• Әхбаратлар еқими
• 10 Сәуір, 2019

Дуниядики реклама тәрәққиятиниң истиқбали

Өтмүшимизгә қарайдиған болсақ, реклама дәсләп гезит бәтлиридә мәтин елан сүпитидә пәйда болған. Кейин реклама радио билән телевизиягә өтти. Технологияләрниң тәрәққий етиши билән реклама йеңи имканийәтләргә егә болди. Мәсилән, литография пәйда болғанда рекламилиқ еланларда тәсвирләрни бесиш мүмкинчилиги туғулди. Рәңлик бесиш услубиға өткәндин кейин мәтбәәлик рекламиниң имканийити кәңәйди. Мошундақ әһвал телевизиядиму кәң қанат яйди. Йәни аддий тәсвирдин компьютерда қураштурулидиған видеоға айланди. Униңға шундақла музыка вә һәрхил авазлар селинди. Мәлумки, реклама бәргүчиләр үчүн әң муһим соал рекламиниң баһаси болиду. Чүнки рекламиниң нәтижидарлиғи нәширниң аудиториясигә беваситә бағлиқ. Қәрәллик нәширниң аудиторияси униң тиражиға, радио билән телеканалниң аудиторияси болса, каналлар хәвәр тарқитидиған территориягә бағлиқ болиду. Қәрәллик нәширгә қариғанда телеканалниң аудиторияси жуқури болғанлиқтин, телеканалдики рекламиниң нәтиҗидарлиғи нәширләргә қариғанда көп болидиғанлиғи ениқ. Нәширләрдики вә телеэфирдики рекламиларниң камчилиғи – униңда ениқ бир рекламини көргән яки оқуған аудиторияниң ениқ санини ениқлаш қийин. Шу нуқтәий нәзәрдин қариғанда, Интернеттики рекламиниң мундақ камчилиғи йоқ. Сәвәви, Интернетта рекламини көргән вақитла әмәс, шундақла реклама бәргүчиниң сайтиға өтүш вақти тиркилиду. Униңдин ташқири, Интернетниң дуния бойичә аудиторияси чәксиз. Тәкитләш лазимки, кейинки жилларда гезитлардики рекламиниң үлүши 27 пайиздин 10 пайизғичә, журналларда 12 пайиздин 5 пайизғичә қисқарған. Қәрәллик нәширләр буниңдин кейинму базардики өз орнини жүтиришкә йүзлиниду. Чүнки оқурмәнләр нәширләрниң онлайн-тәхминлиригә, шундақла әхбарат елишниң йеңи услублириға өтүватиду. Бизниң тәхминлиримиз бойичә, гезит вә журналларниң реклама базиридики үлүши жилиға 5 вә 6 пайизғичә қисқирайду. 2020-жилниң ахириғичә базарниң 7 вә 4 пайизи шуларниң әнчисидә қалиду. Мәлумки, 1996-жилдин башлап 2016-жилғичә телевизия асасий реклама мәйдани болуп кәлгән. Умумән реклама базирини, шуниң ичидә мәтинлик вә тематикилиқ еланларни қошуп алғанда, телевизияниң базардики үлүши 2012-жили 39,1 пайизға йәткән. 2017-жили болса, 34,1 пайизға чүшкән, 2020-жили 31,2 пайизға чүшиду дәп күтүлмәктә. Бу 1981-жилдин башлап һесаплиғанда әң төвән көрсәткүч болмақчи. 2017-жили интернет-реклама әнъәнивий телевизиядики рекламида ешип чүшүп, дуниядики әң чоң реклама канилиға айланди вә умумий реклама чиқимлириниң 37,6 пайизини тәшкил қилди. Бизниң пикримизчә, 2020-жилғичә интернет-реклама дуниядики рекламиға кетидиған чиқимларниң 44,6 пайизини егиләйду. Тәкитләш лазимки, Интернеттики рекламиму тәрәққий етиватқан интернет-технологияләргә мувапиқ тәрәққий әтмәктә. Мошуниңдин икки-үч жил илгири реклама вә еланлириниң көп қисмини тәсвирләргә йезилған мәтинләр тәшкил қилатти. Иҗтимаий торларниң вә Ютуб платформиниң