• Асасий мақалилар
• 10 Қазан, 2019

Бу пайтәхт, шуңлашқа тәләпму алаһидә болиду

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев пайтәхтни тәрәққий әткүзүш мәсилилири бойичә кеңәшмә өткүзди. Дөләт рәһбири кеңәшмини ечип, пайтәхтниң суверен Қазақстанниң әң муһим лайиһиси екәнлигини тәкитлиди. Мәмликәтниң баш шәһири һәр жили тәрәққий етиватиду вә һазир пәқәт бизниң мәмликитимиздикила әмәс, бәлки хәлиқара дәриҗидики чоң сәясий, ихтисадий, мәдәний вә билим мәркизи һесаплиниду. Қасым-Жомарт Тоқаев өткән жилларда Нур-Султанниң нурғун утуқларни қолға кәлтүргәнлигини вә шәһәрниң изчил тәрәққиятиниң давамлишиши, Қазақстан пайтәхтиниң барлиқ йөнилишләр бойичә сүпәт җәһәттин йеңи дәриҗигә чиқиши үчүн зөрүр болған барлиқ нәрсини әмәлгә ашурушниң муһим екәнлигини тәкитлиди. Дөләт рәһбири кеңәшмидә шәһәрниң ихтисадий тәрәққияти, гражданларниң иҗтимаий паравәнлиги, шәһәр қурулуши вә инфрақурулум, бехәтәрлик вә хәлиқара мәркәз сүпитидә Нур-Султанниң ролини күчәйтиш охшаш көплигән мәсилиләрни көтәрди. Президент Нур-Султанниң қолайлиқ ихтисадий вә бизнес муһитқа егә шәһәр болуп қелиши керәклигини, шундақла бу йәргә инвестицияләрни җәлип қилишниң муһим вәзипиләрниң бири екәнлигини тәкитлиди. – Пайтәхт инвестицияләрни җәлип қилиш бойичә һәрқачан лидер болуп кәлгән. Шундақ болуп қелиши керәк, – дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири. – Шуниң билән бир вақитта кейинки 10 жилда дәсләпки қетим инвестицияләр көләминиң төвәнлиги байқалмақта. Мошу сәлбий тенденциягә әң җиддий диққәт ағдуруш керәк. Һакимлиқ вә Ташқи ишлар министрлигигә мошу йөнилиштики ишни күчәйтишни вә йеқинқи вақитта ениқ нәтиҗиләрни көрситишни тапшуримән. Турушлуқ өй қурулуши — Қасым-Жомарт Тоқаев алаһидә диққәт ағдурған проблемиларниң бири болди. Чүнки пайтәхттә турушлуқ өйни пайдилинишқа бериш сүръитиниң вә қурулуш ишлири көләминиң төвәнлигәнлиги, пай һесавиға жүргүзүлидиған қурулушниң һәл қилинмиған мәсилилириниң моҗут екәнлиги байқалмақта. – Шәһәрдә 49 проблемилиқ объект қеливатиду, қурулушниң аяқлишишини 13,5 миң пай егиси күтүватиду, – дәп атап көрсәтти Дөләт рәһбири. Энергетика объектлири қурулушиниң өз вақтида аяқлашмайватқанлиғи — шәһәрдики проблемиларниң давами. Мәсилән, ТЭЦ-3 әйнә шуларниң бири, униң қурулуши 2010-жили башлансиму, пайдилинишқа бериш қәрәли бирнәччә қетим кейин қалдурулуп кәлмәктә. Бу болса, лайиһиниң кониришиға, қиммәтлишигә елип келиватиду вә әң муһими, шәһәрни зөрүр қувәтләрсиз қалдуруп, бизнесни тәрәққий әткүзүшкиму сәлбий тәсир қилмақта. Инженерлиқ тармақларға қошушқа бағлиқ қийинчилиқлар бизнесниң тәрәққий етишигә кашила болуватқан җиддий проблема болуп қалмақта. – Көп чағларда коммуникацияләргә қошуш үчүн техникилиқ шараит йоқ йәр участкилири аукционларға қоюлмақта. Яки илгәрки техникилиқ шараит қурулуш жүргүзүлүватқанда өзгирип кетиду. Бу йол қоюшқа болмайдиған әһвал. Аҗритиливатқан участкилар барлиқ тармақларға қошушқа тәйяр болуши керәк, – дәп тәкитлиди Президент. Дөләт рәһбири озуқ-түлүк мәһсулатиниң вә башқиму күндилик товарларниң қиммәтлигигә диққәт ағдурди. Униң пикричә, баһаларниң жуқури болуши инфрақурулумниң вә шәһәрниң озуқ-түлүк бәлбеғиниң аҗизлиғини, сода орунлириниң тапчиллиғини көрситиду. Қасым-Жомарт Тоқаев Нур-Султан шәһириниң вә Ақмола, Қарағанда, Павлодар вилайәтлириниң һакимлиқлириға товар йетиштүргүчиләр вә сода тармақлири оттурисида уттур алақини йолға қоюшни тапшурди. Дөләт рәһбири малийәвий интизам мәсилилиригә айрим тохталди. Униң сөзичә, пайтәхттә һәр жили мәхсәтчанлиқ трансфертлар башқа регионларға қариғанда нурғун бөлүнүватиду, бу мәбләғ өзләштүрүлмәйду яки нәтиҗидарсиз сәрип қилиниду. Қасым-Жомарт Тоқаев һакимлиққа бюджетни планлаш вә өзләштүрүш үстидин назарәтни күчәйтишни тапшурди. Президент кеңәшмидә пайтәхт турғунлириниң иҗтимаий паравәнлигини яхшилашқа чоң диққәт ағдурди. Дөләт рәһбириниң сөзичә, ички миграциялик җәриянлар үстидин лазимлиқ назарәт болмайватқан әһвалда һәр жили шәһәр аһалиси саниниң өсүши иҗтимаий инфрақурулумға, һәммидин авал медицина вә билим бериш саһалириға болған жүклиминиң ешишиға елип келиватиду. – Мошу кәмгичә билим бериш мәһкимилиридики орунларниң тапчил болуватқанлиғи биртәрәп қилинмиди. 14 мәктәптә бир синипта 40 балидин оқуватиду. Сәккиз үч сменилиқ мәктәпму бар. 85 миң бала пайтәхт балилар бағчилириға новәттә туруватиду. Бийил 19 билим бериш объектиниң қурулушиға җумһурийәтлик бюджеттин шәһәргә 21,2 миллиард тәңгә бөлүнди. Нурғун мәбләғ, бирақ биз униң наһайити начар өзләштүрүватқанлиғини көрүватимиз. Униң сәвәвини ениқлаш лазим. Бу һәм һакимлиққа, һәм Һөкүмәткә бериливатқан тапшурма. Хусусий шерикләрни актив җәлип қилиш керәк, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев. Дөләт рәһбири пайтәхт саламәтликни сақлаш саһаси тоғрилиқ гәп қилип, пикир сораш мәлуматлири бойичә шәһәр турғунлириниң 40 пайизиға йеқининиң медицинилиқ хизмәт сүпитидин қанаәтләнмәйватқанлиғини тәкитлиди. Дохтурларниң тапчиллиғи моҗут – шәһәргә 500гә йеқин түрлүк саһа мутәхәссислири тәләп қилиниватиду. Анилар вә балилар өлүмини төвәнлитиш охшаш муһим көрсәткүчләргә бағлиқ әһвалму анчила яхши әмәс. Президент 60 жилдин буян җөндәлмигән, бирақ 400 миңға йеқин адәм яшайдиған шәһәрдики аһали зич орунлашқан Сарыарқа наһийәсигә хизмәт қиливатқан Мәркизий төмүр йол ағриқханисиниң әһвалиға алаһидә тохталди. Қасым-Жомарт Тоқаев Саламәтликни сақлаш министрлигидин вә шәһәр һакимийәт орунлиридин қандақларчә буниңға йол қоюлғанлиғини вә проблемини йешиш үчүн қандақ ишларниң әмәлгә ашурулуватқанлиғини чүшәндүрүшни тәләп қилди. Нур-Султан шәһириниң һакими Алтай Көлгиновниң сөзичә, һазир бу ағриқханида җөндәш ишлирини жүргүзүш мәхсәткә мувапиқ әмәс. Чүнки йеңи ағриқхана селиш планланған – йәр бәлгүләнди, инвестор тепилди, қурулуш ишлири келәр жили башлиниду. Қ.Тоқаев униңдин ташқири шәһәр турғунлириниң спорт объектлиридин пайдилинишини йениклитиш, “Қазақстан” вә “Толқын” спорт комплекслирини реконструкция қилиш чарилирини көрүшни тапшурди. Дөләт рәһбири кеңәшмидә пайтәхтниң умумий ташқи қияпитиғиму тохталди. – Шәһәрдә бирпүтүн шәһәр қурулуши сәясити йоқ. Бу бирқатар наһийәләрдә беналарниң қалаймиқан, тәртипсиз селинишиға елип кәлмәктә. Бәзибир кочилар билән беналарни безәндүрүш бирпүтүн услубқа егә әмәс, – дәп тәкитлиди Қасым-Жомарт Тоқаев. – Шәһәр кочилири билән беналирини безәндүрүш үчүн бирпүтүн дизайн-кодни ишләп чиқишни тапшуримән. Бу — мениң һакимлиққа бәргән әң җиддий тапшурмам. Президент шундақла йеник рельс транспорти лайиһисигә мунасивәтлик мәсилигиму тохталди. Униң сөзичә, мошу лайиһигә бағлиқ мәҗбурийәтләрниң болуши түпәйли у давамлаштурулиду, бирақ шуниң билән бир вақитта Дөләт рәһбири Коррупциягә қарши туруш агентлиғиға мошу талаш туғдуридиған вә шүбһилик қурулуш тоғрилиқ қарарни кимниң қобул қилғанлиғини тәкшүрүшни җанландурушни тапшурди. Дөләт рәһбири бу йөнилиш бойичә башқиму пишип йетилгән мәсилиләрни һәл қилиш бойичә ениқ тапшурмиларни бәрди. Нур-Султан шәһири хәлиқара мәркәз сүпитидә тәрәққий етиши керәк, Қазақстан пайтәхтиниң бу җәһәттин өткән жилларда көтирилгән орунларни қолдин берип қоймаслиғи үчүн барлиқ шараитни тәминләш зөрүр. Президент кеңәшмидә бу мәхсәтни муһим мәхсәтләр қатарида атап көрсәтти. Хизмәт саһалиридин инглиз тилида пайдилинишни тәминләш — уни қолға кәлтүрүш вәзипилириниң бири. – Чәтәллик экспертлар вә инвесторларниң инглиз тилида “бир деризә” принципи бойичә дөләт хизмитидин пайдилинишини тәминләш керәк. Буниң үчүн һакимлиқ “Астана” Хәлиқара малийә мәркизиниң ресурсини вә Экспат-мәркизиниң тәҗрибисини ишқа қошуши шәрт, – дәп атап көрсәтти Қасым-Жомарт Тоқаев. Президент униңдин ташқири Нур-Султанниң авиация қатниши арқилиқ дунияниң башқа мәркәзлири билән “бағлиништа болуши” мавзусиниму көтәрди. Униң сөзичә, һазирқи вақитта пайтәхттин 30ға йеқин хәлиқара йөнилиш бойичә уттур рейслар әмәлгә ашурулуватиду, бу йетәрлик әмәс. – Пайтәхт һәқлиқ түрдә өзини хәлиқара мәркәз дәп һесаплайду. Шундақ болуш үчүн уни дунияниң йетәкчи шәһәрлири вә хәлиқара малийә мәркәзлири билән уттур рейслар арқилиқ қошуш муһим. Башқичә ейтқанда, “асманни ечиш” керәк. Бу мениң Һөкүмәткә бәргән тапшурмам, – дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири. Кеңәшмидә көтирилгән йәнә бир муһим мәсилиләр түркүми бехәтәрликни тәминләшкә мунасивәтлик болди, бу шәһәрниң җошқун тәрәққий етиши үчүн наһайити муһимдур. Бу мәсилидә Президент диққәтни тәләп қиливатқан бирнәччә йөнилишләрни атап көрсәтти. – Жил бешидин тартип балиларниң деризә вә балконлардин чүшүп кетишигә бағлиқ 14 пәвқуладдә әһвал йүз бәрди. Биз мундақ паҗиәләрниң тәкрарлинишиниң алдини елишқа ярдәм қилидиған барлиқ чариләрни көрүшимиз керәк. Қурулуш нормилирида бехәтәрликниң ениқ көрсәткүчлирини күчәйтиш зөрүр дәп һесаплаймән, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев. Президент шундақла пайтәхттики җинаий вәзийәткә бағлиқ айрим тәшвишлик тенденцияләргә тохтилип, һоқуқ қоғдаш органлириға әһвални яхшилаш бойичә зөрүр чариләрни көрүшни тапшурди. Қасым-Жомарт Тоқаев сөзини тамамлап, мәмликәтниң баш шәһиридә ишниң наһайити нурғун екәнлигини вә зөрүр қарарларни орунлашқа җавапкәрлик билән яндишиш керәклигини атап көрсәтти. – Бу пайтәхт, шуңлашқа тәләпму алаһидә болиду, – дәп билдүрди Дөләт рәһбири. Кеңәшмидә пайтәхт һакими Алтай Көлгинов сөзгә чиқип, шәһәрниң иҗтимаий-ихтисадий тәрәққиятниң асасий көрсәткүчлиригә тохталди. Нур-Султан шәһирини тәрәққий әткүзүш мәсилилиригә беғишланған кеңәшмидә шундақла Қазақстан Җумһурийити индустрия вә инфрақурулумлуқ тәрәққият министриниң биринчи орунбасари Қайирбек Өскенбаев, Қазақстан Җумһурийити Президентиниң ярдәмчиси – Президент Мәмурийити Мураҗиәтләрниң қарилишини назарәт қилиш бөлүминиң башлиғи Аида Балаева, “Астана” Хәлиқара малийә мәркизиниң башқурғучиси Қайрат Келимбетов сөзгә чиқти.