• Әхбаратлар еқими
• 18 Шілде, 2019

Хәлиқ қәлбидики инсан

Рашидәм РӘҺМАНОВА, «Уйғур авази» Кеңәш Иттипақиниң қәһримани Жүсипбек Қайыпов намидики йезиниң четидә, Улуқ Ипәк йолиниң бойида уйғур хәлқиниң қәһримани – Ғени батурниң һәйкили алайтәнла қәд көтирип туриду. Уйғурлар бу жутни «Ғени батур» дәпму атайду. Чүнки үч вилайәт инқилавиниң қатнашқучиси Ғени Мәмәтбақи өз вақтида тарихий Вәтинимиздин Қазақстан дияриға көчүп чиққинида, дәл мошу йезида истиқамәт қилған екән. Ғени батур һәққидә билгән һәрбир уйғур униң һәйкили йениға йәткәндә дуа қилип, андин йолини давамлаштуриду. Батурни көргәнләрниң ейтишичә, у һәқиқәтәнму ғоллуқ батурларғила хас қамәткә егә, җасур вә қорқмас адәм болған екән. Бу милләтпәрвәр атимиз миллий-азатлиқ инқилавида хәлқимизниң келәчиги үчүн күрәшкән, Нилқидики җәңдә дүшмән үстидин ғалибийәт қазанған, Ғулҗа шәһирини азат қилип, нурғунлиған хәлиқни түрмиләрдин қутулдурған екән. Шуңлашқиму һаят вақтидила униң исми ривайәткә айланған екән. Хәлиқ батури Ғени Мәмәтбақи 1981-жили аләмдин өтти. Униң вапатидин көп вақит өтмәйла көпчиликниң тәшәббуси билән батурниң қәбирстанлиғиға униң һәйкили орнитилди. Шуниңдин бери һәйкәл әтрапида өсүп кәткән явайи чөп, қомучни чепип, тазилаш ишлирини Ж.Қайыпов намидики йезиниң жут-җамаәтчилиги өз һөддисигә алған. Улар батурни хатириләш чарилирини уюштуруп, нәзир беришниму әнъәнигә айландурди. Әскә селиш керәкки, буниңдин он жил илгири һәйкәл әтрапи ишбиләрмән жигитләрниң күч чиқириши билән қорчилип, рәтләнди. Бирақ, униң әтрапидики иш шуниң билән түгигини йоқ. Бу йәрдә йәниму бираз ишларни қолға елиш керәк еди. Йеқинда округниң Әзимҗан Алиев, Асимҗан Илахунов қатарлиқ яшлири шу мәсилиләргә аит тәшәббус көтәрди. Яшлар йезиниң жигитбеши Иминҗан Илимов вә җәмийәтлик ишларниң активистлириға мураҗиәт қилип, өзлириниң ойлири билән бөлүшиду. Иминҗан ака яшларниң илтимаси билән Әмгәкчиқазақ наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Сулайман Мәхсүтов вә наһийәниң чоң жигитбеши Реһимҗан Ибдиминов билән сөзлишиду. Қисқа вақитниң ичидә Ғени батур һәйкилини җөндәш бойичә смета түзүлүп, Әмгәкчиқазақ наһийәлик һакимийитиниң қоллап-қувәтлишишгә егә болиду. Шуниң билән йеқинда Ғени батур һәйкили йенида чоң учришиш уюштурулди. Униңға Қазақстан йеза округиниң һакими Марат Сүгирбеков, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи йенидики Жигитбашлири кеңишиниң рәиси Ярмәһәммәт Кебиров, ҖУЭМниң Алмута шәһәрлик шөбиси рәисиниң орунбасари, Алмута шәһириниң баш жигитбеши Сабит һаҗим Йүсүпов, Алмута шәһири,Уйғур, Панфилов, Талғир вә башқиму наһийәләрниң җәмийәтлик ишлириниң активистлири қатнашти. – Ғени батурниң һәйкили йол үстигә җайлашқанлиқтин, көплигән йолувчилар тохтап, униң роһиға атап дуга қилип өтиду. Жут болуп талай қетим чоң-чоң ишларни башлашқа тәмшәлдуқ. Амма, йезилиқ йәр болғанлиқтин, аһалиниң көпчилиги деханчилиқ билән шуғуллиниду. Ойлап көрсәк, униңға бизниң мүмкинчилигимиз яр бәрмәйдекән. Шуңлашқиму, йеза яшлириниң тәшәббуси билән силәргә мураҗиәт қиливатимиз,– деди Ж.Қайыпов йезисиниң жигитбеши Иминҗан Илимов башқошушниң мәхситини айдиңлаштуруп. Жирақ-йеқиндин тәклип қилинған меһманлар жиғилғандин кейин Ғени батурниң роһиға атап қуръан оқулуп, дуга қилинди. Андин учришиш алмилиқ бағда давамлашти. Бу йәрдә батурға һәм наһәқтин-наһәқ шейит болған мусулманларға атап нәзир берилди. Жиғинни наһийәниң чоң жигитбеши Реһимҗан Ибдиминов ачти: – Елбасы Н.