• "Агро бизнес 2020"
• 11 Наурыз, 2020

Лайиһә мәхсити — йеза егилигини тәрәққий әткүзүш

Өткән әсирниң тохсининчи жиллиридин башлап, Европа Кеңиши Қазақстандики һәрхил саһаларни иҗтимаий-ихтисадий җәһәттин қоллап-қувәтләп кәлмәктә. Ахирқи үч жилдила елимиздә Еврокеңәш мәбләғ билән тәминлигән 9 лайиһә әмәлгә ешипту. Аталған лайиһиләр үч йөнилиш бойичә, йәни Қазақстандики сот ислаһитини қоллап-қувәтләш, демократияни тәрәққий әткүзүш вә инсан һоқуқлирини һимайә қилиш, һөкүмәтлик әмәс тәшкилатларни һәм йәрлик һакимийәтләр паалийәтлирини Европа үлгисидә тәрәққий әткүзүш мәхситидә әмәлгә ашурулған. Рашидәм РӘҺМАНОВА, «Уйғур авази» «2017 – 2020-жиллири арилиғида озуқ-түлүк мәһсулатлирини йетиштүрүш, уларни турақлиқ тәрәққий әткүзүш вә экологиялик инновацияләр арқилиқ озуқ-түлүк вә йеза егилиги карханилириниң риқабәткә қабиллиғини ашуруш» – бу Еврокеңәш лайиһилириниң бири. Мәзкүр лайиһә Қазақстанниң «Сода вә санаәт карханилири» юридик шәхсләр бирләшмиси, Милан-Монза-Брианза-Лоди Сода-санаәт палатисиниң «Формапер» вә «Инновхаб ЭСИ» агентлиқлири, «Қариғанда вилайитиниң сода палатиси» җәмийәтлик бирләшмиси, «Җамбул вилайитиниң ишбиләрмән аяллири» җәмийәтлик бирләшмиси вә Өзбәкстанниң Сода-санаәт палатиси һәмкарлиғида барлиққа келип, Еврокеңәш тәрипидин «Мәркизий Азия Инвест ІV» программиси бойичә қоллап-қувәтләшкә егә болди. Лайиһиниң мәхсити – Өзбәкстан вә Қазақстанниң алтә регионидики озуқ-түлүк вә йеза егилиги секторлирини тәрәққий әткүзүш, инновациялик тәҗрибиләрни қоллинишни тәрғибат қилиштин ибарәт. Алмута вә Ташкәнт шәһәрлиридә аталған лайиһә бойичә конференцияләр өтүп, көпчиликкә униң мәхсити тонуштурулди. Андин икки жил давамида агробизнес билән шуғуллинидиған шәхсләр, өз мүмкинчиликлирини вә риқабәтчиликкә қабиллиғини ашурушни мәхсәт қилған оттура звенодики ширкәтләр, келәчәк тиҗарәтчиләр, дехан егиликлириниң рәһбәрлири баш қошқан семинарлар болуп өтти. Семинарлар җәриянида Европидин қәдәм тәшрип қилған тренерлар Алмута, Җамбул вә Қариғанда вилайәтлиридин кәлгән делегатларға тиҗарәтчиликниң асасий базилири, бизнес-реҗиләрни түзүш, «йешил ихтисат», органикилиқ таза мәһсулат ишләпчиқириш, товарни сертификатлаш вә хәлиқара стандартларға лайиқлаштуруш, уни экспортқа чиқириш, йәни йеза егилиги мәһсулатлирини пәрвиш қилиш, уни таритиш яки сетиш йоллири һәққидә Европа тәҗрибилирини үгәтти. Андин 20 адәмдин тәркип тапқан үч топ новәт билән лайиһә мудири Ольга Ногаеваниң уюштурушида Италияниң Милан вә униңға йеқин җайлашқан шәһәрләрдики әң илғар дехан егиликлириниң вә ишләпчиқириш карханилириниң тәҗрибиси билән тонушуп қайтти. Мәзкүр лайиһиләргә гезит хадими сүпитидә баштин-аяқ арилишип жүргәчкә, маңиму италияликләрниң тирикчилиги билән тонушуш имканийити яритилди. Шундақ қилип, «Сода вә санаәт карханилири» юридик шәхсләр бирләшмисиниң вәкили Нагира Кашкенованиң рәһбәрлигидики Қазақстандин Италиягә учуп барған топни Милан шәһириниң Мальпенса аэропортида «Формапер» агентлиғиниң вәкили Миколь Либераномэ күтүвелип, «Вагнер Милано» меһманханисиға орунлаштурди. Милан – Италияниң әң чоң вә әң гөзәл шәһәрлириниң бири. Мәйдани җәһәттин бойичә, Рим шәһиридин кейин иккинчи орунда туриду. Миланниң тәркивигә тоққуз наһийә кириду. Һули, тәхминән, бизниң эрамизғичә болған 600-жили селинған. 2015-жилқи ройхәт бойичә 1 342 385 турғуни бар. Милан – ишбиләрмәнләрниң ихтисат мәркизи болуп һесаплиниду. Хәлиқара сода пайтәхтлири арисида төртинчи орунни егиләйду. Туристлар нурғун зиярәт қилидиған шәһәр. Ушбу саһадин жилиға 70 миллиард евро пайда чүшиду. Байқиғинимиз, Милан шәһириниң кочилири анчә кәң әмәс екән. Мода шәһири болғанлиқтин, дуканлар интайин нурғун. Әнди бизниң диққитимизни өзигә җәлип қилған алаһидә бир нәрсә – экологиялик таза кочилар вә вертикал орманлар болди. Вертикал орманлар дегинимиз, бу көпқәвәтлик өйләрниң үстидики күн шолилири арқилиқ уларда пәрвиш қилиниватқан өсүмлүкләр. Бәзибир өйләрниң чедирида өскән өсүмлүкләр чирмишип йәргә чүшүпту. Өсүмлүкләр көпқәвәтлик өйләрни алаһидә безәп туриду. Йәнә бир алаһидилиги – шу көпқәвәтлик өйләрдә пайдиланған су қайта ишлинип, вертикал орманларни суғириш үчүн пайдилинилидекән. Миланниң кочилирида машиниларға қариғанда пиядә маңған адәмләр нурғунирақ көрүниду. Һәрбир чамдамда дукан, пиццерия вә кафелар җайлашқан болуп, уларниң ичидә ихчамғинә үстәлләр вә уларниң төрт тәрипигә кичик орундуқлар қоюлған. Бир алаһидилиги, кәчки саат алтидин кейин Милан шәһириниң кочилири вә дәм елиш орунлири адәмгә толуп, кафе, пиццерияләрдин бош орун тепилмай қалидекән. Чүнки италиянлиқлар өйлиридә тамақ тәйярлимайду. Уларниң ейтишичә, өйдә тамақ тәйярлиғандин, сиртта тамақланған бирнәччә һәссә әрзәнгә тохтайдекән. Шуңлашқиму улар иштин кейин топ-топ болуп, өзлиригә яқидиған кафе яки ашханиларда тамақлинидекән. Йәнә бир байқиғинимиз, 16-17 яштики жигит-қизларму, 60 – 70 яштики қери-чүриләрму тамака чекидиған охшайду. Тамака чәкмәйдиған италиянлиқ камдин-кам учрайдекән. Шуниң билән тәҗрибә алмаштуруш сәпириниң дәсләпки күни «AGROCOMP» лайиһисиниң мудири Ольга Ногаева, вәкили Миколь Либераномэ вә тәрҗиман Ольга Дербенёваниң рәһбәрлигидә Кертис ширкитидә уюштурулған «Италиядики агробизнес: тиҗарәтчиләр вә уларниң ширкәтлири үлгисидики турақлиқ тәрәққияти вә келәчиги» мавзусида өткән “дүгләк үстәлдин” башланди. Кертис (Curtіs, Mallet-Prevost, Colt & Mosle LLP) ширкити 1830-жили қурулған дәсләпки америкилиқ юридик ширкәтләрниң бири болуп, хәлиқара тәҗрибигә егә. У дөләт вә шәхсий ширкәтләргә, көпмилләтлик корпорациялар вә малийә институтлириға, дөләтлик инвестициялик фондлири вә тиҗарәтчиләргә мәслиһәт бериду. Униң 16 әлдә шөбиси болуп, уларда илғар хәлиқара билим дәргаһлирида тәһсил көргән мутәхәссисләр ишләйду. 180 жиллиқ тарихқа егә ширкәт пәқәт сүпәтлик юридик мәслиһәт вә йол-йоруқ берипла қоймай, өз херидарлири билән қоюқ алақә орнитишни мәхсәт қилиду вә шу йөнилиштә паалийәт елип бариду. “Дүгләк үстәлдә” Италияниң йеза егилиги баш конфедерациясиниң вице-президенти Маттео Лазанья вә Шимал-Шәриқ йеза егилиги консорциуминиң баш мудири Пьерлуиджи Гуаризе коллективлиқ ишләпчиқириш вә йеза егилиги мәһсулатлирини қайта ишләш тәҗрибилири билән бөлүшти. Ломбардия шәһири яш тиҗарәтчилириниң президенти Алессандро Марионе өз ишини йеңидин башлиған яшларни қоллап-қувәтләшкә қаритилған программилар билән тонуштурди. Бу ширкәтләрниң барлиғи тиҗарәтчиликтә товарни истималчиға йәткүзгичә болған йолни