• Маарип
• 15 Мамыр, 2019

Келәчәк тәғдиримиз өзимизниң қолида

Йеқинда 1979-жили Калинин намидики (һазирқи Авут Саттаров намидики) оттура мәктивидин учум болған жигит-қизлар ана мәктивини зиярәт қилип, устазлириға һөрмәт көрсәтти, әң әвзили, милләт, миллий маарип үчүн җан көйдүрүватқан инсанлар екәнлигини намайиш қилди. Рашидәм РӘҺМАНОВА, «Уйғур авази» – Қаратуруқ – нурғунлиған алим, шаир-язғучи, журналист, сәнъәткарлар чиққан жут, – дәп сөзини башлиди учришишқа меһман сүпитидә тәклип қилинған Қаратуруқ йеза округиниң һакими Ермек Самсыбеков. – Аңлиқ ата-бовиларниң әвладиму аңлиқ болидиғу! Шуңлашқиму мәктивимиз учумкарлири бүгүн туғулған жутиға келип, изгү ишларни әмәлгә ашуруватиду. Бу бизни пәқәт хошал қилидиған әһвал. – Мәлумки, елимиздә истиқамәт қиливатқан хәлиқләр өз тилини, мәдәнийитини, сәнъитини мәдәний мирас сүпитидә сақлаш, уни тәрғип қилип, риваҗландуруш һоқуқиға егә, – деди новәттики сөзгә чиққан Қаратуруқ йезиси ханим-қизлар кеңишиниң рәиси, пешқәдәм устаз Гүлбадәм Розиева. – Елбасы өзиниң «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» мақалисида бу һәққидә: «Елимизниң һәрбир граждини өзи ишләватқан саһаниң билимлик мутәхәссиси болуштин ташқири, хәлқиниң урпи-адәтлирини, өтмүшини, сәнъитини, мәдәнийитини, ана тилини һөрмәтләйдиған, миллий әнъәнилирини қәдирләйдиған шәхс болуши һаҗәтлигини чоңқур һис қилиши, тоғра чүшиниши лазимдур» дәп алаһидә тәкитлиди. Ушбу сөзләрниң әһмийитини дурус чүшәнгән 1979-жилқи сабиқ 10-«Б» синип оқуғучилири ана тилиниң җанкөйәрлири сүпитидә башқиларға үлгә көрсәтти. Пешқәдәм устаз ейтқинидәк, бүгүнки чарә-тәдбирни милләтпәрвәр инсан, Алмута шәһири Әвезов наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси – наһийәниң баш жигитбеши Бурһандин Таҗидинов уюштурған. Ана мәктивиниң уйғур синиплириға мунасивәтлик ечинарлиқ әһвал уни тәшвишкә салмай қойсунму!. Аһалиниң тәңдин-толисини уйғур аилилири тәшкил қилғанлиғиға қаримастин, ахирқи жиллири йеза мәктивидики уйғур синиплири балилириниң сани 10дин ашмайветипту. Немишкә ата-анилар балилирини уйғур синипиға беришни халимайду? Бу мәсилә әтрапида у синипдашлири билән мәслиһәтлишиду. Ахири улар келишип, уйғур синиплириниң келәчәк оқуғучилири үчүн көрнәклик қуралларни елип бериш қарариға келиду. Қолида барлар көпирәк үлүш қошиду. Нәтиҗидә мәктәпниң келәчәк башланғуч уйғур синипи үчүн интерактив тахтиси вә башқиму техникилиқ васитиләр сетивелиниду. Җәмийәтлик ишларниң активистлири өйму-өй арилап, бу хуш хәвәрни таратти. Буниңдин бир-икки жил илгири уйғур синиплириға кәлгән балиларниң сани 5-6 адәмни тәшкил қилса, сабиқ синипдашларниң башланмиси, активистларниң тәшвиқат-тәрғибатлиридин кейин 25 аилә мәктәп йешиға йәткән балисини уйғур синипиға яздурди. Сабиқ синипдашлар оюн-тамашини бир чәткә қайрип қоюп, милләтниң, келәчәкниң ғемини қилди. Жүригидә оти бар синипдашлар билән биллә билим дәргаһиға қәдәм тәшрип қилған мәктәпниң сабиқ мудирлири Қәһриман Әмәтов билән Қасим Исмайилов мәктәпниң тарихиға тохтилип, униң бенасиниң буниңдин 45 – 50 жил илгири йезидики колхозниң сабиқ мудири Авут Саттаровниң күч чиқиришида селинғанлиғини әскә алди. Уларниң ейтишичә, өз вақтида билим рейтинги бойичә ушбу билим дәргаһи Челәк тәвәсидә илғарлар қатаридин көрүнүп кәлгән. Ейтмақчи, булту мәктәпни мурәккәп җөндәштин өткүзүш үчүн бюджеттин 433 миллион тәңгә бөлүнүп, компьютер синиплири билән спорт зали заманивий қурал-җабдуқлар билән тәминләнди. 