тәрәққий етиши билән Интернеттики реклама видеошәкилгә көчмәктә. Шу сәвәптин реклама базиридики истиқбалларни назарәт қилиш муһим вә веб-сайтларға өзгиришләрни киргүзүп туруш лазим. Чүнки өткән жили тәшкил қилинған сайтларму реклама имканийәтлири турғусидин қариғанда конирап кәтти. Рекламиниң мүмкинқәдәр нәтиҗидарлиғини вә ениқ херидарға қаритилишини тәминләш үчүн чоң ширкәтләр мәлуматларни қайта ишләш мәркәзлирини қурмақта. Бу мәркәзләрдә Интернетқа кириватқан һәрбир херидарниң мәлуматлири жиғилиду. Мәхсус программилар Интернеттики бизниң барлиқ һәрикәтлиримизни – қайси веб-сайтқа киргинимизни, қайси тематикидики материаллар қизиқтурғанлиғини, немини издәватқанлиғимизни, немини қәйәрдә сетип еливатқанлиғимизни, һәтта қайси вақитта Интернетқа киргинимизни назарәт қилип туриду. Әйнә шу мәлуматлар асасида Интернетқа киргинимиздә программилар шуниңға мувапиқ рекламини көрситишкә башлайду. Мәсилән, түнүгүн сиз яңию өстүрүш технологиясини издигән болсиңиз, көп өтмәйла сизгә йеза егилиги техникисиниң, әсваплириниң, оғутларниң рекламисини көрситишкә башлайду. Әгәр сиз көйнәк издигән болсиңиз, сизгә һәрқандақ интернет-дуканлардин кийим-кечәк сетивелишни тәвсийә қилиду. Йәни Интернеттики реклама херидарниң еһтияҗиға қарап, униң арқисидин маңиду. Һазир һәммә адәмләрниң қолида мобильлиқ васитиләр бар. Биз шулар арқилиқ иҗтимаий торлардин пайдилинимиз, видеоларни көримиз, һаҗәт нәрсиларни издәймиз вә сетивалимиз. Бүгүнки таңда онлайн-видеолар вә иҗтимаий торлар Интернеттики рекламиниң һәрикәтләндүргүчи күчи болуп һесаплиниду. Бизниң тәхминимизчә, йеқинқи үч-төрт жилда мошу торлардики реклама жилиға 17 пайизға өсиду. Онлайн-видео һазир алий сүпәтлик контентқа қошулушниң аддийлиғи вә мобильлиқ намайиш қилинишниң имканийәтлиригә бағлиқ тәрәққий әтмәктә. Көплигән херидарлар үчүн иҗтимаий торларни мобильлиқ васитиләр арқилиқ тәкшүрүш турақлиқ, қелиплашқан адәткә айланди. Шу сәвәптин иҗтимаий торлардики рекламиму мобильлиқ қошумчиларниң әхбарат лентилириға уйғунлуқ билән кириватиду. Мошу йәрдә рекламилиқ онлайн-видеолар иҗтимаий торларниң асасий тапавәт мәнбәсигә айлиниватқанлиғиға диққәт ағдуришимиз лазим. Һазирқи таңда интернет-технологиялар чоң тәләпләрни қоймақта. Нурғун ишларниң Интернетта екәнлигини нәзәрдә тутуп Интернетни пайдилинипла қалмай, униң билән ишләшни үгиниш керәк. Мәсилән, ғәрип әллиридә йеза егилиги мәһсулатлирини өстүрүш ишлирини әмәлгә ашуруш үчүн назарәт технологиялирини кәң пайдилиниду. Программа топини өз вақтида чанаш, оғутларни чечиш, уруқ селиш, суғириш, һосулни қайта ишләш, жиғиш вә әвәтиш ишлирини назарәт қилиду. Йеза егилиги техникисини GPS назарәт қилиш, маршрутлирини ениқлаш қолға елинди. Барлиқ һосулму Интернет арқилиқ сетилиду. Көрүп турумизки, технологияләр мурәккәпләшмәктә. Интернетта нәтиҗидар реклама бериш пәқәт чидамлиқнила әмәс, шундақла маркетинг вә программилаш саһасида чоңқур билимни тәләп қилиду. Ядикар ҒӘНИЕВ.