәбиләрниң көңлидәк, Паклиқни қилип у тимсал, шәпқәт болуп йеғипту ақ қар. Униң соғи соғақларни, йөләп турмиғач түврүктәк, Аләмчә шатлинип күлгән, деханларға беқипту ақ қар. Мәртлик билән ғурурлуқни, әта қилип жигитләргә, Җананларға ташлиса қарлиқ, һәммигә йеқипту ақ қар. Әслитип Әкрәмгә бу қар яшлиғи, зибалиқни, Сахавәтни елип йәргә, су болуп еқипту ақ қар. Туққанлар Тән тенимниң арами, күч-қувити – туққанлар, Дәвәтчиси ишимниң, зор бәрикити – туққанлар. Мениң үчүн отқиму суға чүшәр ойланмай, Вуҗудумниң раһити һәм шатлиғи – туққанлар. Меһри атәш, һәрқачан, кам әмәстур қуяштин, Музлиғанда исситар һараритин – туққанлар. Пәрванә боп өзара, қол учини бериду, Тәшналиқни қандурар қан шәрбити – туққанлар. Үзмидим һеч риштимни, бу өмрүмдә дәқиқә, Һаятимниң алтундәк зор қиммити – туққанлар. Һәр ишимда рәмиздур, йол көрсәткүч мәшъилим, Маңғузмайду пиядә ети тәйяр – туққанлар. Бәзилири дуниядин өтти мени жиғлитип, Көйүп пиштим һиҗранда, қәдри өтти – туққанлар. Һәсрәтләргә муптила болғач мана чидалмай, Бир көзүмниң гөһири еқип кәтти – туққанлар. Яшлиқ дегән есил пәйт, йоқлап турғин һәрқачан, Дайим кәлмәс адәмгә бу пурсити – туққанлар. Бу панидин армансиз өтсун десәң Әкрәмни, Сөйүндүрүп келиңлар, болса рети – туққанлар. Шүкри қил Бир сөз ейтай, достлирим, бу күнүңгә шүкри қил, Ухлисаң гәр чөчүмәй, өткән түнүңгә шүкри қил. Арман қилма байларни, тәң болушқа байлиқта, Бу дунияда хатирҗәм жүргиниңгә шүкри қил. Мәшрәп ойнап, күндә той болсекән дәп жүрмигин, Анда-санда көңлүң хуш, күлгиниңгә шүкри қил. Һә, десилә диң сәкрәп, чиқма сәпниң алдиға, Әл ичигә қеқилмай, жүргиниңгә шүкри қил. Әҗдат дехан болғачқа, тама қилма шаһлиқни, Қосиғиңни тойғузған кәтминиңгә шүкри қил. Гәр қолуңдин кәлсә иш, қаяшиңға бол йөләк, Хуш боп қалсун мусапир, күткиниңгә шүкри қил. Әмәл тутсаң бол адил, рази болсун хәлқиңму, Хәйирликтә һәр ишниң пүткинигә шүкри қил. Арман қилма деңизни, булақларму улуқтур, Тәшналиқни қандурған пак сүйүңгә шүкри қил. Шүкри қилсаң бир күни, боп қаларсән бәхтияр, Арам бәргән көңүлгә, саз-күйүңгә шүкри қил. Бу сөзүңгә бәзиләр, тәнә тапа қилсима, Һәй, Садирий, алмиғин һеч көңүлгә, шүкри қил. Ләнәт саңа Һәй, җаһан мәккарлири, питнихор, ләнәт саңа, Әлни алдап, по етип, болдуң ғодур, ләнәт саңа. Гачча сән, сөзлигәндә, мәрһум анаңниң тилида, Вуҗудуңда териқтәк йоқтур ғурур, ләнәт саңа. Қәшқәрий, Йүсүп Хасни вәзлириңдә дәстә қилип, Йениңда турса дана, билмидиң дур, ләнәт саңа. Яхшиларға җәң қилип, һәр қәдәмдә бала терип, Қилмишиң, әтмишлириң иш бузур, ләнәт саңа. Уйғурумни ақ көңүл бағвән десәм, дехан