• Замандаш
• 19 Наурыз, 2019

Истираһәт беғиниң ғәмхорчиси

Һәрбир жутниң мәлум жилнамиси, өзигә хас алаһидилиги, уни тәрәққий әткүзүш йолида маңлай тәрини төккән адәмлири бар. Шәриқ тәрипидә Челәк дәрияси өркәшләп ақса, җәнубида мәғрур Бақай теғи сайисини чүширип турған, анчә чоң болмисиму, һаваси таза, сүйи әлвәк, хәлқи инақ, бәрикәтлик, тарихниң айрим сирлирини қойниға елип ятқан Аси (һазирқи Ғәйрәт) йезиси әйнә шундақ тәвәррүк жутларниң бири. Униң қойнидинму миллитимизгә тонулған, хизмәт қилған әзимәтләр йетилип чиққан. 1961-жили җәмийәт тәрәққиятиниң принциплириға асасән илгәрки колхозлар орниға совхозлар қурулди. Әнди арида 30 жил өтүп, җәмийәтниң өзгиришигә бағлиқ, егиликләр тарқилип, орниға кооперативлар шәкилләнди. Шу жиллири бир мәркәздин башқурулидиған совхозларда ишләшкә адәтлинип қалған адәмләр хелә жилларғичә ишниң епи-җепини тапалмай, мәңдәп қалғанлиғи чоң әвлат вәкиллиригә аян. Болупму хусусийлаштуруш җәрияни башланған жиллири адәмләр җүлмәрәп, йезилар сөрүнләшти. Чүнки техникиларниң гүрүлдигән авазлири аңланмас болуп, мал қоралири билән көплигән беналар егисиз қалди. Қисқиси, ишсизлиқ башлинип, яшларниң көпи шәһәргә атланди. Шу чағда қолда барни сақлап қелиш мәхситидә жут чоңлири баш қошуп, “Аси” совхозиниң мәмурий мәркизи болған Ғәйрәт йезисиға зенәт берип турған тәхминән 5 гектардәк истираһәт беғини қандақ қилғанда сақлап қелишқа болидиғанлиғи һәққидә пикирләшти. Чүнки дәрәқләрни кесип кетиш вақиәлири пат-пат йүз беришкә башлиған еди. Тәбиийки, униңға қарайдиған, қариғандиму җавапкәрликни чоңқур һис қилидиған вижданлиқ адәм керәк. Униң үстигә бу ишқа һәқ төләш имканийити йоқ. Демәк, жут үчүн хизмәт қилиш керәк. Мәзкүр баш қошушта “мән һәқсиз ишләймән” дегүчиләр тепилди. Бирақ узаққа созулмиди. Арида 2-3 ай өткәндин кейин пәқәт өзинила ойлайдиған айрим адәмләр отун кесишкә башлиди. Вақтида суғирилмиғачқа, четидин қурушқа башлиған дәрәқләрни көргән Тельман ака Мусаев ишни өз қолиға алди. Қуриған путақлирини кесип, һаҗәтмәнләргә тарқатти. Истираһәт беғини кишиләр арам алидиған җайға айландурди. Вақит немә дегән жүгрүк, һәш-пәш дегичә шуниңдин буян оттуз жил өтүпту. Йеза мәркизидә бүк-барақсан болуп көкирип турған бу истираһәт беғини көргән һәрқандақ адәм “Паһ, немә дегән барақсанлиқ бағ, йезиға бәкму яришипту” демәй қалмайду. Лекин бағниң шу қәдәр барақсанлиққа айлинишиға Тельман ака аз әҗир сиңәргини йоқ. Униң өп-чөрисини қоршап, мал-варанға йегүзмәй, шундақла айрим “қоли әгирләрниң” халиғиничә кесип кетишигә йол қоймиди. Һәтта айрим адәмләр билән “дейишип” қалған чағлириму болди. Лекин бағни сақлап қалди. Униңға бирдин-бир яр-йөләк болған кәнҗә оғли Турғанҗандин ата бәк миннәтдар. Йеқинда Тельман ака билән учришип қелип һал-әһвал сораштуқ. – Хәвириң болса керәк, икки-үч жил илгири ағрип йетип қалдим. Растини ейтсам, яхши болуп кетишкә көзүм йәтмигән еди. Худаға шүкри, балилиримниң өз вақтида давалитиши нәтиҗисидә сақийип қалдим. Йәнә бир тәрәптин қилған халисанә әмгигим үчүн жутниңму дуаси тәккән болуши керәк, дәп ойлаймән. Яш болса сәксәнгә кәлди, бурунқи күч-қувәт йоқ. Шуниң үчүн оғлум Турғанҗанға һәрқачан: “Имканийитиңниң яр беришичә ярдәм қилип келиватисән. Мабада чамим кәлмәй қалса, бағ саңа аманәт» дәп несиһәт қилимән”, – деди сөзара. Тельман ака Мусаев 1939-жили мошу йезида дунияға келиду. Дадиси Мусаип 1943-жили урушқа кетип қайтип кәлмәйду. Үч балини – акиси Әркин билән иниси Мусаҗанни аниси Зенәтхан тумшуқлуққа чоқтурмай, қанатлиққа қақтурмай беқип қатарға қошиду. – У чағлардики қийинчилиқларни яшларға сөзләп бәрсәң ишәнмәйду. Жиғлап-қахшап жүрүп 7-синипни түгәткәндин кейин, механизаторларни тәйярлайдиған 3 айлиқ курсни пүтирип, трактор һайдидим. Кейинирәк шоферлуқ гуванамисини елип, шофер болупму ишлидим. Дәсләп механик, кейинирәк гараж башлиғи болуп тайинландим. Арилиқта маңа өрт бехәтәрлигини сақлаш вәзиписи жүкләнди. Икки ярдәмчим билән 5 жил мабайнида һечбир нуқсансиз бу вәзипиниму орунлидим. Совхоз тарқиғандин кейин мошу бағни көклитимән дәп сәксәнгә келип қалғинимниму сәзмәй қаптимән, – деди ақсақал. Бир қаримаққа һечқандақ җапа-мәшәқити йоқ оқәттәк билиниду. Бирақ етирап қилиш керәкки, мундақ ишни пәқәт хәлиқ үчүн җанпида адәмләрла һөддисигә алалиса керәк. Оттуз жил һәқсиз хизмәт қилған бизниң Тельман ака әйнә шундақ жут ғемидә пәрванә әзимәтләрдин. – Мәктәп йеқин болғачқа, оқуғучиларниң баққа кирип жүгришип, күлишип ойнаватқинини көргәндә көңлүм көтирилип қалиду. Йеза яшлириму мошу бағда һәрхил чарә-тәдбирләрни өткүзүп туриду. Уларни көргәндә топилиқ йолларда ялаңғидақ меңип, ойниған балилиқ чағлирим ядимға келиду. Һазир заманимиз теч, яшлиримиз бәхитлик. Уларни көрүп яңливаштин яширип қалимән, – дәйду Тельман ака. Хәйрият, бийил 80 яшлиғини нишанлиған Тельман ака 6 пәрзәнт тепип қатарға қошуп, уларни җәмийәткә лайиқ адәмләрдин қилип тәрбийилиди. Һазир 28 нәврә, 12 чәвриниң шат күлкисигә бәһриман болуп яшаватқан Тельман ака билән Хасийәт һәдимизгә буниңдин кейинму мустәһкәм саламәтлик, бәхитлик һаят тиләймиз. Мәһәмәтҗан ҺАПИЗОВ. Әмгәкчиқазақ наһийәси.