• Шеирлар
• 13 Қараша, 2019

Мурәккәп бу өмүрдә аддийлиқни сөйимән

Гүлназ СӘЙДУЛЛАЕВА Аддийлиқни сөйимән Данға толған башақлар егилиду төвәнгә, Рази болуп дехандин, тазим қилғандәк йәргә. Дансиз башақ ғадийип, сезәр өзин пәләктә, Тәң келәлмәс һечнәрсә, аңа көкрәк кәргәндә. Көзләп шәхсий пайдисин, мәнпийитин ойлайду. Мәнмәнликтә йол бәрмәс, өзин махтап тоймайду. Аддийлиқни әзәлдин осаллиқ дәп санайду, От-ишқида әл-жутниң саманчилик янмайду. Буғдай толған башақниң қиммити зор әслидә, Аддийлиғи таҗ болуп, яришиду вәслигә. Мәнсәп тәгсә инсанму, сәҗдә қилмай шәхсигә, Хизмәт әтсә баш егип, буғдай өңлүк хәлқигә. Мурәккәп бу өмүрдә аддийлиқни сөйимән. Аддийлиғим дилимда сақлиниду дайимән. Йүксәк туруп абройи кәмтарлиқни күйлигән, Қедимий бир милләтниң аддийғинә қизимән. Ана жут сеғиниши Сеғинишниң сезимлирин қачилап, Тизгини йоқ хиялларни қамчилап. Кәлдим бүгүн ана жутум қойниға, Қенивалай меһригә мән яхшилап. Ана жутум, кәлдим сени бәк кинәп, Жүрәйчу дәп қучиғиңда әркиләп. Һадуқ алсун жумран дилим чарчиған, Анам болуп, ухлат мени пәпиләп. Жүригимгә йоруқ берип таңлириң, Ирадәмни полат қилсун тағлириң. Улуқ сүйүң жуйсун яла-төһмәтни, Дилға мәлһәм әта қилсун бағлириң. Сап һавариң қувәт берип тенимға, Чечилғиним унтай чүшүп қинимға. Учуқлап қой, йәттә түрлүк чөп билән, Шипа тиләп, чарчап кәлгән қизиңға. Әскә салмай бүгүн шәһәр қайнимин, Сирдаш болуп булбул тинмай сайриғин. Чәт әлләргә чиқмай қалсам мәйлила, Әла бир рәт ана жутқа барғиним. Ана жутум бағридин издәң Учур йоллап, сеғинишни етипсиз баян, Висалға зар жүригиңиз, бәлки беарам. Қалаймиқан шәһәрләрдин издимәң мени, Бир тепилсам, тепилимән жутумдин аман. Шуңа издәң мени жутниң сап һавасидин, Чачлиримға сиңгән әнбәр таң сәбасидин. Тапалайсиз дуния сиғар дилимни әсли, Упуқ билән қол тутушқан көк самасидин. Көзлиримни издәң сүзүк булақлиридин, Түн гүмбизин ялтиратқан чирақлиридин. Тепивалған әслидә мән бу җүп гөһәрни, Шәбнәм қонған жутниң гия-япрақлиридин. Қишта издәң қар пүркәнгән кәң даласидин, Авазимни аңлаң яңрақ әкис садасидин. Сезим қәдрин биләр жүрәк маңа һәдийә, Жут гүлимән, көкләп жүргән жут дуасидин. Сеғинсиңиз ана жутум бағридин издәң, Қучақ ачар жут томури қедимий өстәң. Интизарлиқ сезимлирин йошурсун седә, Мошу жутта сиз сеғинған әлтәк қиз өскән. Аччиқлашқанда хош демә ярға Аччиқлашқанда хош демә ярға, Пушайман андин өртәйду дилни. Сөйгү көзини бағлиған әсәб, Ағритип көңүл, санчийду тиғни. Аччиқлашқанда хош демә ярға, Сөйгү беғидин үркүйду бәхит. Топан сүйидәк ташқанда ғәзәп, Кечиш бәк асан, болушуп рәқип. Аччиқлашқанда хош демә ярға, Муһәббитиңгә үз-хатирә қил. Тил ярисиниң даваси йоқтур, Сөйгү гүлини авайлашни бил! Балилиқни кинәш Кәлгән чағда ана жутум қойниға, Балилиқниң һиди