• 16-июнь – Медицина хадимлири күни
• 12 Маусым, 2019

Балилар дохтури

Мәшүр САСИҚОВ, «Уйғур авази» Ата-ана үчүн дунияда пәрзәнттин қиммәт нәрсә болсунму? Һә, әнди шу әзизләр тәғдирниң язмиши яки башқа сәвәпләр түпәйли ағриқчан яки йеримҗан болуп қалса, дәртниң һәммиси уларни бу йоруқ дунияға елип кәлгән ата-аниға келиду. Бу һәққидә кәңирәк тохталсақ, һазир дуниядики экологиялик әһвал, адәмләрниң өзлириниң саламәтлигигә дегән бепәрвалиғи нәтиҗисидә һәрхил кесәлликләр билән туғулуватқан балиларниң көпийиши кәспий мутәхәссисләрни, болупму медицина хадимлирини чоңқур ойға салмақта. Бу җәһәттин елип қарисақ, уларниң көпчилик арисида жүргүзүватқан кәң даиридики сағлам һаят тәризини тәрғибат қилиши бираз нәтиҗисини бәргини билән, йәнила даваси йоқ кесәлликләргә муптила болған балиларниң көпләп туғулуватқанлиғи кишини вәһимигә салиду. Йеқинда биз мошу саһаға уттур мунасивити бар, йәни қириқ жилдин ошуқ вақит балилар педиатриясидә хизмәт қилған вә йүзлигән бемарларниң дәрдигә дәрман болған Әхмәтҗан Әршидинов билән болған сөһбитимиз давамида бу тоғрилиқ хелә узақ параңлаштуқ. Сөһбәтдишимизниң тәкитлишичә, туғма балилар ағриқлириниң көпийишигә мәлум дәриҗидә биз, чоңлар, йәни өзимиз әйипкар охшаймиз. – Раст, биз илгири-кейин аңлимиған бирқатар ағриқларниң пәйда болушиға һазирқи экологиялик әһвалниң тәсири бар, – деди сөһбәтдишим улуқ-кичик тинип. – Бирақ башқа һечқандақ дора-дәрмәк арқилиқ сақайтиш мүмкин әмәс ағриқлар билән дунияға келиватқан наресидиләрниң һаятиға палта чепиватқан өзимиз. Униң үчүн жираққа беришниң һаҗити йоқ. Әтрапимиз тамака билән спиртлиқ ичимликләргә берилгән, йәни әтә-өгүн ана болуш алдида турған яш қиз-җуганлар билән толуп-ташқан. Биз улардин қандақ сағлам әвлат күтүшимиз мүмкин? Арзулиған пәрзәндимизниң сағлам туғулушини халайдекәнмиз, анисиниң қосиғида ятқан чеғидин башлап, униң саламәтлигиниң мустәһкәм болушиға шараит яритиш лазим. Әлвәттә, айрим пәйтләрдә әвлаттин-әвлатқа удум талишидиған әһвалларниң йүз бериши еһтимал. Лекин наресидиниң һаяти, җүмлидин төрт мүчисиниң таза болуши ата-аниға жуқури мәсъулийәтни жүкләйдиғанлиғи ениқ. Пурсәттин пайдилинип, балилар жуқумлуқ ағриқлири мутәхәссиси болуши сүпитим билән гезитханларни пәрзәнтлириниң саламәтлигини кичигидин назарәт қилип турушини әскәрткән болар едим. Чүнки һазир биз турмуш-тирикчилик кәйнидә, у-бу балилар ағриқлириға унчивала етивар берип кәтмәймиз. Мәсилән, балиниң азду-тола чүшкирип яки йөтилип қалғанлиғиға қаримай, уларни бағчә, мәктәпләргә әвәтиветимиз. Нәтиҗидә балидики вирус у йәрдики онлиған балиға жуқиду. Шуниң билән бир ата-аниниң бепәрвалиғи ақивитидә сап-сақ жүргән балиларниңму зәрдап чекиши еһтималдин жирақ әмәс. Көпжиллиқ тәҗрибиләрдин шу нәрсә ениқки, яш организмға чүшкән вирусниң чиқмиғи тәс. Һәқиқәтәнму бәзидә биз пәрзәндимизни алдин-ала медицинилиқ тәкшүрүштин өткүзүшкә һәрикәт қилмаймиздә, кесәл әвҗигә чиққандила һәләйкүмгә чүшүп, балимизни һапашлап ағриқханиму-ағриқхана чапимиз. У йәрдики баш-учи йоқ новәтни көргәндә, вақтимизниң қислиғидин һәқлиқ медицинилиқ мәркәзләргә жүгрәймиз. Уларниң баһаси асман-пеләк болсиму, бала үчүн янчуғумиздики ахирқи дәсмийимизни хәшләшкә тәйяр туримиз. Әнди сөһбәтдишимиз Әхмәтҗан Әршидиновни издәп беришимизниң сәвәвигә келәйли. Биринчидин, балилар арисида жуқумлуқ вә туғма кесәлликләрниң көпийиши түпәйли у яқниң пикрини билишни мәхсәт қилсақ, иккинчидин, акимиз бийил һаятиниң 70-даваниға көтирилди. Биз пүткүл аңлиқ өмрини балилар саламәтлигигә беғишлиған инсанниң әмгәк паалийитини әсләп өтидиған пәйт. Сөһбәтдишимиз гәпни бирдинла медицина саһасидин башлиди. Бүгүнки ақхалатлиқларниң һаяти, бемарлардики ағриқларниң хилму-хиллиғи вә башқа мавзулар үстидә әтраплиқ пикир ейтти. (Уларниң бәзилирини жуқурида тәкитләп өттуқ – М.