Назарбаевниң «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» программиси бойичә елимиздә нурғунлиған ишлар әмәлгә ешиватиду. Бизму мошу мүмкинчиликләрдин пайдилинип, Ғени батур атимизниң қәбирстанлиғини җөндәш ишлирини қолға алайли дәватимиз. Шүбһисизки, бу һәрикәткә барлиқ қазақстанлиқ уйғурлар өз үлүшини қошиду, дәп ойлаймән. Чоң жигитбешиниң тәкитлишичә, әслигә кәлтүрүш ишлириға алтә миллион тәңгә һаҗәт екән. Мәбләғ ядикарлиқни җиддий җөндәштин өткүзүш, әтрапини рәткә кәлтүрүш, нәзир вә митингларни өткүзүш үчүн үстәл вә орундуқларни орунлаштуруш үчүн сәрип қилиниду. Андин Реһимҗан Ибдиминов сөзни Қазақстан йеза округиниң һакими Марат Сүгирбековқа бәрди. – Дуния йүзидә 3-4 миңға йеқин милләт бар екән. Уларниң һәрбириниң ана тили, әнъәниси, урпи-адити вә мәдәнийити моҗут. Жилда йоқап кетиватқан милләтларму йоқ әмәс. Шуңлашқиму, Елбасы Н.Назарбаев өз Мәктүплиридә Қазақстанда истиқамәт қиливатқан милләтләрни өз мәдәнийитини риваҗландурушқа чақириду. Бу йосунда қедимий хәлиқләрниң бири – уйғурларниң мәдәнийитини риваҗландурушқа қаритилған бүгүнкидәк башланмини қолға алған милләтпәрвәр акиларға «апирин» дәп, яхши ишни әмәлгә ашурушта барлиғимиз бирлигимиз билән достлуғимизни йәнә бир мәртә намайиш қилайли, – деди Марат Айтахынулы. – Ғени батурни өз көзүм билән көргән адәмләрниң биримән. Бүгүн бу йәргә һечбир ят адәм кәлгини йоқ. Барлиғимиз мошу алийҗанап ишқа бир кишилик үлүшимизни қошайли дәватимиз. Сөзсизки, мәрһумниң роһи хуш болса, биз буниңдин ронақ тапимиз, – деди новәттики сөзгә чиққан Кеңәш дәвридә совхозниң алдиңқи қатарлиқ әзаси болған Дәулетбақ Бақас ақсақал. – 1984-жилдин бери Ж.Қайыпов йезисида яшаватимән. Турғунлиримизниң сани 8 000 адәмдин ашиду. Бесим көпчилигини қазақ һәм уйғурлар тәшкил қилиду. 100гә йеқин уйғур аилиси бар. Аһалә инақ, еғир җинайәт болмиса, жут ичидики барлиқ мәсилиләрни өзара муһакимигә селип, келишип, иш қилимиз. «Көп яшиғандин әмәс, көпни көргәндин сора» дегинидәк, чоңлардин көп нәрсини үгинип, билдуқ. Һә бүгүнзә йешимиз йетип, уларниң изини бастуқ. Үгәнгинимизни яшларға үгитиватимиз. Ғени батурға келидиған болсақ, униң келини – қазақниң қизи еди. Уйғур қериндашлиримиз батурниң һәйкили әтрапини җөндәймиз дәватиду, бизму қарап турмаймиз. Баримизни беримиз, йәң түрүп, ярдәм қилимиз. Чүнки, биз «Бир яқидин – баш, бир йәңдин – қол чиқирип» иш қилишқа адәтләндуқ, – деди йеза ақсақали Салқунбек Шақан. Жиғин давамида онлиған милләтпәрвәр инсанлар сөзгә чиқип, өзлириниң ой-пикирлири билән бөлүшти. – Қайыповлиқ қериндашлиримиз интайин яхши тәшәббус көтирипту. «Көп түкәрсә, көл болиду» дәйду хәлиқ даналиғи. Тәбиитидин дана вә әқиллиқ болған хәлиқ қәһримани – Ғени батурниң исмини өчәрмәй, келәчәк әвладимизниң тарихимизни тонуп-билиши үчүн мошу бир алийҗанап ишқа Қазақстанниң җай-җайлиридики барлиқ уйғур жутлири өз үлүшини қошидиғанлиғиға ишинимиз, – деди учришишни йәкүнлигән ҖУЭМ йенидики Жигитбашлири кеңишиниң рәиси Ярмәһәммәт Кебиров. Ахирида Ғени батурниң қәбрини җиддий ремонттин өткүзүш бойичә мәхсус штаб қурулуп, униң рәиси вә әзалири сайланди. Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң һәр бир жутидин 100 миң тәңгидин, кичик йезилардин мүмкинчилигигә қарап мәбләғ жиғилидиған болди. «Алийҗанап сахавәтлик акцияни узаққа созмайли» дегән пикирни билдүргән Ярмәһәммәт Кебиров биринчиләрдин болуп Қайыпов йезиниң жигитбеши Иминҗан Илимовқа мәбләғ тапшурди. Униңға башқиму жигитләр қошулди. Шундақ қилип, Әмгәкчиқазақ наһийәсидә миллитимиз мәдәнийитини тәрәққий әткүзүш йолида чоң иш башланди. Сөзсизки, мақалимиз гезит бетидә елан қилинғандин кейин, җай-җайлардики милләт тәғдиригә бепарва қаримайдиған қериндашлиримиз акцияға қатнишип, уюштурғучилар мәхсәт қилғинидәк, пат йеқинда Ғени батур қәбирстанлиғида қизғин иш башлиниду дәп ойлаймиз. Әмгәкчиқазақ наһийәси.