келәр бурнумға. Ғәмсиз өткән шу күнләрни сеғинип, Балдәк дәвир чүшти шуан оюмға… Сәһәрлиги момиларни әгишип, Сийирларни һайдишаттуқ сай яққа. Жиқилаттуқ, түп-түз йолда путлишип, «Шипилдақни» сепивелип аяққа. Җараһәткә чаплап қоюп йопурмақ, Таштин-ташқа сәкрәп йәнә ойнаттуқ. Оқ таш терип етәкләрни толтуруп, Момиларниң арқисидин янаттуқ. Әткәнчайға соққан нанни босуруп, Һарву сөрәп андин суға бараттуқ. Тонур ясап, су тегидин лай елип, Чүш болғанда аран өйгә маңаттуқ. Өйчәк ойнап тепивалған бисатлар: Төшүк чөгүн, қача-қомуч суниғи... Балилиқта көп едиғу, әйтәвир, Һаятлиқниң мәптун қилар қизиғи. Җенәстигә бир тояттуқ, чөмүлгәч, Силкиветип, олашсиму чүмүлә. Сериқ чечәк пийизини колап, йәп, Талишаттуқ, көрүп қалсақ гөшүнә. Қишта өстәң тоңлишини күтүшүп, Кашкол музин мәмпәзидәк шүмәттуқ. Ағрип қалсақ, бәзи чағда соғ тегип, Қақ сүйидин яхши болуп кетәттуқ. Һосма сиқип, дүм өрүлгән чинигә, Пахта орап, чиғдин пәлкүч ясаттуқ. Аччиқ алма қошуп соққан хинигә, Қолни теңип, таң атқичә ятаттуқ. Чечимизни ушшақ өрүп момилар, «Чугулмисун» дәп бағлатти жип билән. Үзимизгә – күндин чүшкән сәпкигә, Хам қаймақни йеқишатти әп билән. Поңзәк қоғлап, атланғучта сәкришип, Сәзмәптимиз балилиқниң өткинин. Анимизға һеликәмдә әркиләп, Ғәмсиз дәвир хош ейтишип кәткинин. Узақ турдум суға қарап көрүктә, Қерип қапту ява алма-өрүкләр. Оюм бөлди суға кәлгән бир қизчақ, Туруп қалдим қимирлалмай, түврүктәк. Тонуш чирай, тонуш көзләр, тонуш үн... (Вақит артқа яндимекин, йә бүгүн?!) «Кимниң қизи?» — дәп соридим һодуқуп Имин тапти, җавап елип бу көңүл. Биз чимәлтәк бағлаштуруп дост болған... Анисиға қизчақ бәкму охшапту. Бизгә қуйруқ тутқузмиған балилиқ, Пәрзәнтләргә «қол яғлиғин ташлапту». Алдираңғу екән вақит, һәқиқәт, Һәр дәқиқә инсан үчүн ғенимәт. Төрт пәсилдәк новәтләшкән өмүрдә Балилиқму – вақитлиқ бир аманәт. Баһар болуп Етигимни ақ чечәккә толтуруп, Баһар болуп, барсам идир-қириңға Дәрвазаңни ачалмидим, мән уруп, Омулдуруп, киргүзмиди беғиңға. Шамал болуп, әркин үзәй түзүңдә, Майсилардәк үнәй дала, теғиңда. Қамқақ болуп, жүрәй мәйли, чөлүңдә, Маңа орун тәгмисиму беғиңда. Лаләгүллүк кимхап кийип, ясинип, Баһар болуп маңдим, күткин, йениңға. Баһар – тевип, бемар дилиң сақайсун, Дәрман кирип һадуқ йәткән җениңға. Рәшқләргә толған дилим өртинәр, Өчлүгүм бар йениңдики ятларға. Ямғур болуп топриғиңға бәрсәм нәп, Қанармиди, тәшна дилиң баһарға?! Бир жүрәк Берилгәндәк инсанларға бир жүрәк, Чин муһәббәт берилиду бирла рәт. Сөйимән дәп ейтқан билән тилларда, Биригила тәәллуқтур қәлб пәқәт. Мәйли, алдап, өз өзәңни җемилә, Мингиниң шу – түви төшүк кемигә. Жүрәктики пинһан сөйгү, пак сезим, Тәәллуқтур, әсли ялғуз биригә. Соқсиму гәр нәччә жүрәк көкрәктә, Ачмас едим бир өзәңдин бөләккә. Берилгәнкән