• Асасий мақалилар
• 31 Қазан, 2019

Алмутини тәрәққий әткүзүш – алаһидә нәзәрдә

Дөләт рәһбири Қасым-Жомарт Тоқаев сешәнбә күни Алмутиға икки күнлүк иш бабидики сәпәр билән кәлди. Президент сәпириниң биринчи күни шәһәрни тәрәққий әткүзүш мәсилилиригә диққәт ағдурди. Дөләт рәһбири шәһәр һакими Бақытжан Сағынтаев тәвсийә қилған “Алматы-2050” стратегиялик программиси билән тонушқандин кейин, Алмутиниң мәмликәт һаятида муһим роль ойнайдиғанлиғини тәкитлиди. – Шәһәрдә башқа регионлар үчүн үлгә боларлиқ чоң ишлар жүргүзүлүватиду, – дәп тәкитлигән Президент шәһәрни техиму тәрәққий әткүзүшниң, аһалиниң паравәнлигини ашурушниң, турмуш сүпитини яхшилашниң һәрдайим күн тәртивидә туруши керәклигини атап көрсәтти. Қасым-Жомарт Тоқаев Алмутини тәрәққий әткүзүш мәсилилиригә беғишланған кеңәшмидила шәһәр рәһбәрлиги алдиға бирқатар вәзипиләрни қойди. Президент биринчи новәттә бизнесни тәрәққий әткүзүш вә инновация һесавиға Алмутиниң ихтисадий җәһәттин өсүшиниң жуқури сүръитини тәминләшниң муһим екәнлигини тәкитлиди. Бу йосунда шәһәрниң 33 компания тиркәлгән вә 156 миллиард тәңгидин ошуқ мәбләғ бөлүнгән Индустриал зониси тоғрилиқ сөз болди. Дөләт рәһбири зона қурулған йәттә жилдин буян бари-йоқи алтә йеңи карханиниң, бийил болса, анчә чоң әмәс заводниңла пайдилинишқа берилгәнлигигә диққәт ағдурди. Қасым-Жомарт Тоқаев әйнә шуниңға бағлиқ шәһәр һакимиға Индустриал зониға йеңи, биринчи новәттә, жуқури технологиялик вә экспортқа нишан қилинған лайиһиләрни җәлип қилишни тәвсийә қилди. Дөләт рәһбири шундақла бизнес-вәзийәтни яхшилаш вә шәһәрниң инвестициялик мәптункарлиғини ашуруш бойичә паалийәтни җанландурушқа чақирди. – Әгәр биз һәқиқәтәнму чоң шәһәрләрниң вә умумән мәмликәтниң инвестициялик һәм туристик мәптункарлиғини күчәйтишни халайдекәнмиз, қисқа қәрәлдә миграция полицияси органлирида чәтәлликләрни мәҗбурий ройхәткә елиш охшаш кониниң қалдуғидин қутулушимиз керәк, – дәп атап көрсәтти Дөләт рәһбири. Президент шундақла шәһәрниң бирқатар көрсәткүчләр, җүмлидин йәрлик иҗраий органлар ишиниң нәтиҗидарлиғи, тәкшүрүшләрниң асаслиқлиғи бойичә арқида келиватқанлиғиға, коррупциялик көрүнүшләрниң орун еливатқанлиғиға диққәт ағдурди. – Шәһәр һакимлиғидин кичик вә оттура тиҗарәтни һәртәрәплимә қоллап-қувәтләш, уни тәрәққий әткүзүш йолидики түрлүк тосалғулуқларни йоқитиш вәзиписи елип ташланмайду. Алмута өзиниң мәмликәтниң баш ишчанлиқ мәркизи мәртивисини сақлап қелиши һәм күчәйтиши керәк, – дәп билдүрди Қасым-Жомарт Тоқаев. Дөләт рәһбири ихтисат тоғрилиқ сөһбәтни давамлаштуруп, озуқ-түлүк мәһсулатлири, һәммидин авал нан вә гөш мәһсулатлири баһасиниң кәскин ашурулушиға йол қоймаслиқ керәклигини тәкитлиди. – Етирап қилиш керәкки, озуқ-түлүк мәһсулатлири баһасиниң ашурулушиниң өзи ихтисадимиз аҗизлиғиниң очуқтин-очуқ көрсәткүчи болуп һесаплиниду. Мәсилән, ташқи базарларда конъюнктуриниң начарлишишиға асаслиниш тамамән орунсиздур. Һөкүмәт ихтисатни өстүрүшниң йеңи