• Галерея
• 22 Мамыр, 2019

Нуршидин БАРАТОВ: «Қануни бузуш үчүн, уни мукәммәл билиш керәк»

Йолдаш МОЛОТОВ, “Уйғур авази” Йеқинда Алмутида «ALMALІNE» хәлиқара иҗадий топи тәшкил қилинған еди. Классикилиқ жанрда иҗат қиливатқан кәспий мой қәләм егилириниң бешини қошқан мәзкүр тәшкилат дунияниң һәрхил дөләтлиридә иҗадий лайиһиләрни уюштуриду вә өткүзиду. Бу топниң тәркивидә классикилиқ жанрда, йәни реалистика жанрида иҗат қиливатқан уйғур рәссамлириниң бири – тонулған рәссам Нуршидин Баратов бар. «ALMALІNE» бу әнъәнивий, йәни реалистика жанрида иҗат қиливатқан рәссамларниң топи, — дәйду Нуршидин. — Әпсус, кейинки жилларда мошу йөнилиштә иҗат қиливатқан рәссамлар паалийитигә қизиқиш азаймақта. Мениңчә болса, бу йөнилиш бизниң йолумиз. Чүнки кеңәш дәвридә классикилиқ билим алған, әнъәнивий рәссамчилиқниң варислири аримизда көп. Биз, бир топ рәссамлар, мошу жанрни тәрғибат қилиш мәхситидә топни тәшкил қилдуқ. Топта Қазақстанда тонулған рәссамлар Досбол Қасымов, Талғат Тилеужанов, Миржан Нурғожин вә башқилар бар. Биз өзара тәҗрибә алмаштуримиз, бир-биримиздин үгинимиз. — Ишни немидин башлидиңлар? — Апрель ейида биз Кипрда болдуқ. Бизни бу йәргә Суат Гюнсель дегән меценат тәклип қилди. У киши өзи чоң университетни тәшкил қилған екән. Һазир Шәриқ мирасгаһини қурушни мәхсәт қиливетипту. Рәссамларни өзи таллайду. Бизни тәклип қилғининиң сәвәви, у сабиқ кеңәш елидә рәссамларниң алий дәриҗидә классикилиқ билим алғанлиғини билидекән. Қазақстандин бизниң топниң төрт әзаси тәклип қилиндуқ. Шундақла Россиядин, Қирғизстандин рәссамлар кәлди. Биз икки һәптә давамида Кипрда пәқәт иҗат билән шуғулландуқ. Бу чарә-тәдбирни “симпозиум” дәп аташқиму болиду. Қошумчә қилиш керәкки, дунияда рәссамларниң әмгәклирини сетивелиш нурғун һөҗҗәтләрни тәләп қилиду. Шуңлашқа меценатлар яки мирасгаһлар рәссамларни өз елигә тәклип қилип, иҗадийәт үчүн шараит яритип бериду. Шу вақит ичидә йезилған әмгәкләрни мирасгаһларға елип қалиду. Бу ихтисадий турғудин қариғанда, пайдилиқ һәм иҗаткар үчүн яхши имканийәт. — Шәхсий иҗадийитиңиз турғусидин қариғанда, бу симпозиум қандақ йеңилиқ елип кәлди? — Мошундақ симпозиумларға дуниядики тонулған рәссамлар тәклип қилиниду. Әлвәттә, шундақ иҗаткарлар билән бирқатарда туруш һәрқандақ рәссам үчүн әтивалиқ һесаплиниду. Демәк, тәҗрибә алмаштуруш, үгиниш, тонушуш имканийитигә егә болисән. Иккинчидин, сениң әмгигиң шәхсий бир коллекционерниң өйидә әмәс, мирасгаһқа қойилиду. Рәссам үчүн бу муһим. Чүнки сениң әмгигиңни миңлиған адәм көриду, баһа бериду. Униңдин ташқири бизниң әмгәклиримиз бизниң рухситимизсиз сетилмайду. Кипрдин кәлгәндин кейин биз «ARTCARAVAN ALMALІNE-2019» хәлиқара лайиһисини қолға алдуқ. Лайиһиниң мәхсити — әнъәнивий жанрни тәрәққий әткүзүш, яш иҗаткарлар