көрситиду. Андин сәпиримиз «Формапер» агентлиғида давамлишип, биз «AGROCOMP» лайиһисиниң техникилиқ тәрәплири билән тонуштуқ. Иккинчи күни йеза егилиги хадимлириға сәясий вә ихтисадий йөнилиштә ғәмхорлуқ қилидиған Милан йеза егилиги конфедерациясиниң тәркивидики икки ширкәтни арилидуқ. Конфедерация вәкили Лаура Черри бизгә һәмра болди. Дәсләп Дзибидо Сан Джакомо коммунисида җайлашқан «Cascіna san Francesco» дехан егилигигә бардуқ. Униң мудири – Антонио Гарбеллиниң ейтишичә, дехан егилигиниң 130 гектар йери бар. 1940-жили Антониониң атиси Эмилио кона монастырь бенасини сетивелип, егилик қурған. Антонио дадиси башлиған тиҗарәтни оғли Умберто билән давамлаштуруп келиватиду. «Cascіna san Francesco» дехан егилиги «Карнароли» гүрүчини пәрвиш қилиду. Егиликниң ихтисади гүрүчниң дәл мошу сортини пәрвиш қилишни башлиғандин кейин яхши тәрәққий етишкә башлапту. 120 гектар мәйданға гүрүч уруғини қуруқ вә алдин-ала суғирилған йәргә чачиду. Жилиға 7 000 центнер һосул алиду. Егилик елинған һосулни мәхсус түгмәндә тазилап, анчә чоң әмәс пакетларға қачилайду. Тәйяр мәһсулатни чоң сода-сетиқ орунлирида әмәс, бәлки ушшақ дуканларда сатиду. Бу – аддий хәлиқниң таза мәһсулаттин пайдилинишини тәминләйду. Биз егиликниң етизлиғиға барғанда, Умберто тракторда гүрүч териш үчүн суғирилған мәйданни тәкшиләветипту. Униң ейтишичә, нәмләнгән йәр уруқниң бирхил үнүп чиқишини тәминләйду. Биз Умбертоға йәрниң егиз-пәс җайлирини қандақ ениқлайдиғанлиғи һәққидә соал қойдуқ. У трактор кабинисидики мәхсус датчикларни көрситип, уларниң спутник арқилиқ сигнал алидиғанлиғини чүшәндүрди. Антонио гепимизгә арилишип, йәрни минерал оғутлар билән дурус тәминләшниң нәқәдәр зөрүр екәнлигигә тохталди. У һәр жили йерини «тәһлил» қилиду. Бәзидә явайи почақ терийду. Сәвәви, явайи почақтин кейинки қалдуқлар терилғу мәйдани үчүн минерал оғут болиду. 2010-жили мәзкүр егилик заманивий ашлиқ қурутидиған механизм билән һосул сақлайдиған чоң қоймиларни сапту. Чүнки жилдин-жилға «Cascіna san Francesco» дехан егилигиниң мәһсулатиға дунияйүзи истималчилириниң қизиқиши ешиветипту. «Шуңлашқа гүрүч мәйданини кәңәйтип, елинған һосулни дурус сақлашниң йоллирини издәштүргән орунлуқ» дәп һесаплайду тиҗарәтчи. Ака-ука Марио вә Альберто Виголарниң егилигиму бурунқи монастырь бенасиға җайлашқан екән. Улар көмүқонақниң нәсиллик сортини пәрвиш қилидекән. 2015-жили, Хәлиқара EXPO көргәзмиси Миланда өткәндә, Виго егилиги инновациялик технологияләр көргәзмисиниң мәйданиға айлинипту һәм дунияға тонулупту. Үчинчи күни биз Болонья шәһиригә қарап йолға чиқтуқ. Шәһәр вә йезилар арилиғидики йоллириниң әҗайип яхшилиғиға қаримай, транспортларниң илдамлиғи саатиға 80 – 90 чақиримдин ашмайдекән. Шәһәр ичидики илдамлиқ болса, саатиға 30 чақиримни тәшкил қилиду. Шуңлашқиму әтрапни яхширақ көрүвелишимизгә қолайлиқ имканийәт туғулди. Мошу йәрдә шуни қошумчә қилиш лазимки, Италиядә һечқандақ қезилма байлиқлири йоқ. Әлдә пәқәт йеза егилиги вә тиҗарәтчилик тәрәққий әткән. Алаһидилиги, дехан егиликлириниң барлиғи дегидәк узун жиллиқ тарихқа егә. Әвлаттин-әвлатқа мирас болуп қалиду. Шәһәрдин-шәһәргә барғанда, йол бойидики тәкши кәткән үзүмзарлиқлар билән интенсивлиқ бағларни көрүп, зоқландуқ. Йолниң