1-сентябрь күни наһийә һакими Бинәли Ысқақ йеңиланған мәктәпни тәнтәнилик рәвиштә қайта ечип бәрди. Мәктәпниң һазирқи мудири Чимәнгүл Амилова интерактив тахтиси вә башқиму техникилиқ васитилириниң күтүлмигән вә интайин чоң соға болғанлиғини йәткүзди. Меһманларниң кабинетни өзлириниң дәсләпки устази Омайхан Мәңсүрованиң нами билән аташ тәкливини қанаәтләндүрүшкә тиришидиғанлиғини билдүрди. Уйғур тилида билим елип, чоң утуқларға йәткән жутдашлири билән биллә башқиму илим-пән адәмлириниң исимлирини атап, мәрасимға қатнашқан жутдашлирини пәрзәнтлирини ана тилида оқутушқа чақирди. Мудир шундақла мәктәптики уйғур синиплири оқуғучилириниң утуқлири, мәктәпни гүллитип, йешилзарлиққа айландурушта әмәлгә ешиватқан ишлар һәққидиму тохталди. Йәнә бир меһман – җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи йенидики уйғур тилида билим беридиған мәктәпләр ассоциациясиниң рәиси, А.Розибақиев намидики 153-мәктәп-гимназияниң мудири, Алмута шәһәрлик мәслиһәтниң депутати Шавкәт Өмәров әҗайип тәшкилатчи Авут Саттаров рәһбәрлик қилған вақитларда устази Һенипахун Баратов әмгәк қилған мәктәптә интайин яхши ишларниң қолға елинғанлиғи үчүн хурсән екәнлигини билдүрди. – Илгири мән уйғур мәктәплири һәққидә гәп қилишқа петиналматтим. Чүнки мениң балилирим рус тилида билим алди. Һазир икки нәврәмни ана тилида оқутуватимән. Минбәргә чиқип сөзләватқанлар ана тилни тәшвиқат қилишни өзимиздин башлишимиз керәк. Мана мән өзәмдин башлидим. Уйғур тилида билим еливатқан нәврилирим ана тилидин башқа рус, қазақ, инглиз тиллирида бемалал сөзләйду. Уйғур мәктәплириниң билим сүпитини қанчилик дәриҗидә екәнлигини мән өз көзүм билән көрүватимән. Бүгүнкидәк уларниң техникилиқ базисини техиму яхшилашқа көңүл бөлсәк, уларниң билими буниңдинму үстүн болиду. Мошундақ әһмийәтлик учришишларни уйғурлар зич яшайдиған барлиқ йезиларда уюштуруш муһим, дәп һесаплаймән, - деди «Туран дунияси» җәмийәтлик фондиниң рәһбири Карлин Мәхпиров. Педагогика пәнлириниң намзити Емельян Һошуров, тилшунас-алим Руслан Арзиев, ихтисат пәнлириниң доктори Һакимҗан Арупов, филология пәнлириниң намзити Рәхмәтҗан Йүсүпов, язғучи Авут Мәсимов, пешқәдәм устазлар Зәйнәп Султанова билән Санийәм Анайәтова вә башқилар уйғур тилини, шуниң билән биллә милләтни сақлап қелиш, мәктәпкичә болған тәрбийә, уйғур синиплириниң келәчиги, уйғур тилида билим беридиған муәллимләрниң билими сүпити, уйғур синиплири учумкарлириниң алий оқуш орунлириға чүшүши, уйғур синиплириға бала топлаштики қийинчилиқлар, дәрисликләрниң йетишмәслиги вә башқиму мәсилиләр әтрапидики пикирлири билән бөлүшти. Чарә-тәдбирниң рәсмий қисмини йәкүнлигән сабиқ синипдашлар Бурһандин Таҗидинов билән Ғунчәм Тохтиева жирақ-йеқиндин қиммәт вақтини бөлүп кәлгән меһманларға, җүмлидин кабинетқа керәк қурал-җабдуқларни сетивелишқа йеқиндин ярдәм қилған барлиқ сахавәтлик инсанларға миннәтдарлиғини билдүрди. Мундақ чарә-тәдбирни давамлиқ өткүзүп туруш мәхситидә эстафетини мәктәпни 1980-жили тамамлиған филология пәнлириниң намзити Рәхмәтҗан Йүсүповқа тапшурди. Уларниң сабиқ синипдашлар билән болған учришиши мошундақ йемишлик болуши керәк. Қазақстан Җумһурийитидә ана тилимизда билим елиш үчүн барлиқ имканийәтләр яритилғанлиғиға қаримастин, уйғур синиплиридики балиларниң сани жилдин-жилға азийиватиду. Әмгәкчиқазақ наһийәлик маарип бөлүмидин елинған мәлуматлар бойичә, наһийәдә 10 миңға йеқин уйғур балиси бар. Амма уларниң 75 – 80 пайизи, ата-анилириниң натоғра чүшәнчилиригә бола, рус синиплирида билим еливатиду. Миллитимизниң келәчиги ана мәктәплиримиздә екәнлигини унтумайли, қериндашлар! Әмгәкчиқазақ наһийәси.