инсанларға бир жүрәк, Шу жүрәктә нопуси бар – Сән йәккә! Бөлүнмисәк, бөлмисәк Пүтүн туруп бөлүнмисәк, бөлмисәк, Дүшмәнләрниң һейлисигә көнмисәк. Өриләркән устам тизған пухта там, Оттуридин еливәтсә бир кесәк, Мунаридәк қәддимиз тик, пүкмисәк! Түгүлгән муш тегәр еғир базғандәк, Ялғуз бармақ түртсә, паша чаққандәк. Чекитчилик чүмүлиләр бирликтә, Һуҗум қилар явға гоя палвандәк, Үзүлмисә сәплиримиз карвандәк. Камчилиқни чәткә чиқип төкмисәк, Бир ериқтин суғирилип, көклисәк. Өзәмниңла мәнпийитин көзлисәм, Шу дәқиқә тохтап қалсун бу жүрәк, Хаһишим бир – бөлүнмисәк, бөлмисәк. Йәттисуниң гүли Ақ үзигә тәбәссүми ярашқан, Мәңизлири қизил алма, Гүлүмжан. Дала гүли, тағниң гүли, бағ гүли, Есил достум, әнбәр чечип, ечилған. Иллиқ меһриң жирақлардин сезиләр, Адимийлик хислитиңгә қайилмән, Давамлишип икки милләт достлуғи, Алақимиз үзүлмәйду дайимән. Қәлби дәрия, меһри атәш, пак Гүлүм, Синап келәр иккимизни бу өмүр. Сениң хушхой авазиңни аңлисам, Яйрап қалар, тетиклишип қув көңүл. Шүкүр дәймән соғисиға яшлиқниң, Учраштурған Йәттисуниң гүлигә, Толтурайли елимизниң даласин, «Әҗәм» билән «Әлқиссәниң» күйигә. Иҗаткар аял қәлби Гүл терийду қәләм билән тартқан чөнәклиригә, Яңза-яңза гүллиридин тутар хәлқигә дәстә. Шәрәплик иш жүклинипту назук биләклиригә, Гүлчи өзи, өзиму гүл – баққин аңа һәвәстә. Баһар күтәр интизарлиқ ичрә нәпис ақ чечәк, Ана йәрниң даласида гүлләш алий истиги. Зәмзәм болуп униң үчүн жутидики лай көлчәк, Назук бәргин тавлар һаман ана-Вәтән иссиғи. Чоғ жүригин әлгә сунған атәш диллиқ у – лалә, Бу дунияниң латапити гүл бәргидә муҗәссәм. Тәнһа җенин түмән яққа етип һәр чағ аварә, Иҗат беғин безәш үчүн ичкән дилдин чин қәсәм. Қизилгүлдур, гүлләрара хушбой, гөзәл шаһинә, Илһам болуп чечилиду вәслидин шәбнәм сәһәр. Қуяш тапар өз әксини сәбдәгүлниң бәргидә, Мәһмәлгүлләр тәвриниду туғулса йеңи әсәр. Иҗаттики аял қәлби қош гезәктур гүлләргә, Ипар, рәна, симап, сәбдә, хинигүлләргә қияс. Лазим бирақ бағвән көзи гөзәллигин көрәргә, Иҗаткарниң қәлби гүлзар, солмайдиған қишу-яз. Қәләм тутқан аял назук, авайлаңлар, аяңлар, Пәйли яман қара қоллар гүл бәргини үзмисун. Әвлат үчүн һаят гүли иҗаттики аяллар, Иҗат беғи бәк чирайлиқ, назук җанлар бар үчүн. Йопурмақ Күз әмрини жүргүзгән бағда, Қизил-сериқ боялған әтрап. Дирилдәйду ялиңач шахта, Үзүлгили турған йопурмақ. Бир чағ шамал жулуп дәрәқтин, Айимастин, ташлиди пәскә. Йәр беғирлап қалди у ғәмкин, Шат күнлирин алғанчә әскә: Әркин еди униң уссули, Шох шамалға болатти тәңкәш. Мәһкәм болғач дәрәқниң ғоли, Яшнитатти дилини ишәнч. Далда еди яққанда ямғур, Ялтиритип жуятти тамчә. Аптапларға чидап у мәғрур, Айиматти салқинин шунчә. Амал қанчә, сарғийип бүгүн, Бой бәрмәктә боран пәйлигә. Қәдри түгәп, болди