• Йеңилиқлар
• 26 Қыркүйек, 2019

Евразиялик һәмкарлиқниң асаси

Йәр шаридики әң чоң қитъәдә орунлашқан дөләтләр парламентлириниң рәһбәрлири Қазақстанда дәсләпки қетим учрашти. Евразия дөләтлири парламентлири спикерлириниң ІV мәҗлисигә Елбасы Нурсултан Назарбаев қатнишип, сөз сөзлиди. Хәлиқара парламентлиқ форум Қазақстанниң Тунҗа Президенти 1994-жили тәклип қилған евразиялик идеяниң 25 жиллиғиға беғишланди. Нурсултан Назарбаев өз сөзидә чәтәллик меһманларни дәсләп мустәқиллик жиллирида җумһурийитимизниң тәрәққиятиниң асасий әвзәлликлири билән тонуштурди. – Биз ихтисадий тәрәққиятни вә хәлқимизниң паравәнлигини ашурушни асасий әвзәллик сүпитидә бәлгүлидуқ. Базар ихтисадини йоқтин пәйда қилған Қазақстан бүгүнки таңда дуниядики тәрәққий әткән 50 дөләтниң қатариға кирди. Қазақстанниң умумий ички мәһсулати 18 һәссигә өсти. Ихтисатниң көләми Мәркизий Азиядики барлиқ дөләтләрниң умумий ички мәһсулатлирини қошқанда униңдин икки һәссигә артуқ. Хәлиқниң долларға чаққандики тапавити 9 һәссигә көпәйди, – деди Елбасы. У дөлитимизниң транзитлиқ-транспортлуқ иқтидарини тәрәққий әткүзүш вә қолайлиқ бизнес шараит қелиплаштуруш саһасидики утуқларни тәкитлиди. Тунҗа Президент ядролуқ қуралсизлиниш вә аммивий қириш қураллириниң тарилишиға тосалғу қоюш бойичә Қазақстанниң ирадисини тәкитләп өтти. – Қазақстан БМТ Баш ассамблеяси қобул қилған ядролуқ қуралдин әркин дуния қуруш тоғрилиқ һәммигә бирдәк декларацияниң тәшәббускари вә тәңмуәлллипи аталди. Региондики хошнилиримиз билән бирлишип ядролуқ қуралдин әркин регион қурдуқ. “Ядролуқ қуралсиз дуния вә дуниявий бехәтәрлик үчүн” мукапитини тайинлидим, – деди Тунҗа Президент. Қазақстанниң Тунҗа Президенти евразиялик диалогни, континент дөләтлири арисидики ишәнчини вә һәмкарлиқни күчәйтишкә қаритилған бирқатар тәклипләрни елан қилди. У парламентарийларни дуниядики йетәкчи державилар арисидики ишәнчә боһринини һәл қилиш җәрияниға паал қатнишишқа чақирди. – Биз буниңдин кейинму хәлиқара һоқуқ системисидики боһранға, шуниң ичидә униң бузулушиға, дәпсәндә болушиға гува болуватимиз. Дөләтләрниң территориясиниң бирпүтүнлүгигә, мустәқиллигигә қол селиш, илгири қолға кәлтүрүлгән вәдиләрниң гумран болуш әһваллири мәлум. Санкцияләрни өз хаһишичә пайдилиниш шу чәклимиләр қаритилған дөләтләргила әмәс, шуниң билән биллә башқиму барлиқ мәмликәтләргә, дуниядики миллионлиған аддий адәмләрниң паравән турмушиға сәлбий тәсир қиливатиду, деди Елбасы. Н.Назарбаев парламентлар рәһбәрлиригә дуния җамаәтчилиги үчүн чоң әһмийәткә егә хәлиқара шәртнамиләрни ратификацияләш бойичә ишларни җанландурушни тәклип қилди. Сөзиниң ахирида Қазақстанниң Тунҗа Президенти “Чоң Евразияни” тәрәққий әткүзүшниң буниңдин кейинки йоллирини ениқлаш турғусидин қариғанда, ІV мәҗлисниң әһмийитини тәкитлиди. Мәҗлис рәиси Нурлан Ниғматулин Елбасыниң Евразиялик идеясини алға сүргән спикерлар саммити һәр түрлүк дөләтниң қанун чиқарғучи органлири арисида һәртәрәплимә диалог орнитишқа, өзара ишәнчини күчәйтишкә, парламентара һәмкарлиқни риваҗландурушқа кәң йол ачидиғанлиғини тәкитлиди. – Бүгүн Нур-Султан шәһири – һәқиқәтәнму Евразияниң парламентлиқ пайтәхтигә айланди. Мәҗлискә Европа вә Азияниң 65 дөлитиниң парламентлиқ делегациялири қатнашмақта, униң 41гә парламент спикерлири рәһбәрлик қилмақта. Шундақла 14 хәлиқара тәшкилат вәкиллири қатнишиватиду. Әлвәттә, мошу форумға евразиялик лайиһиниң тәшәббускари вә муәллипи Нурсултан Назарбаевниң қатнишиши форумға алаһидә әһмийәт бериду, – деди Н.Ниғматулин. Өз новитидә Россия Дөләт думисиниң рәиси Вячеслав Володин парламентарийларниң өз паалийәтчанлиғини ашурушиниң әһмийитигә мунасивәтлик Елбасыниң мураҗиитини қоллап-қувәтлиди. – Қазақстанниң Тунҗа Президентиниң Евразиялик интеграция бойичә тәшәббуслириға, инсанийәтни бөлүшкә әмәс, бириктүрүшкә қаритилған идеялиригә россиялик депутатлар намидин тәшәккүр изһар қилимиз. Һазирқидәк қийин заманда әң яхши идеяләр билән сағлам пикирләр әмәлиятта өз ипадисини тапмайватиду. Шуниңға қаримай, өткән әсирниң қийин 90-жиллири елан қилинған Н.Назарбаевниң Евразиялик ихтисадий иттипақ қуруш тоғрилиқ идеяси һаятқа йолланма алди. Һазир Евразия ихтисадий иттипақ билән шерик болушқа, униң әтрапиға бирикишкә интиливатқан дөләтләр сани өсмәктә. Шуниң билән биллә парламентаризмниң ролини чүшинип, уни баһалиған Нурсултан Әбишоғлиға алаһидә тәшәккүр изһар қилғум келиду, – деди В.Володин. Өз новитидә Корея Җумһурийитиниң Миллий ассамблеясиниң рәиси Мун Хи Сан парламентарийларға Евразияниң нәқ мәркизидә орунлашқан Қазақ ели арқилиқ дуния җамаәтчилигигә мураҗиәт қилиш имканийити бериливатқанлиғини тәкитлиди. – Мошу имканийәтни пайдилинип, Қазақстанниң Тунҗа Президенти Н.Назарбаевқа регионимиздики тәрәққиятниң асасини салғини вә 25 жил илгири Евразиялик һәмкарлиқниң идәсләпки концепциясини түзгини үчүн миннәтдарлиғимни изһар қилимән. Бийил форумға илгири-кейин болмиған көп көләмдә парламентлар вәкиллири вә хәлиқара тәшкилатлар қатнишиватиду. Мошуниң өзи континентимиздики тәрәққиятқа асас болидиған һәмкарлиқни алға сүрүшкә қолайлиқ шараит яритиду, – деди Җәнубий Корея парламентиниң рәһбири. Түркияниң Улуқ миллий мәҗлисиниң рәиси Мустафа Шентоп дөләтләр арисидики ишәнчини күчәйтишкә мунасивәтлик хәлиқара умумий услубни түзүшни вә уни алға сүрүшни тәклип қилди. – Ишәнчә өзара баравәрликкә асаслиниши һаҗәт. Һазир парламентлиқ дипломатия тоқунушларни һәл қилишниң аҗралмас қисми болуватиду. Бу һәммимизгә беғишланған течлиқ йолидики һәрикитимизгә йеңи сүръәт берәләйду. Евразиялик континтент өзгиләргә үлгә болуши үчүн хәлиқара мәсилиләрни һәл қилишта, умумий мәхситимизгә йетиштә, умумий лайиһиләрни әмәлгә ашурушта парламентлиқ дипломатияни кәң пайдилинишни башлишимиз лазим, – деди Түркия парламентиниң рәһбири. Словакия Миллий кеңишиниң рәиси Андрей Данко Қазақстанниң Тунҗа Президентиниң Евразиялик интеграция идеясини жуқури баһалиди вә Н.Назарбаев охшаш шәхсләрсиз уларниң ирадисисиз, кәңдаирилик тәшәббуслирисиз каинатта разимәнлик вә ишәнчә орнитишниң мүмкин әмәс екәнлигини тәкитлиди. Евразия дөләтлири парламентлири спикерлириниң ІV кеңиши даирисидә Елбасы Нурсултан Назарбаев Кореяниң Миллий ассамблеясиниң спикери Мун Хи Сун, Сәүдия Әрәпстани падишалиғиниң аш-Шура мәҗлисиниң спикери Абдуллах Әл-Шейх, Оман аш-Шура мәҗлисиниң спикери Халит Әл-Мауали билән учрашти.