• Инсан вә иман
• 05 Маусым, 2019

Роза һейти мубарәк болсун!

Һейт — әрәпчә сөз болуп, “тәкрарлиниш, қайта келиш” дегән мәнани билдүриду. Һәрбир милләтниң мәлум мунасивәтләрдә тәбрикләйдиған һейт-айәмлири болиду, бу барлиқ инсанлар җәмийәтлиридә бар әнъәнә. Чүнки инсан тәбиити мәлум мунасивәтлик күнләрдә топлишип, хошал-хорам вақит өткүзүшни яқтуриду. Биз, мусулманларниң, һейти Роза вә Қурван һейтидин ибарәттур. Мусулманлар бу һейтларниң мәнасини чүшиниши, роһини һис қилиши керәк. Чүнки бу Ислам әнъәнилириниң бири. Роза һейти — роза тутқан мусулман әһли иманларға җанаби Аллаһ тәрипидин әта қилинған катта мукапат күнидур. Бир ай Аллаһ тааланиң әмри бойичә күндүзи роза тутуп, кечиси намаз оқуп тәқвадарлиқ қилишқа, өз нәпсини тизгинләшкә, Аллаһтин башқисиға қул болуп қалмаслиққа еғир мәшиқ елип берип, уни муваппәқийәтлик тамамлиған мөмүнләр чоң нәтиҗигә еришкәнлиги үчүн шат-хорамлиққа чөмүлүши, тәнтәнилик мәйрәм қилиши уларниң һәққидур. Шәһваний ләззәтләргә чөмгән, нәпсиниң арқисидин жүридиған, әхлақсизлиқ овҗ алған бу дәвирдә пүтүн пәзиләтләрниң хемиртуручи болған тәқвадарлиққа еришивалғанлиғи, нәпис вә шәһвәткә қарита қилған җәңдики ғәлибиси мөмүнләрниң бир-бирини тәбриклишигә әрзийдиған чоң ғәлибидур. Һейт күни намазға чиққанда җамаәтләр топ-топ болуп: “Аллаһу әкбәр, Аллаһу әкбәр, лә иләһә илләллаһу вәллаһу әкбәр, Аллаһу әкбәр вәлилләһил һәмд” дәп тәкбир ейтиши, мусулманлар дияридики һәрбир коча-рәстиләрниң тәнтәнә шатлиғидин хали қалмаслиғи үчүн җамаәтниң намазға бир коча арқилиқ берип, қайтқанда башқа бир коча билән қайтиши, һейт намизини чоң мәйданларға жиғилип оқуши, әр болсун, аял болсун (мечитта аялларға намаз оқуйдиған мәхсус җай болған һаләттә), чоң болсун, кичик болсун, һәммисиниң һейт намизи соруниға қатнишип, умумйүзлүк тәбриклиши — мана бу улуқ ғәлибиниң шатлиғини изһар қилиштур. Аллаһ таала Һейт күнидә еғиз ечиш яки ачмаслиқни инсанниң өз мәйлигә қоюп бәрмәй, бәлки униңға еғиз ечишни мәҗбурий қиливәткән. Пәйғәмбәр салләллаһу әләйһи вәсәллам буни тәкитләш үчүн Роза һейти намизиға чиқиштин бурун нашта қиливелип маңған вә бизгә буни сүннәт қилған. Ислам үммити — пүтүн инсанийәткә қарита шарапәтлик вәзипини өз үстигә алған ортаһал үммәттур. Шуңлашқа хошаллиқ, йеңи чирайлиқ кийим кийиш, пәзиләтни қолдин бәрмигән һалда көңүл ечиш, ләззәтлик һалал назу-немәтләрни истимал қилиш қатарлиқ һаят ләззитидин өзини мәһрум қилмаслиғи керәк. Бу Ислам динида шат-хорамлиқниң ибадәт билән болған мунасивитини көрситиду. Бу мәнани ениқ изһар қилиш үчүн бизниң үлгимиз Пәйғәмбәр салләллаһу әләйһи вәсәллам айәм күнлиридә һәзрити Аишә разийәллаһу әнһа билән биллә һәбәшләрниң (һарам арилашмиған) оюнини көрүп тамашә қилған. Һейт күнидә: «Йәһудийлар бизниң динимизда кәңчилик барлиғини билип қалсун, мән кәңчилик дини болған Ислам дини билән әвәтилдим» дегән (Имам Әһмәд «Муснәдидә” ривайәт қилған. 24899-Һәдис. Иснади һәсән). «Тәқвадарлиқ хапилиқ чирай болушта, қошумини түрүп жүрүштә» — дәп ойлап қалғанларму ислам динимизниң көрсәтмисидин жирақлашқанлардур. Әксичә көңүл ачимиз дәп һарам тамашә, әйш-ишрәт вә исрапхорлуқ қилғанларму охшашла ислам динимизниң көрсәтмисидин жирақлашқанлардур. Әмәлиятта, рамзан — бир ай давамлишидиған, қалған 11 ай җәриянида нәпсини йеңиш үчүн бәкитилгән чиниқиш болғачқа, рамзан чиқип кетиши биләнла бир ай ичидә қилип келиватқан пәзиләтләрни ташлаветишкә болмайду, бәлки бу пәзиләтләрни жил бойи һәмра қилип меңишқа тоғра келиду. Рамзанда елип берилған мәшиқ, ашқазан мәшиғи әмәс, ирадә мәшиғидур, рамзанда тавланған бу ирадә башқа айларда чоқум өзиниң чиниққанлиғини көрситиши, гуна-мәсийәтләргә йеқин келип қалмай, рамзандики пәзиләтлик кәйпиятини сақлап қелишқа тиришиши лазим. Роза һейтида аилимизгә көңүл бөлүп, балиларға соға тәйярлап, һейтлиқ тәғдим қилишниңму әһмийитидур. Балиниң қәлбигә изгүлүк уруғини чачидиған мәйрәмни уларму тақәтсизлик билән күтүп, тәлим-тәрбийиси мол хасийәтлик айниң мәзмун-маһийитини чоңқур һис қилидиған болиду. Биз рамзанниң күндүзидә роза тутқан, кечиси намазда турған барлиқ мөмүн мусулманларни бу чоң утуқ билән қизғин тәбрикләймиз. Аллаһ таала һәммимизниң розилиримизни, намазлиримизни, рукулиримизни вә сәҗдилиримизни қобул қилғай, ай ахирида һәқиқий шат-хорамлиққа чөмүшимиз үчүн һәммимизни җәннитигә муйәссәр қилип, дозақтин азат қиливәткәй! Хәлқимизниң бирлиги билән иттипақлиғиға һечқачан зиддийәт чүшмисун! Аллаһ таала елимизгә, дияримизға қут-бәрикәт әта қилсун! Мустәқиллик байриғи көктә мәңгү йәлпүлдәп турғай! Ялқун НОРУЗОВ, «ИХСАН» журнали баш муһәрририниң орунбасари.