десәм, Жут ичидә жуқумлуқ, болдуң қотур, ләнәт саңа. Шум пейил – кәспиң сениң, әмәлдарға әризә йезиш, Кир издәп тимақлардин, бәрдиң учур, ләнәт саңа. Чәкти Әкрәм изтирап, ләнити алвастилардин, Тапмиди қилчә арам, аһ, бир өмүр ләнәт саңа. Төртликләр (Қизим Гүлчеһрәгә) Шеирийәт – қутлуқ йол, ниҗат тиләймән, Һечкимгә охшимас, иҗат тиләймән. Жүригиң қетидин чиққан шеирни, Сөйүнүп оқушқа әвлат тиләймән. *** Жүрәк қенидур язған шеирим, Аңа муҗәссәм болған пак меһрим. Пүткүл һаятим өтти иҗатта, Униңда муңум, шатлиғим, сирим. *** Ишрәткә көңүлни қилип у майил, Бу иштин һечкимни қилмиди қайил. Чирайлиқ аилә болдиғу вәйран, Сөйгүдин муради болмиди һасил. *** Хәлқим үчүн аз ишлидим яки көпму билмәймән, Кимгә яқтим, яқмидим дәп сүрүштә қилмаймән. 80 яшлиқ бу өмрүмдә, әлдин тама қилмидим. Тамагәрлик – қәләндәрлик, яқтурмаймән, сөймәймән. *** Муқам, мәшрәп, дилларға чақнап нур боп төкүлгән, У һәққидә таңдәк гөзәл, ғәзәл, дастан пүтүлгән. Гүл сәнъитим җаһан әһлин майил қилған һәрқачан, Униң билән, һәй, оғлум, ғурурлинип пәхирлән. *** Махтанмаймән һечкимгә, “мән қәдимий уйғур” дәп, Дүшмән билән җәң қилип, яшиғанди мәғрур дәп. Ят бирәвни өз көрүп, ярдәм қилип, қоллашни Әҗдатлардин мирас қалған сахавәтлик удум дәп. *** Тарихим бар әзәлдин, маңлийимға пүтүлгән, Шу тарихни тикләштә, әҗдат қени төкүлгән. Тән алмиса алмисун кимлигимни бәзиләр, Оқуғанлар билиду, һәм тегигә чөкүлгән. *** Көзлирим рошән чағда, сени көрүп, сөйәттим, Достумғу, дәп биләттим, қериндаштәк көйәттим. Көрәй дегән, мән сени, бүгүнки қут сорунда, Сән кәлмидиң гедийип, көйүп кәтти, аһ, ичим. *** Жиркинип қачмаң, яшлар, қерилардин сәскинип. Мана чиқип чоққиларға, арам алдуқ бир тинип. Өмүр дегән шундақкән, бир орунда теч турмас, Сәзмәйсәнкән бир күни, қалар қәддиң егилип. *** Кичик туруп, ана жуттин айрилғандин, Тәғдирниң тәнисигә зарланғандин. Барсамму ана жутқа нәччә қетим, Вәтинимниң дидариға қанмиғандим. * * * Ким қилса йоқсулға, хәйри-сахавәт, Әл-жутниң ишида, тапар инавәт. Қуяштәк чақнайду, сиңдүргән әҗир, Көрүнәр изгүлүк болуп саадәт. *** Наданниң ишини түзәтсә дана, Бир юлтуз чиққандәк болар асманға. Дананиң сөзигә тән бәрмәй жүргән, Һә, немә дегәндәк, аңсиз наданға. *** (Мәмнунға) Илим пән әһлидә, бир дана едиң, Дост-ярән ичидә мәрданә едиң. Шеирийәт сүп-сүзүк бир деңиз десәк, Шу деңиз астида, дурданә едиң. * * * Миллитим, хәлқим дәп, жүгрәп жүримән, Әзәлдин жутумни, дилдин сөйүмән. Нә қилай тилиңдин, диниңдин тансаң, Сән үчүн уюлуп, лоғ-лоғ көйүмән. *** Ана тилим әңгүштәрдур яхшилар, Жүтмисекән миллитим дәп бәк