• "Агро бизнес 2020"
• 04 Қыркүйек, 2019

Ана йәрниң берәри көп

Рашидәм РӘҺМАНОВА, «Уйғур авази Йеқинда Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Балтабай йезисидики «Суздалева» дехан егилигидә Европилиқ Кеңәшниң «ОДАҚ – «Әмгәкчиқазақ Альянси» лайиһиси орунлиғучилириниң уюштуруши билән «Алма пәрвиш қилиштики илғар технологияләр» мавзусида “Етиз күни” өтти. Семинарға Балтабай йеза округиниң һакими Жуман Мықыбаев, Қазақ миллий аграрлиқ университетиниң оқутқучилири вә алма пәрвиш қилғучи дехан егиликлириниң вәкиллири қатнашти. 10 гектар мәйданни өз ичигә алған «Суздалева» дехан егилиги 2008-жилғичә пәқәт қизилгүлләрни өстүрүш билән шуғулланған. Һазир бу йәрдә алма, нәшпүт, шаптула, қариөрүк, абрикос бағлири бар. Буниңдин башқа көктат вә йәл-йемишларму пәрвиш қилиниду. Шундақла егилик кейинки жиллири чарвичилиқ билән шуғуллинишқа башлиди. Мәлумки, Елимиздә Тунҗа Президент – Елбасы Нурсултан Назарбаевниң рәһбәрлигидә башланған «Агробизнес-2020» программисида алма пәрвиш қилиш, интенсивлиқ бағларниң мәйданини көпәйтиш мәсилисигә алаһидә көңүл бөлүнгән. Қазақстанниң алма пәрвиш қилиш бойичә әң қолайлиқ регионлириниң бири – Әмгәкчиқазақ наһийәсидә бу йосунда нурғун ишлар қолға елинди. Ениғирақ ейтсақ, 2027-жилғичә интенсивлиқ алма бағлирини 2500 гектарға, уларниң һосулдарлиғини 82 миң тонниға йәткүзүш реҗиләнгән. Наһийә даирисидә 2017-жилдин бери әмәлгә ешиватқан «Одақ» лайиһисиму ушбу реҗиләрниң орунлиниши үчүн өз һәссисини қошуватиду. Йеза егилиги, җүмлидин алма пәрвиш қилғучиларни қоллап-қувәтләйдиған лайиһә даирисидә икки жилдин ошуқ вақит мабайнида мәхсус семинарлар өтүп туриду. Уларниң илғар тәҗрибилири деханчилиқ һәм бағвәнчилик билән шуғуллинишни халиғучилар арисида тарқитилмақта. Бағвәнләрниң муң-муһтаҗиға етиварән саһа алимлириниң кеңәшлири берилмәктә. «Алма пәрвиш қилиштики илғар технологияләр» мавзусидики “Етиз күнидә” «Шәриқ аяллириниң хәлиқара экологиялик ассоциацияси» җәмийәтлик бирләшмиси вә «Қазақстан Фермери» җәмийәтлик фондиниң вәкиллири «Одақ» лайиһисиниң мәхсити вә әмәлгә ашқан ишлар билән тонуштурди. Андин егиликниң баш хадими, агроном, алим Евгений Сальников меһманларға йәрлик вә ушбу егиликтә селекциялиқ йол билән бәрпа болған алминиң йеңи сортлири пәрвиш қилинип, тәтқиқаттин өтүватқан участкилирини арилитип көрсәтти. Евгений Михайловичниң ейтишичә, “Суздалева” наһийәдики алма сортлирини улаш йолини көпәйтиш билән шуғуллинидиған бирдин-бир егилик. Һазир бу дехан егилигидә 60тин ошуқ алма сорти өсиду. Униң нурғуни егиликтә бәрпа болған. Гайида көчәтләрни явайи тошқанлар ғаҗилап кетиду, шаптулани үшшүк уриду. Бирақ әң еғири көчәтләрниң бактериялик көйдүргә ағриғиға дучар болуши. Бу проблема наһийә бағвәнлиригә яхши тонуш. Асасән, униңдин алма вә нәшпүт көчәтлири зәрдап чекиду. Бу мәсилигә Евгений Михайлович алаһидә көңүл бөлиду. Ағриқниң изнасини байқиған заманла көчәтни ағриған йеридин 20 см. кесип ташлайду. Көчәтләрни ағриқтин сақлашта «Суздалева» дехан егилигидә химиялиқ оғутларни әмәс, бәлки тирикчилигимиздики қиғ, күл, компост, тәркивидә мис бар препаратлар, пияз, мамкап, әмән вә башқиму зираәтләрни пайдилиниду. Улар һәрқандақ өсүмлүкни ағриқлиридин сақлайду. Селекциялик йолда болса, егилик чәт әлниң бактериялик көйдүргигә бәрдашлиқ берәләйдиған сортлирини пайдилинип, алминиң йеңи сортлирини бәрпа қиливатиду. – Анам рәмити 94 жил өмүр сүрди. Һәрдайим «ана йәрни чин дилдин сөйсәң, униң берәри көп» дәйдиған, – деди Ольга Суздалева паалийити билән тонуштуруп. – Бу нурғунлиған қазақстанлиқлар қийинчилиқлардин қорқуп, чәт әлләргә кетиватқан пәйт еди. Хошнилиримиз Россиягә атланди. Көпни көргән анам өзиниң қизилгүллирини кесип, улап жүргән қайчисини маңа соға қилди. Мән һойлимизда өз тәҗрибәмни башлидим. Ишим нәтиҗилик болди. Кейинирәк Алмутидики алий оқушлириниң биридә физика пәнидин дәрис бәрдим. 1996-жилғичә, аиләвий шараитларға бағлиқ, өскән жутум – Балтабайға қайтип кәлдим. Анамниң жуқуридики сөзлиригә әмәл қилип, деханчилиқ билән шуғуллинишқа бәл бағлидим. Йәрлик һакимийәткә йолуқуп, мошу йәрни елип, дехан егилигини қурдум. Башта пәқәт қизилгүлләрни улап, көчәт сетишқа башлидуқ. Һазир биз нами дунияға тонулған қизилгүл пәрвиш қилидиған «Meіlland» француз ширкити билән һәмкарлиқта ишләватимиз. Гүл көчәтлиримизниң сани 80 000дин ашти, уларниң 300дин ошуқ сорти бар. Ольга Суздалеваниң гүллири һазир Тунҗа Президент паркини, Алмута вә башқиму шәһәрләрниң кочилирини безәп туриду. Мөгилик көчәтлириму еһтияҗға егә. Униң билән һәмкарлиқта паалийәт жүргүзүшни халиғучиларниң сани күн санап өсмәктә. У күндә дегидәк меһман күтүш, деханчилиқниң қир-сири билән тонуштуруш билән бәнт. Биз билән хошлашқандиму: «Йәр җәннити – Йәттисуда мүмкинчиликләр интайин нурғун. Топлиған тәҗрибимизни колледж вә университет оқуғучилири арисида тарқитишни мәхсәт қилимиз» деди Ольга Васильевна. Һазир Европида экологиялик туризм вә аграрлиқ туризм саһалири аммибаплиққа айлиниватиду. Шүбһисизки, елимизни зиярәт қилип кәлгән туристларға «Суздалева» дехан егилигини ишәшлик көрситишкә болиду. СҮРӘТТӘ: Е.Сальников деханчилиқниң йеңи упуқлири һәққидә сөзләп бериватиду. Әмгәкчиқазақ наһийәси.