нуқтилирини вуҗутқа кәлтүрүшниң қошумчә чарилирини ишләп чиқти. Мән мәхсус кеңәшмидә бу чариләрни мақуллидим. Уларни дәрһал әмәлгә ашуруш зөрүр, – дәп тапшурди Президент. Дөләт рәһбири шәһәр турғунлириниң иҗтимаий әһвалини яхшилашниң зөрүр екәнлигини йәнә бир муһим вәзипә дәп бәлгүлиди. Президент ишсизлиқ проблемисини, шундақла умумий билим бериш мәктәплири билән балилар бағчилирида орунларниң тапчил болуватқанлиғини алаһидә атап көрсәтти. Мәсилән, Алмута мәктәплиридә 30 миңдин ошуқ оқуғучи орни йетишмәйду. Айрим мәктәпләрниң башланғуч синиплирида 40 бала, 173-мәктәптә болса, 50кә йеқин бала билим еливатиду. Балилар сани турақлиқ көпийиду, шу әснада Алмутида кейинки бәш жилда бари-йоқи бәш йеңи мәктәп селинди. Дөләт рәһбири бу рәқәмни қанаәтләнгүсиз дәп атиди. Униңдин ташқири шәһәрдики 202 мәктәпниң 43и яки 21 пайизи мурәккәп җөндәшни тәләп қиливатиду. Йәнә бир факт: Алмута оқуғучилириниң пәқәт 5 пайизиғила һәқсиз иссиқ тамақ берилиду, бу Нур-Султан билән селиштурғанда 10 һәссә аз. Президент мошу иҗтимаий нишан қилинған хираҗәтләргә дәрһал мәбләғ издәп тепишни тапшурди. Буниңға Бақытжан Сағынтаев 2020-жилдин тартип йәнә 17 мәктәпниң қурулуши башлинидиғанлиғи тоғрилиқ доклад қилди. Балилар бағчилирида орунлар билән тәминләшкә кәлсәк, һазир 57 миң бала новәттә туруватиду. Шуңлашқа дөләт-хусусий шериклик вә җан бешиға қарап мәбләғ билән тәминләш механизмлирини пайдилинип, йеңи мәктәп йешиғичә болған мәһкимиләрни пайдилинишқа бериш сүръитини чапсанлитиш керәк. Буниңға Бақытжан Сағынтаев 2020-жилдин тартип йәнә 17 мәктәпниң қурулуши башлинидиғанлиғи тоғрилиқ доклад қилди. Балилар бағчилирида орунлар билән тәминләшкә кәлсәк, һазир 57 миң бала новәттә туруватиду. Шуңлашқа дөләт-хусусий шериклик вә җан бешиға қарап мәбләғ билән тәминләш механизмлирини пайдилинип, йеңи мәктәп йешиғичә болған мәһкимиләрни пайдилинишқа бериш сүръитини чапсанлитиш керәк. Дөләт рәһбири дөләт-хусусий шериклик даирисидә саламәтликни сақлаш вә билим бериш саһалирида мундақ объектларни селиш һәм тәминләш бойичә бирму лайиһиниң әмәлгә ашурулмиғанлиғиға диққәт ағдурди. Президент шундақла медицинилиқ хизмәт мәсилилиригә алаһидә диққәт ағдурди. Буниңда социологиялик пикир сораш мәлуматлири кәлтүрүлди: шәһәрликләрниң 63 пайизи медицина хизмитиниң сүпитигә нарази. Медицина тәшкилатлирини җабдуқлар билән тәминләшму проблема болуп қеливатиду. Униңдин ташқири шәһәрдә саламәтликни сақлаш саһасини корпоративлиқ башқурушни җарий қилиш дәриҗисиниң төвәнлиги байқалмақта. Бу паалийәтниң очуқ болмаслиғиға, дөләт медицина тәшкилатлириниң коррупциялинишигә елип келиватиду. Мәсилән, һазир Алмута мошу көрсәткүч бойичә 17 регионниң арисида 16-орунни егиләватиду. Турмуш сүпити Алмутини инфрақурулумлуқ тәрәққий әткүзүш мәсилилириму Дөләт рәһбириниң диққәт нәзәридин сирт қалмиди. – Биз Алмутини хәлиқара бизнес вә туризм мәркизи дәп һесаплаймиз, шуңлашқа шәһәрликләрниң турмуш сүпитини ашуруш бойичә барлиқ ишлар хәлиқара үлгилиләргә нишан қилиниши керәк, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев. Президент шундақла һакимлиққа кочиларни йоруқлуқ билән тәминләш, һойлиларниң әһвалини яхшилаш, ериқлар системисини ишқа қошуш проблемилирини һәл қилишни тапшурди. Дөләт рәһбири шәһәрниң транспорт инфрақурулумини тәрәққий әткүзүштики утуқлар тоғрилиқ гәп қилип, мошу саһадики бирқатар проблемилиқ мәсилиләрни атап көрсәтти. – Һәр күни пәқәт Хәшкиләң, Қапчиғай, Талғир тәрәптин вә Ғулҗа йоли арқилиқ шәһәргә 200 миңдин ошуқ автомобиль кириду. Бу болупму әтигәнлиги вә кәчқурунлуғи Алмутиға кирәр җайларда тиқилишларни пәйда қилмақта. Проблемини пәқәт йолларни реконструкция қилиш вә кәңәйтиш һесавиғила әмәс, бәлки метро линиясиниң санини көпәйтиш, шәһәрни вә униңға йеқин наһийәләрни қошидиған җәмийәтлик транспортни тәрәққий әткүзүш арқилиқ һәл қилиш зөрүр, – дәп атап көрсәтти Қасым-Жомарт Тоқаев. Президент мошуниңға бағлиқ Алмутида трамвайларниң елип ташлинишини талаш туғдуридиған қарар дәп атиди, чүнки Дөләт рәһбириниң сөзичә, йолларни җөндәп, паркни йеңилап шәһәрдә мошу транспорт түрини қалдурушқа болатти. 2011 – 2018-жилларда Алмутида умумий мәйдани 416 миң квадрат метр болған 6 841 пәтирлик 182 турушлуқ өй пайдилинишқа берилди. Бу йетәрлик әмәс, чүнки 25 миң адәм турушлуқ өй елиш новитидә туруватиду. Шәһәрниң һакимийәт орунлири турушлуқ селиш сүръитини көпәйтиши шәрт. Буниңда Президент селиниватқан өйниң сүпитигә диққәт бөлүш керәклигини алаһидә қәйт қилди. – Қурулуш ишлирида вә сүпәтсиз өйни қобул қилғанда, бепәрвалиққа йол қоюлған әһвалларда мунасивәтлик барлиқ шәхсләр буниң үчүн җинаий вә мәмурий җавапкәрликкә тартилиши керәк. Бу мениң һоқуқ қоғдаш органлириға бәргән уттур тапшурмам, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев. Президент шундақла Алмутиниң сейсмикилиқ җәһәттин хәтәрлик зонида туруватқанлиғини әслитип өтти. – Ахирқи сәл шәһәрликләрниң ядида. Шуңлашқа бу уларни һәқлиқ түрдә тәшвишләндүриду. Ақсай вә Аюсай җилғилирида тосмилар қурулушини башлап, шәһәрдә сәл бехәтәрлигини тәминләш зөрүр, – деди Дөләт рәһбири. Кеңәшмә давамида Алмутиниң экологиялик әһвали тоғрилиқму сөз болди. Мәсилән, Дөләт рәһбири җәмийәтлик транспортниң бензиндин газға вә башқа экологиялик йеқилғу түрлиригә көчиришни тамамлашни, шәһәрниң вә униң әтрапидики зонилардики шәхсий турушлуқ өй секторини газ билән тәминләшни әмәлгә ашурушни, дәрәқләрни, алмилиқ бағларни қанунсиз кесиш үстидин назарәт орнитишни, шундақла шәһәрни йешилзарлиққа айландуруш вә Алмута апортини тикләш ишини җанландурушни тапшурди. Президент шундақла Көк-Жайлауда тағ-чаңғу курортини селиш мәсилисигә чекит қойди. – Һәрқачан бу мәсилигә қайтип кәлмәслик үчүн мошу лайиһә билән шуғуллинишни мәнъий қилимән. Униң үстигә барлиқ кәспий экологлар лайиһигә қарши чиқиватиду, – дәп билдүрди Дөләт рәһбири. Қасым-Жомарт Тоқаев Алмутиниң туристик иқтидари тоғрилиқ гәп