қахшар. Миң қилсиму, чүшәнмәйду бәзиләр, Чирмавалған һәрхил татлиқ, аһ-ойлар. *** Мәңгү яшап турмайдиғу адәмләр, Башлиридин өтәр һәсрәт, әләмләр. Тирикликтә меһир-шәпқәт қилмисақ, Ялғузлуқтин шерин өтмәс бу дәмләр. *** Һаят – ғәлвүр, һәммә инсан тасқилар, Һаят – деңиз, у тинимсиз чайқилар. Тасқилип һәм чайқилип бу өмүрдә, Яхши-яман ишлиримиз байқилар. *** Өзгәрмәстин туридиған адәт йоқ, Өзлүгидин келидиған пурсәт йоқ. Гүл беғиға бағвән әҗир қилмиса, Мевиләрдин темип турған шәрбәт йоқ. *** Түгимәс байлиғимдур гөзәл тилим, Қаниду униң билән тәшна дилим. Тилимдин айрилғиним – йоқалғиним, Қалғиним, егиси йоқ, маңқурт-житим. *** Уйғур тили кимлигимниң капалити, Вуҗудумниң раһити һәм камалити. Өткүзимән, мирас қилип әвладимға, Өткүзмисәм өчәр әҗдат аманити. *** Җаһилниң шум пәйли сақаймас «мерәз», Несиһәт өтмәйду, уқмайду ғәрәз. Сәп салғин тохуға ақ дан бәрсәңму, Йәр татлап чачиду – өзгәрмәс мүҗәз. *** Қилмиғин һеч миннәт, бәргәнни зинһар, Достлириң сәскинип, болиду безар. Тамчидәк ярдәмни тағдәк көрсәтмә, «Ғоразсиз күн чиқип, билгин таң атар». *** Қаш-кирпик арида, дәйдекән қаза, Әҗили йәткәчкә, көз жумди бала. Шу пәрзәнт отида, бағри ләқтә қан, Бетақәт, бесәвир, жиғлайду ана. *** Һечкимгә нәп тәгмәс, бехилдин һәр дәм, Яшайду у тәнһа, яқтурмас адәм. Бирлири жут үчүн җапа чәксиму, Кари йоқ, жүриду, мөшүктәк беғәм. Әзиз тәңтушләр (1-октябрь – Яшанғанлар күнигә) Тәңтушлирим тоюңларға мубарәк, Гүл-гүл боюңларға мубарәк. Нахшидәк җош урған әзиз меһирлик, Пак нийәт оюңларға мубарәк. Өтүңлар нәвриләргә тийәк болуп, Пәрзәнтләргә өрүлмәс йөләк болуп. Өткүзүңлар несип қилған күнләрни, Муңдишип, күлүшүп, қош жүрәк болуп. Қерилиқниң гәштини сүрүңлар. Һәр баһарниң таңлирини көрүңлар. Яшлар арисида әтивалиқ болуп, Алиқинида алма болуп жүрүңлар. Ақарди иш-әмгәк қилип чечиңлар, Һалаллиқ, сехилиқ болғачқа һәм яр. Унтулмас тамғидәк бесилған әҗир, Һәр өйниң төридә орнуңларму бар. Өкүнмәңлар кәтти дәп көкләм чеғимиз, Қиру билән безәнсиму өмүр беғиңиз. Аһ,тилигим шудур яшаңлар узақ, Чүнки силәр дайим әқилдә деңиз. Тәбрик (Әкрәм Нурдиновқа) Той-мәйрәм хәлқимизниң сәйлигаһи, Тәғдириниң бизгә қилған илтипати. Һәммини роһландурған, шатландурған, Икки яш мошу тойниң қәһримани. Һә, улар пәрваз қилсун қанат қеқип, Қәлбигә пак сөйгүдин гүлхан йеқип. Қәдими қутлуқ болсун, путлашмисун, Бир өмүр биргә жүрсун, хошал беқип. Қудилар өтсун дайим қериндаштәк, Иҗил-инақ өтсун һәм дост-қаяштәк. Пәрзәндиниң бәхти үчүн көйүп-пишип, Нур тәптини бәрсун аңа боп қуяштәк.

263 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы