• Қәлб төридики инсанлар
• 25 Желтоқсан, 2019

Ата-анамдин қалған ибрәт

Растимни ейтсам, мошу кәмгичә қолумға қәләм елип, гезитқа бирәр мақалә йезип көрмигән екәнмән. Раст, өз вақтида Челәктики А.Розибақиев намидики уйғур оттура мәктивиниң жуқарқи синиплирида оқуп жүргинимдә, уйғур тили вә әдәбияти пәнлиридин инша язсам, һәм устазлирим, һәм синипдашлирим мени һәшләргә көтирип махтап кетидиған. Әшуларни әсләп бу қетим йәнә бир қетим инша йезип көрүш нийитигә кәлдим. Бирақ һәзир мән мәктәп партисида олтарған оқуғучи әмәс, бәлки “Өмүр” дәп атилидиған мәктәпниң иссиқ-соғида тавлинип, мома болған инсанмән. Демәк, буниңдин 40 жил илгири язған иншарим билән бүгүн язмақ болуватқан иншаримниң пәрқи йәр билән асмандәк екәнлиги ениқ. Шуңлашқа униң һөддисидин чиқиш маңа наһайити жуқури җавапкәрликни тәләп қилиду. Униң үстигә иншаримниң қәһриманлири — мәрһум атам Тәлъәт билән анам Айшәм болмақ. Мошуларни ойлисам, өзәмчә қандақту-бир әндишиләргә берилип кетимән. Лекин ата-анам көз алдимға келидудә, у әндишилирим бирдәмдила су сәпкәндәк бесилип қалиду. Шәхсән маңа яхши аянки, уйғур анилиридики меһриванлиқ аламәтлири «мана мән» дәп төкүлүп турған чирайидин адәмни бирдин өзигә җәлип қилидиған гөзәллик нур анам Айшәмгә хас алий пәзиләттур. Меһмандостлуқ хислити болса, ятниму өз қилидиған қудрәткә егә еди. Өзи пәпиләп өстүргән әлтәк нәврилириниң отидин кирип, сүйидин чиқиватқанлиғини һәр күни көрүп жүрсәмму, меһриван анамниң бирәр қетим налә қилғанлиғини аңлимаптимән. Һәрбир нәврисиниң қилиқлирини дорап, хошаллиқ дәмләргә ғәриқ болуп кетиш — рәмитиниң күндилик адитидәк билинәтти маңа. Раст, мәрһум алий билән алмиди, бирақ пәм-парасити билән әқил-идриги лавазимлиқ хизмәтләрни егилигән шәхсләрдәк тәсират қалдуратти. Өзиниң ейтишичә, билим елишиға шараит яр бәрмигән екән. Анамниң тәғдириму қизиқ. Бирақ биз уни кейинирәк, 1990-жили анимизни елип Қәшқәргә барғанда бирақла билдуқ. Мәлум болушичә, анам гөдәк вақтида ата-аниси аҗришип кетип, анисиниң қолида қалиду. Бир күни дадиси келип, “Қизимни Үрүмчигә апирип ойнитип келәй”, дегән банә билән уни елип кетидудә, Үрүмчигә әмәс, Кеңәш Иттипақиға чиқип кетиду. Бу вақиә тоғрилиқ анимиз бизгә еғиз ачмиған еди. Бәлким, тәғдиригә налә қилип, бизниң көңлүмизни ғәш қилғуси кәлмидиму яки башқа бизгә намәлум сәвәпләр барму, у тәрипи бәлгүсиз пети қалди. Хулләс, анимиз 1962-жили бовимиз — дадиси Селимахун билән чегара атлап чиқип, Челәккә орунлишиду. Кейинирәк өзи охшаш тәғдир тәқәзаси түпәйли челәклик болуп қалған дадимиз Тәлъәт билән 16 йешида турмуш қуриду. Дадимиз көпҗанлиқ аилиниң тунҗиси болғачқа, анимиз Саһипҗамал, Аминәм, Гүлҗамал исимлиқ қейинсиңиллириға ана болиду. Һәтта Зунун чоң дадамниң балиси Муһәмәтшапимни биз әс билгичә өзимизниң тунҗиси, дәп жүрдуқ. У бизниң өйдин кәтмәтти. Әгәр бир күн кәлмәй қалса, анам рәмити әнсирәп кетәтти, кочиға чиқип, йолиға қаратти. Арида ата-анам Һәҗ сәпиригә берип кәлди. Буниңға болупму анам бәк хошал болған еди. Чүнки өзи әсли Қәшқәрдики диний өлимиларниң аилисидин болғачқа, бу пәризини ада қилишқа шараит яратқан пәрзәнтлиригә бир өмүр рази екәнлигини йошурматти. Әпсус, анимиз 2009-жили бари-йоқи 62 йешида вапат болди. Әнди дадам Тәлъәт еғир-бесиқлиқ хислити бизни та һазирғичә лал қилиду. Әгәр биз, оюн балилири, анамниң көңлидики бир ишни бәҗирәлмәй қалсақ (Худаға шүкри, ундақ вақиәләр наһайити аз болидиған), дадимизға бизни көрситип, “Бир қетим болсиму урсаңчу” десә, дадам “Балиниму урамду, мални уриду” дәп қоюш биләнла чәклинәтти. Мәрһум 2004-жили 64 йешида вапат болди. Рәмити пүткүл аңлиқ һаятини адил әмгәк билән өткүзди. Уни Челәктә чоң-кичикниң һәммиси һөрмәт қилатти. Әнди ойлап қарисам, дадам мундақ һөрмәт-еһтирамға өзиниң дана әқил-мәслиһити билән еришкән екән. «Мәнму, анаңларму оқалмидуқ, билим елишқа шунчә тәшна болсақму, тәғдирниң язмиши билән турмуш-шараит яр бәрмиди, бизниң арминимизни силәр орунлаңлар», дәп бизни мәктәптә пәқәт әла баһаларға оқушумизни тәләп қилип, барлиқ шәрт-шараитни яритип бәрди. Һә, биз, һәммимиз, сиңлим Маһинур билән Паизбүви вә иним Билалму Челәктики А.Розибақиев намидики оттура мәктәпни «Алтун медальға» тамамлидуқ. Оттуранчимиз Маһинур, Алмута дөләт медицина институтида оқуватқанда, туюқсиз вапат болди. Паизбүви билән Билал вә мән униң изини бесип, алий оқуш орунлирини «қизил дипломға» тамамлидуқ. Бизниң пәрзәнтлиримиз — ата-анимизниң нәврилириму алий оқуш орунлирида тәһсил көрүп, һаяттин биркишилик орнини тапти. Мәсилән, мениң оғлум Назим КИМЭПни тамамлиди, һазир Австралиядә “Болашақ” программиси бойичә магистратурида оқуватиду. Қизим — Мединәм, КазМУни пүтәрди, кәспи бойичә ишләватиду. Паизәмниң қизи Назугумму КИМЭПта оқуватиду. Иним Билалниң қизи Маһинур алий оқуш орнини Англиядә тамамлиди. Һазир чоң бир ширкәттә ихтисатчи лавазимини егиләйду, оғли Зияидинму Улуқбританиядә оқуп кәлди. Мошу йәрдә мән иним Билал тоғрилиқ қисқичә ейтип өтүшни тоғра көрүватимән. У пәқәт көрнәклик тиҗарәтчила әмәс, миллий мәдәнийитимизниң һәқиқий җанкөйәри. Униң өмүрлүк җүпти, келинимиз Гүлинур топ-тоғра 12 жил ата-анамниң отидин кирип, сүйидин чиқти, худди бизгә охшаш өз қизидәк болуп кәтти. Бизниң өйдә бир плакат хасийәтлик хатирә сүпитидә сақлақлиқ туриду. У плакат «Аилә — дәсләпки тәрбийә мәктиви» дәп атилиду. Уни өткән әсирниң 80-жиллири биз, Һошуровлар, оқуған Челәктики А.Розибақиев намидики мәктәп мәмурийити басмиханиға буйрутма берип чиқарған екән. Униңда “Бу плакат әлачи оқуғучилар — Маһинур, Адаләт, Паизәм вә Билал Һошуровларға беғишлинип, наһийә мәктәплиригә үлгә сүпитидә тарқитилди” дәп йезилған. Бүгүн бизниң пәрзәнтлиримиз — атимиз Тәлъәт билән анимиз Айшәмниң нәврилири — бу аиләвий әнъәнини давамлаштуруп келиватқанлиғиға биз бәк хошал. Уларға дайим ата-анамниң роһи мәдәт бәргәй! Адаләт ҺОШУРОВА.