у сүргүн, Сүпүргиниң көнүп мәйлигә. Күз бекити, адаққи мәнзил, Өзгә чарә йоқтур япрақта. Тәкрарлайду шундиму изчил, Нәп беришни ойлап, топраққа. Мәйүсләнмә, йенип баһарда, Туғулиду йеңи йопурмақ. Әркин сойлап мәйин шамалда, Көктә туруп чалар у чавак. Камил мома-бовилар Ятса, турса дуа оқуп пичирлап, Әл-жутиға аманчилиқ тилигән. Чамисиниң келишичә мидирлап, Еғирчилиқ салмай жүргән келингә. Қени әшу тиним тапмас момилар?! Пошкал салған қазан есип, очаққа Нәвриләргә новәт билән тарқатқан. Қой жуңидин йотқан тикип боваққа, Қачиларни зак күлидә ақартқан. Қаян кәтти меһри дәрия момилар?! Кәмпүт сақлап, нәвриләрни сеғинип, Көргән чағда сөйүп, пурап тоймиған. Пайпақ тоқуп, урчуқта жип егирип, Вайими жиқ, өзин ойлап қоймиған. Күмүч чачлиқ қени әнсиз момилар?! Қондақтики ғораз техи қичқармай, Йоруқ чүшмәй ойғинатти уйқидин. Уни көрүп, хиҗил болуп һилал ай Зоқлинатти әмгәксөйгүч хулқидин. Қаян кәтти чарчимиған бовилар?! Кәтмән чепип, пишип кәткән қоллири Етиварсиз – қапарсиму йерилип, «Шиқириса» төвән тартип ғоллири Кәнҗә нәврә чәйләп қойған, берилип, Етизлар бош, қайда қавул бовилар?! Айимастин тиз пүктүргән дүшмәнни Күрәшләрдә ғалибийәт қазанған. Аддийлиғи сөйүндүргән җаһанни, Мөтивәрләр аримизда йоқ һаман. Түгәп бопту камил мома-бовилар. Қәдир тутқин инсанни Қайтиланмас йеганә бу һаятни, Яшаймизкән тәкрарлинип келәрдәк. Қәдирлимәй һәр дәқиқә-саатни, Келәчәкни гоя бизла биләрдәк. Чүшкән ғәмләр өзгиләрниң бешиға, Яшаймизкән, бизни әгип өтәрдәк. Дәртлирини чиқарсиму тешиға, Жүримизкән, өз дәрдимиз йетәр дәп. Тапсақ байлиқ, чиқивалдуқ чоққиға, Достлар билән баш лиңшитип көрүштуқ. Йоқлимидуқ, чидап жүрдуқ йоқиға, Йеқинлардин үзимизни өрүштуқ. Башқиларниң камчилиғи ашкарә, Өзимиздин өтмәс қилчә сәвәнлик. Қәдирлишип, болғимиз йоқ сәкпарә, Издәшмәймиз, кинәшмәймиз — сәвәп җиқ. Төзүм йоқтур дәртмәнләрни тиңшашқа, «Дәрди йоқлар барму?» дәймиз аләмдә! Интилимиз биз хатирҗәм яшашқа, Қәдирсиздур һәҗәп адәм – адәмгә. Һәқиқитин өзимизниң дәлилләп, Қәдримизни билмәй өтүп баримиз. Ахирәткә маңғандила «Бағрим» дәп, Қәдирдан боп мүримизгә салимиз. Меһман туруп, алдамчи бу дунияға, Қәдримизни билмәй өтүп кәтмисәк. Изгү-нийәт толуп-тешип дилларға, Сехи болуп, бурда нанни тәң йесәк. Йенип өчәр алтә күнлүк жаһанда, Азар берип қийнимайли бу җанни. Вақит йетип, қалмас үчүн арманда, Әй, инсанлар, қәдирләйли инсанни... Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр... Қирғақларда чаңқап, суға йетәлмәй, Чишиң өтмәй шаптулиға болған мәй. Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Маһийитин һаятлиқниң чүшәнмәй. Бала чағда чоң болушқа алдирап, Яшлиқ дәвир судәк ақти шақирап. Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Әркилитип гаһи бизни, гаһ чимдап. Ғорудәктин чиқиримиз чоң ғоға, Ойлимастин, жут ешиға сеп оға. Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Басқан қәдәм йә натоғра, йә тоғра. Йоқлимиса, һал соримай һәптиләп, Күйә кәби тез көпийәр ушшақ гәп. Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Қаттиқ таяқ тегип бирдә, бирдә – нәп. Қериндаштин бәзән асан кечишип, Риштимизни бағлап турғач чирик жип, Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Һаят чағда петишалмай, чишлишип. Пәрзәнтләрни қондурғичә орниға, Ата-ана болуп қалар тевилға. Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Учқур вақит қилдурмастин һеч илға. Яхшиларниң рисқиси һәр чағ чолта, Әҗәл чалға салиду йерим йолда. Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Муңимизға тәбәссүмимиз чилта. Бир әсири дәқиқидәк туюлуп, Кәчүр демәй, кәчүрүштин уюлуп. Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Ачқучи йоқ, дилларда қара қулуп. Оти яман бир яманни унталмай, Сөйгинимиз өзгә җанға һәмра ай. Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Өмүр намлиқ тепишмақни тапалмай. Мәйли татлиқ, аччиқ болсун бу өмүр, Қийналсиму, ундин кәчмәс, аһ, көңүл, Өтәр екән, кетәр екән бу өмүр, Яшаш үчүн әсли үмүт бәк зөрүр! Хир хошнам Әҗдадимдин қанға сиңгән яхши бир хисләт, Хошна билән инақлишип, қәдирдан болуш. Қоруғимиз чегарисин қоршимидим һәм, Пак нийитим – қорунмастин, барни тәң бөлүш. Шалтиғимниң баш бурнини хошнамға сундум, Униң ризқи бар дәп билдим дәмлик ғизада. Хиҗалити чүшсә дайим көксүмдә қолум, Жутқа қоштум, мәшрәпләрдә жүрди азадә. Бара-бара хошнам амма хирлишип қалди, Яхшилиқни осаллиққа җориди шу кәм. Бар мүлкүмгә соримайла чаңгилин салди, Кәкәмниму еливалди, жүтти һәм бәкәм. Егә қилмас беғимдики мевә-чевигә, Еңиздики ашлиғимни түгәтти тошуп. Ялмап тоймас, нәпси яман җоһут девидәк, Ләңмән, манта, жута йеди легәнгә қошуп. Өзәм көмәч чилап йедим пучуқ чинигә, Қорадики маллиримни қилди у кавап. Охшап қалдим өз өйүмдә бир бечаригә, Байлиғимни еливалди, тийинлап санап. Әзиз атам дописида иштқа аш бәрди, Аниҗаним ромалиға сүртти у аяқ. Ғоҗайин у – мәйдисини ғораздәк кәрди, Рухситисиз иңәлимәс өйүмдә бовақ. Хошнам қизин дорап қизим чечини кәсти, Әгәштүрүп үгәткини оғлумға қимар. Ата-бова несиһитин чиқирип әстин, Аччиқ суға, тамакиға әнди у хумар. Чашқан әмәс мөшүклирим мени мариди, Өз өйүмгә киргүзмәстин қавиди Ақтөш, Бар нәрсәмни қәдир тутқан хошнам ялмиди, Қудритимни хаңсир етип, қилди «ялаңтөш». Кәңқосақлиқ, очуқ көңлүм өзәмгә дүшмән, Сүлүк хошнам шоравалди күч-қувитимни. Мәһбус кәби өз өйүмдә пут-қолда кишән, Тирик жүрсәм, тәйярлапту у тавутимни. Исит... Исит... аманитим хошниға хардур, Хир хошнидин қутулушниң амали барму? Дәрвазимни улуқ ечип саптимән балдур, Өз өйүмдә өгәйлиниш мәңгүгә ярму?