• Мөтивәрләр
• 11 Желтоқсан, 2019

Ана тилиги

Рашидәм РӘҺМАНОВА, «Уйғур авази» 16-декабрь – Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Азат йезисидики Надировлар аилиси үчүн қош мәйрәм. Улар пүткүл қазақстанлиқлар билән биллә Муқәддәс вәтининиң Мустәқиллик Күнинила әмәс, шундақла пүткүл әвладиға һаят һәдийә қилған аниси Руқийәмниң туғулған күниниму нишанлайду. Бу күн улар үчүн жилдин-жилға әтивалиқ болуп бариду. Чүнки Руқийәм аниниңму йеши өсүп, бийилқи Мустәқилликниң 28 жиллиғида у 95 яшқа келиду. Әвладиниң йәнә бир хошал болидиған йери, Руқийәм ана һели тимән, аддий тил билән ейтқанда, «өзиниң күнини өзи көрүватиду». Жиллар өтсиму, аниниң әс-һоши уни йәргә қаратқини йоқ. Шуңлашқиму өзини қоршавалидиған нәврә-чәврилиригә өтмүшини мончақтәк тизип ейтип бериду. Оғли Алимҗан билән келини Халидәмниң «Өйгә журналист келиду» дегинини аңлиған ана чирайлиқ кийинип, қизлири Санийәм билән Гүлистанни йениға чақиривелип, күтүп олтирипту. Течлиқ-аманлиқ сорашқандин кейин, «Қизим, маңа охшаш қерини гезитқа язмисиңизму болаттиғу? Һазир бир ишниң пешини пухта тутуп, тирикчилик қиливатқан яшлар нурғун. Шулар һәққидә йезиң», деди. Һә, бу бизниң «уруш балилири» аталған барлиқ ата һәм анилиримизға хас кичикпейиллиқ. Мән «Ана, чирайлиқ қеришниң амалини ейтип бәрмәй, биздин қутулмайсиз» дәп чақчақ қилдим. У күлди. Андин улуқ-кичик тиндидә, гепини башлиди: – Мән туғулғанда колхоз-совхозларниң орнида һәрбир аилиниң деханчилиқ қилидиған йәрлири болған екән. Мән дадамниң етизлиғида туғулуптимән. Аилимизниң турмуши яман болмапту. Дадам ашлиқ терип, мал бақатти. Йезида башланғуч мәктәпни, 5-6-синипни Тәшкәнсазда оқудум. Кейин уруш башланди. Мәктәпләр йепилди. Йешимизниң кичик, сүйигимизниң қатмиғиниға қаримай, һәммимиз етизға чиқип кәттуқ. Есимни билипла деханчилиқ қилған едим, һаятимниң ахириғичә йәргә ишләптимән. Шу әмгәк һәм һәрикәтниң ақивитиму, һечкимгә еғирчилиғимни салмай, 95 яшқа келип қаптимән. Билсиңиз, қизим, адәм иш қилғанға өлмәйдекән, адәм көңүл ағришидин өлүп кетиши мүмкин, – деди көпни көргән ана. Руқийәм Сидиққизи 1925-жили Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Өрнәк йезисида туғулди. Униң балилиқ дәври еғир жилларға тоғра кәлди. Руқийәмниң ата-аниси деханчилиқ қилип, мал тутуп, йезидики һаллиқ адәмләрдин санилатти. Аилидә үч пәрзәнт туғулупту. Бирақ иккиси чәтнәп кетипту. 1941-жили уруш башланғанда 16 яшлиқ Руқийәмму чоңлар билән етиз-ериқ ишлириға арилишип, Ғалибийәтни йеқинлаштуруш үчүн күч чиқириду. У колхозниң бир гектар йеридә тамака пәрвиш қилиду. Илғар әмгиги үчүн «Стахановчи» атилиду. Тарихтин мәлумки, Улуқ Вәтән урушиниң ахирида фронтни мустәһкәмләш мәхситидә йезилардики йеши 50кә тақиған әрләр һәрбийгә елиниду. 1944-жилқи шундақ еғир күнләрниң биридә Руқийәмниң атиси Сидиқму 49 йешида урушқа чақиртилиду. Амма у фронттин қайтип кәлмәйду. Руқийәм аниси Нураләхан билән тәнһа қалиду. Уруштин кейин Руқийәм азатлиқ Абдурешит Надировқа турмушқа чиқиду. Униң атиси Олади Азат йезисини бәрпа қилған уйғурларниң бири еди. Илғар пикирлик Олади ата уруш жиллири Өрнәктә колхоз рәиси болуп ишлиди. Абдурешит атисиға охшатти. У йәрлик кеңәшниң рәиси болди. Пенсиягә чиққандин кейин җәмийәтлик ишларға арилишип, жутиниң аватлишиши йолида хизмәт қилди. Әпсус, у буниңдин 15 жил бурун бақилиқ болуп кәтти. – Бовай иккимиз төрт оғул вә төрт қиз таптуқ. Балилиримни апам рәмити чоң қилип бәрди, десәмму болиду. Мән дайим ишта болдум. Һаятимниң тәңдин-толисини әмгәк билән өткүздүм. Көктат пәрвиш қилаттуқ. «Балилар тәрхәмәкләрниң көчәтлирини дәссәп кәтмисун», дәп һосулни ялғуз терип чиқаттим. Андин уни Алмутиға апирип сататтим. Шундақ қилип жүрүп, балиларни оқуттуқ. Әлвәттә, уларниң барлиғини алий оқушта оқутуш мүмкин болмиди, амма җәмийәттин өз орнини тапти, – деди ана пәрзәнтлирини бармақлирида бир-бирләп санап. Балилириниң бирини «атам», бирини «анам» вә йәнә бирини «қериндишим» дәп санайдиған Руқийәм аниниң бәш пәрзәндидин 18 нәврә, 28 чәврә вә 5 әврә тарапту. Шулар барда ана өзини дөләтлик дәп билиду. Руқийәм ана башлиқ барлиғимиз бирдәмдила расланған дәстихан әтрапиға җәм болуштуқ. Бир вақитта ишик ечилип, аниниң үчинчи қизи Светлана кирип кәлди. Ана униңға қарап: «Мана мениң натиқ қизим кәлди» деди? Мән дәрһал: «Немишкә?» дәп соридим. У «Көп сөзләйдиған адәмни шундақ дәп қойимизғу. Мән бу шох қизимни шундақ атавалдим», деди ана мәғрурлинип. Светлана күлди. Андин уму балилиқ дәвирлирини әсләп, қериндашлири билән тамака тиккән, ипәк қурутини пәрвиш қилған жилларни әслиди. – Коллективлаштуруш, уруш вә ачарчилиқ дәвриниң еғир күнлирини көрдуқ. Бир чишләм нанға зар болған күнлиримизни һечқачан унталмаймән. Шуңлашқиму балилиримға «нанни исрап қилмаңлар, тамақни ташлимаңлар», дәп туримән. Һазирқи яшларниң күни раһәтқу! Барлиқ мүмкинчиликләр бар. Мошу ғенимәт һаятни дурус баһалап, яхши өмүр сүрүңлар. Иш қилип, биз көргән җапаларни силәр көрмәңлар. Бирақ, һәммила нәрсиниң қәдрини билип яшаңлар! – деди Руқийәм ана биз билән хошлишип. Әмгәкчиқазақ наһийәси.