билән тәҗрибә алмаштуруш, мәдәний алақиларни күчәйтиш. Шу мәхсәттә Қазақстан, Қирғизстан, Россия вә Өзбәкстанниң рәссамлири Сәмәрқәнттә жиғилдуқ. Қошумчә қилсам, бу лайиһини Қазақстанниң Өзбәкстандики жили даирисидә әмәлгә ашурдуқ. Сәмәрқәнттә он күн болдуқ. Һәммигә мәлум, сабиқ кеңәш әллири ичидә Өзбәкстанда тарихий җайлар, шәһәрләр яхши сақлинип қалған. Бу рәссамлар үчүн илһам мәнбәси болидиғини ениқ. Мошу он күн ичидә йәнила иҗадийәт билән шуғулландуқ. Күнигә икки әмгәк сиздуқ. Лайиһимиз плани бойичә Түркстан шәһирини зиярәт қилдуқ. Мана әнди Алмутида 23-май күни шу лайиһиниң йәкүни сүпитидә көргәзмә уюштуримиз. Пурсәттин пайдилинип, сәнъәт ишқивазлирини Ә.Қастеев намидики сәнъәт мирасгаһиға тәклип қилмақчимән. — Кейинки жилларда уйғур рәссамлири паалийитидә «җим-җитлиқ һөкүм сүрмәктә». Буниң сәвәви немидә дәп ойлайсиз? — Бу пәқәт биздикила көрүнүш әмәс. Әпсус, бу җәриян һәммә рәссамларда йүз бәрмәктә. Һазирқи ихтисадий әһвалда һәрқандақ иҗаткар «кәмбәғәл» болушқа мәҗбур болуватиду. Рәссамлар иҗади билән җенини бақалмайду. Һәтта күчлүк, тонулған рәссамлар арисида «мән пәқәт иҗадим билән һаят кәчүрүватимән» дәйдиғанлар наһайити аз. Шу сәвәптин, рәссамларниң нурғуни иҗадийәтни қайрип қоюп, башқа ишлар билән шуғуллинишқа мәҗбур болмақта. Әнди уйғур рәссамлириға келидиған болсақ, мошуниңдин он-он бәш жил илгири уларниң паалийәтлири җошқун болди. Һазир тонулған уйғур рәссамлириниң яшлири хелә йәргә йетип қалди. Уларниң иҗадийәт билән шуғуллинишқа, көргәзмиләрни уюштурушқа шараити йоқмекин дәп ойлаймән. Бизниң әвлат вәкиллири болса, жуқурида ейтқинимдәк, иҗадийәтни биртәрәпкә қайрип қоюшқа мәҗбур. Әнди яшлиримиз арисида чиқиватқан талантлиқ рәссамлиримиз йоқниң орнида. — Келәчәктә яшларға тәҗрибәңләрни үгитиш мәхситиңлар барму? — Уни чоң хошаллиқ билән бөлүшәттим. Әпсус, йеңи ейтқинимдәк, яшлар аз, бар болсиму, үгинишкә интилмайду, билимгә болған иштияқи төвән. Иккинчи тәрәптин, яшларниң иҗадий өсүши үчүн айрим шараитларму һаҗәт, қоллап-қувәтләш керәк. Мән бу йәрдә беваситә ахча беришни көздә тутмайватимән. Әң болмиғанда, шу яш рәссамларниң әмгәклирини сетивелиш лазим. Бу уларни илһамландуриду, иҗадийитигә йол ачиду. Йәнә биртәрәптин, оқуш орунлирида классикилиқ билим беришкә көп көңүл бөлүнмәйду. Әнди заманивий, йәни авангард жанрида иҗат қилиш үчүн классикилиқ тәҗрибини билиш һаҗәт. Өз вақтида даңлиқ рәссам Пикассо «һәрқандақ қанунни бузуш үчүн шу қанунни яхши билишиң керәк» дегән екән. Шу сәвәптин у анатомияни яхши билгәчкә, өз әмгәклиридә адәм организмини «айландуруп, сундуруп» ташлиған, тәбиәт қанунини бузған. Мениң пикримчә, заманивий йөнилиштә иҗат қилиш үчүн нурғун қанунларни билиш керәк һәм уларни бузуш йоллириниму мукәммәл билиш тәләп қилиниду. — Сөһбитиңизгә рәхмәт.