С.). Әнди тәҗрибилик дохтурниң тәрҗимиһалиға кәлсәк, у һазирқи Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Маливай йезисида туғулған. 1968-жили шу йәрдики оттура мәктәпни әла баһаларға тамамлап, Алмута шәһиридики медицина институтиға һөҗҗәтлирини тапшуриду. Лекин шу жили униң «йоли болмай», һәрбий сәпкә кетиду. Вәтән алдидики борчини ада қилип кәлгәндин кейин, 1971-жили Алмута дөләт медицина институтиниң педиатрия факультетиға оқушқа чүшиду. Бу билим дәргаһини тамамлиған Әхмәтҗан ака шу дәвирниң тәливи бойичә йолланма билән Жезқазған шәһиридики 2-шәһәрлик ағриқханида әмгәк паалийитини башлайду. Әхмәтҗан Әршидинов таллиған кәспиниң қир-сирини үгиниш мәхситидә өзи хизмәт қиливатқан ағриқханиниң тәрәққияти үчүн җан-дили билән аянмай хизмәт қилиду. Дәсләпкиләрдин болуп, реанимация бөлүминиң ечилишиға көп күч чиқириду. Тәвәдики медицина саһасини заман тәливигә мунасип дәриҗигә көтиришкә қошқан төһписи түпәйли у, техи яшлиғиға қаримай, бөлүм башлиғи лавазимиға тайинлиниду. Жезқазған шәһиридә ишләш җәриянида Москва, Минск вә Томск шәһәрлиридики медицина хадимлириниң билимини мукәммәлләштүрүш институтлирида оқуп келиду. 1986-жили, аилә шараитиға бола, Уйғур наһийәсиниң мәркизи Чонҗа йезисиға көчүп келип, у йәрдә мәркизий ағриқханида баш педиатр, 2004-жилдин буян Алмута шәһиридики балилар жуқумлуқ ағриқлири ағриқханисида әмгәк қилип, шу йәрдин һөрмәтлик дәм елишқа чиқиду. Униң узун жиллиқ шиҗаәтлик әҗри мунасип баһалинип, Қазақстанниң он жиллиғи мунасивити билән Тунҗа Президент — Елбасы Нурсултан Назарбаевниң Тәшәккүрнамисигә сазавәр болди. 2015-жили Қазақстан Җумһурийити Миллий медицина ассоциациясиниң «Алтын дәрігер» бәлгүси билән тәғдирләнди. Өмүрлүк рәпиқиси Хуршидәм һәдә пешқәдәм устаз билән аилә қуруп, икки пәрзәнтни заман тәливигә лайиқ инсанлардин қилип тәрбийиләп, уларниң мевисини көрүватқан бир пәйттә улар наһайити еғир, орни толмас җудалиққа учриди. Ойлимиған йәрдин ата изини бесип, саламәтлик сақлаш саһасида адил хизмәт қиливатқан хирург-травматолог оғли Рәхимҗан вапат болди. Униңдин ялдама қалған Ясмина, Дияр вә Рамина исимлиқ нәврилири бова-момисиниң қәлбидики көйүкни бираз басқандәк қилсиму, уларниң қәлбидики ярини сақайталисунму! Әршидиновлар аилисиниң йәнә бир әзаси Адаләтму медицина хадими, невропотолог. Шәһәрдики ағриқханиларниң биридә ишләйду. Сөһбәтдишимизниң һойла-арамини арилап, һәммә нәрсиниң җай-җайида, мәйли дәл-дәрәқ яки өлчүк йеридики рәтлик көктатлиғи бирдинла көзгә челиқиду. Уларни көргән һәрқандақ адәм өй егисиниң чоқум әмгәкчан, тиришчан вә қоли әплик екәнлигини биливалалайду. Бу һәқиқәтәнму шундақ. Әхмәтҗан ака билән Хуршидәм һәдә пәқәт өй ишиға пухта болупла қалмай, дайим сағлам һаят тәризигә әмәл қилидиған инсанлардур. Һә, мундақ аилиниң бәзилиримизгә үлгә болидиғанлиғи талашсиз.