қилип, шәһәрниң туризмни әң жуқури дәриҗидә тәрәққий әткүзүш имканийитигә егә екәнлигини тәкитлиди. Президент 2025-жилғичә бәлгүләнгән туристик саһани тәрәққий әткүзүш бойичә дөләт программисида Алмута региониниң тағ кластериниң алаһидә орунда туруватқанлиғини әслитип өтти. Дөләт рәһбири җәмийәтлик бехәтәрликни тәминләш мәсилилиригиму тохталди. – Әпсуски, Алмута җинайәтчилик дәриҗиси бойичә мәмликәттә биринчи орунни егиләватиду, – дәп атап көрсәтти Қасым-Жомарт Тоқаев. – Уларниң арисида ушшақ һоқуққа хилаплиқ қилишлар – оғрилиқ вә бузуқчилиқ бесим болуватиду. Улар шунчилик нурғунки, шәһәрликләр мундақ әһвални җинайәтчиликниң күчәйгәнлиги дәп қобул қилмақта. Бу – аһалини тәшвишләндүрүватқан проблемиларниң бири. Президент Елбасы Нурсултан Назарбаевниң қоллап-қувәтлиши түпәйли Алмутиниң барлиқ саһаларда жуқури көрсәткүчләрни қолға кәлтүргәнлигини тәкитлиди вә барлиқ күч-қувәтни стратегиялик тәрәққият программисида көрситилгән мәхсәтләрни қолға кәлтүрүшкә сәпәрвәр қилишқа чақирди. Кеңәшмидә шундақла Премьер-министрниң биринчи орунбасари Әлихан Смайилов, Алмута шәһириниң һакими Бақытжан Сағынтаев, Президент ярдәмчиси Аида Балаева, индустрия вә инфрақурулумлуқ тәрәққият министри Бейбит Атамқулов сөзгә чиқти. Дөләт рәһбири шу күни балилар өйлириниң турушлуқ өйгә муһтаҗ болуватқан 12 тәрбийиләнгүчисигә “Көкқайнар” микрорайонида селинған пәтирләрниң ачқучини тапшурди. Президент шундақла Tech Garden инновациялик кластериниң иши билән тонушти. Қасым-Жомарт Тоқаевқа инновациялик кластер территориясигә орунлашқан төрт технологиялик лаборатория, 50тин ошуқ IT-компания, шундақла бирқатар стартап-лайиһиләр тоғрилиқ әхбарат берилди. Дөләт рәһбири Алмутиға қилған иш бабидики сәпири даирисидә “Нака балилар ата-анилириниң ассоциацияси” җәмийәтлик бирләшмисиниң мейә йерим паләч кесилигә муптила болған балиларни Интенсив әслигә кәлтүрүш вә балдур арилишиш мәркизини зиярәт қилди. Мәзкүр мәһкимә таянч-һәрикәт аппарати бузулған балиларға вә 18 яштин чоңларға мәхсус иҗтимаий хизмәт көрситиду. Қасым-Жомарт Тоқаев әслигә кәлтүрүш кабинетлирини көздин кәчүрди, хадимлар билән сөһбәтләшти. Мәркәзгә мәхсус микроавтобус соға қилди. Президент шундақла “Инвестицияләр өйидә” болди. Бу йәрдә Дөләт рәһбиригә өйниң асасий хизмити, Qolday Тиҗарәтчиләрни қоллап-қувәтләш мәркизиниң, Almaty Finance вә Almaty микронесийә тәшкилатлириниң иши тоғрилиқ әхбарат берилди. Қасым-Жомарт Тоқаев әл-Фараби намидики Қазақ миллий университетини зиярәт қилип, бу йәрдә Вәзийәтни башқуруш мәркизиниң паалийити, алий оқуш орниниң рәқәмлик технологияләрни җарий қилиш бойичә утуқлири билән тонушти. Дөләт рәһбири шундақла студентлар кампуси территориясигә орунлашқан “Керемет” хизмәт қилиш мәркизини көздин кәчүрди. Мәзкүр мәркәз “бир деризә” принципи бойичә студентлар билән оқутқучиларға 500дин ошуқ хизмәт түрини көрситиду. ...Қасым-Жомарт Тоқаев түнүгүн Алмута қараргаһида бирқатар учришишларни өткүзди.