бойидиму, плантацияләр ичидиму һарам чөп йоқ. Шуниңға қарап, италиянлиқларниң әҗайип меһнәткәш деханлардин екәнлигигә көз йәткүздуқ. Болонья – Италияниң 2,5 миң жиллиқ тарихи бар кона шәһири. «Йеңи беналар» буниңдин 500 – 600 жил бурун қәд көтәргән. Қизиғи, Болоньядә тротуар йоқ. Уларниң орниға галереяләр селинған. Галереяләр шәһәр бойичә 35 чақиримни егиләйду. Уларни бирнәччә күнниң ичидә зиярәт қилиш мүмкин әмәстәк. Болоньяни көпинчә “Студентлар пайтәхти” дәп атишиду. Чүнки бу йәрдики һәрхил оқуш орунлирида 100 миңдин ошуқ студент тәһсил көриду. Улар аһалиниң төрттин бир қисмини тәшкил қилиду. Шәһәрдә қоңур вә қизил ташлардин селинған беналар нурғун болуп, уларниң барлиғи оттура әсирләрдин қалған ялдама болуп һесаплиниду. Шәһәрниң бай адәмлири мунариләрни көпләп салған екән. ХІІ әсирниң ахирида бу йәрдә йүздин ошуқ мунарә болған. Уруш, от кетиш вә һәрхил пәвқуладдә әһваллардин кейин уларниң жигирмисила қалған. Болоньяниң мәркизидә тонулған Азинелли вә Гаризенда мунарилири бар. Азинеллиниң егизлиги 97,2 метр, 1684-жили селинған. У әң чоң мунарә болуп һесаплиниду. Гаризенда болса, әксичә, әң кичиги. Егизлиги – 47 метр. Башта униң егизлиги 60 метр болуп, 1351-жили қисқартилипту. Лайиһә қатнашқучилири Болоньядики «Feder Bіo Servіzі» консалтинг федерациясини зиярәт қилди. «Feder Bіo Servіzі» федерациясиниң Шәрқий Европа вә Қазақстанға хизмәт қилидиған юристи Альдо Червиниң ейтишичә, «Feder Bіo Servіzі» дөләт вә шәхсий егиликләргә хизмәт көрситидекән. Федерация көпсаһалиқ болуп, униң тәркивигә фермерлар, сертификатлаш мәркәзлири, трансформаторлар, дистрибьюторлар, операторлар, техникилиқ хадимлар, мәдәний ассоциацияләр кириду. Шуларниң ярдими билән «Feder Bіo Servіzі» органикилиқ таза вә биодинамикилиқ мәһсулат йетиштүридиған фермерларни қоллап-қувәтләп, уларниң мәдәний, иҗтимаий, техникилиқ вә ихтисадий йөнилишләрдә өсүшигә ярдәм қилиду. 2015-жилқи «EXPO Mіlano» көргәзмисидин кейин «Feder Bіo Servіzі» «Органикилиқ озуқ-түлүк пүткүл йәр шарини тәминләләйду!» форумини уюштуруп, аһалини экологиялик таза вә сағлам озуқ-түлүк билән тәминләш идеялирини намайиш қилди. Федерация 2009-жили Италияниң йеза егилиги Министрлиги билән шәртнамә түзүп, «ІCE» Италия компаниялирини чәт әлләргә тонуштуруш вә интернационаллаштуруш агентлиғи билән «Италиядә ишләнгән» миллий товарни қоллап-қувәтләш йөнилишигә беғишланған программа вә чарә-тәдбирләрни уюштуруп келиватиду. Андин сәпиримиз Болоньядики «ФИКО» Италияниң озуқ-түлүк дунияси» паркида давамлашти. Бу аләмдики озуқ-түлүк, йеза егилиги, фабрикилар вә чарвичилиқ саһасиға беғишланған әң чоң агро-гастрономиялик парк екән. У 100 квадрат метр йәргә орунлашқан. Паркниң тарихиға қисқичә тохталсақ, 2007-жили шәһәрдә 1,5 км. мәйданда йепиқ сода-сетиқ галереяси ечилиду. Шәһәр рәһбәрлиги ушбу мәйданни қандақ толтуруш һәққидә баш қатуруватқан мәзгилдә тиҗарәтчи Оскар Фаринетти озуқ-түлүк дукини, кулинария синиплири, меһманханилар вә китап дукинини өз ичигә алған «FІCO Eataly World» (Италиян йеза фабрикиси) лайиһисини тәклип қилиду. Нәтиҗидә «Италиягә сағлам вә әқиллик тамақлиниш» концепцияси вуҗутқа келиду. Фаринеттиниң бу идеяси һазир Италиядила әмәс, дунияйүзигә тарқалди. