• "Рухани жаңғыру"
• 20 Қараша, 2019

Жут пәхирләнгән мәрипәтчи

Биз һаятимизда көплигән инсанларни учритимиз. Шуларниң ичидә есил инсаний хисләтлири, үлгилик әмгиги билән ядимизда қалидиғанлар бармақ билән саниғидәкла болиду. Җүмлидин Һаким Мәшүров мән үчүн шу қатардики инсан. Тунҗа Президентимиз – Елбасы Н.Ә. Назарбаев өзиниң «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» намлиқ мақалисида: «Қазақстанниң һәрбир утуғиниң кәйнидә түрлүк-түмән тәғдирләр бар... Әмәлиятта, Мустәқиллик дәвридә өзиниң әмгиги, билими, һүнири билән озуп чиққан қанчиму замандашлиримиз бар. Уларниң меңип өткән йоллири – һәрқандақ статистикидинму артуқ көрсәткүч» дәп қәйт қилған еди. Шуни нәзәрдә тутқан һалда мән бүгүн әл яхши дегән әр Һаким Мәшүров һәққидә қәләм тәврәтмәкчимән. Мәшүр бовай билән Зәйнәпхан момай оқумиған кишиләр болсиму, пәрзәнтлириниң һәммисигә заманға лайиқ билим бериду. Қизи Турахан вә оғли Худавәди муәллимлик кәспини таллайду. Мошундақ аилидә дунияға кәлгән Һаким Мәшүровму мәрипәт саһасидин жирақ кәтмиди. У 1946-жили Чоң Ақсу оттура мәктивини әла баһаларға тамамлап, шу жили Абай намидики пединститутқа оқушқа чүшиду. Уни 1951-жили пүтирип, бирдин Уйғур наһийәсиниң Кәтмән йезисидики оттура мәктәпкә илмий мудир болуп ишқа қобул қилиниду. Ишбиләрмән жигит 1953-жили мәктәп мудири лавазимиға көтирилиду. Кәтмән оттура мәктивидә өзи тарих пәнидин, аяли Бүвихан Әлахунова қазақ тили вә әдәбияти пәнлиридин дәрис бериду. Һаким ака рәһбәр сүпитидә мәктәпниң вә униң йенидики интернатниң паалийитигә көп көңүл бөлди. Оқуғучиларниң вә муәллимләрниң әһвалини билип, хизмәт бабидики һәрқандақ мәсилини орунлуқ һәл қилатти. Шу вақитларда Ғалҗат, Чоң Дехан, Кичик Дехан, Кепебулақ, Довун, Шуңқар йезилириниң яшлири Кәтмән оттура мәктивигә келип билим алатти. Чәттин кәлгән оқуғучилар уруқ-туққанлириниң өйлиридә, айримлири кәтмәнликләрниң өйлирини иҗаригә яллап туратти. Көпбалилиқ аилиләр билән атиси урушта қаза болғанларниң балилири интернатқа, бәзилири шу җайдики пансионатларға орунлишатти. Шу жиллири Ғалҗаттин 30 — 40 нәпәр оқуғучи Кәтмәнгә пиядә қатнап, билим алатти. 1953-жили мәнму Ғалҗат йәттә жиллиқ оттура мәктивини тамамлап, Кәтмәнгә кәлдим. Интернатниң тамиғиға «түлкә қосақ» болсиму, шу вақиттики жигит-қизларниң оқушқа дегән хуштарлиғи жуқури болидиған. Ғизадин кейин һәммимиз ашханиға жиғилип, дәрис тәйярлаттуқ. Бизни тәкшүрүп туридиған тәрбийичиләр болсиму, күндә дегидәк Һаким ака билән Бүвихан һәдә һалимиздин хәвәр елип, оқушимизни назарәт қилатти. Уларниң тәшәббуси билән интернатниң қиз-жигитлири әдәбий китапларни оқушқа хумар едуқ. Уйғур вә қазақ язғучи-шаирлириниң китаплирини новәт билән талишип жүрүп оқаттуқ. Ейиға бир қетим китап оқушниң нәтиҗиси чиқирилип, Бүвихан һәдә илғарларни бәлгүләтти. Һәрдайим Мәһәммәт Бушаров, Турдәли Мәсүтов, Разийәм Әбләкова, Рәһиләм Бақиева, Марат Ерқараев, Довун Мәхсим, Гүлпәрәм Турсунова махташқа сазавәр болатти. Һаким ака маңа 10-синипта тарих пәнидин дәрис бәрди. Тил байлиғи мол муәллим болғачқа, сөзлигәндә һәрқандақ оқуғучини өзигә җәлип қиливалатти. У истедатлиқ устаз еди. Шуниң үчүнму униң дәрисигә тәйярлиқсиз кәлмәттуқ. Кәспигә иштияқ бағлиған Һаким Мәшүров 1956-жили ҚҖ Билим министрлигиниң қаримиғидики оттура мәктәпләр бойичә инспектор болуп тайинлинип, адил хизмәт қилди. Елимиздики уйғур мәктәплириниң ечилишиғиму зор төһпә қошти. У хәлиқ үчүн хизмәт қилған, ана тилимизниң сақлинип қелиши үчүн тәр төккән милләтпәрвәр инсан десәм, мубалиғә болмас. Һаким Мәшүровниң йолини бесип һәдиси Һепизәм, җийәнлири Марс, Светлана, Тельман, Кларәм алий билим елип, һәммиси Қазақ ССРниң маарип әлачилири аталди. Худавәдиниң оғли Тельман жигирмә жилдин ошуқ Ғалҗат оттура мәктивини башқурса, Тураханниң оғли Марс Ғалҗат оттура мәктивигә, Чонҗидики 1-5-оттура мәктәпләргә, Баһар оттура мәктивигә мудирлиқ қилип, вилайәтлик билим бөлүмидә инспектор болуп ишлиди. Шундақла 12 жилдин ошуқ Уйғур наһийәлик билим бөлүмини башқуруп, шу йәрдин һөрмәтлик дәм елишқа чиқти. Һаким акиниң кәнҗә қизи Рошәнгүл Мәшүроваму билим беғиниң бағвини. Рошәнгүл Мәшүрова 41 жиллиқ әмгәк паалийитидә устазлиқ қилип, 18 жил наһийәдики әң чоң оттура мәктәпләрниң бири һесаплинидиған Чоң Ақсу оттура мәктивини башқурди. 1956-жили биз 10-синипни пүтәрдуқ. Бизниң җәмийәттин өз орнимизни тепишимизға зәмин яратқан билим дәргаһини бари-йоқи 25 — 30 йешида башқурған мәрипәтчи Һаким Мәшүровни Уйғур наһийәсидә тонимайдиғанлар камдин-кам. Болупму, ғалҗатлиқлар Һаким Мәшүровтәк жутдиши билән пәхирлинип, исим-шәрипини мәғрурлиниш билән тилға алиду. Бизни хуш қилидиғини, Ғалҗат йезисидики кочиларниң бири Һаким Мәшүровниң намида атилиду. Нурвәг СЕЙИТОВ, Алмута вилайитиниң Пәхрий граждини.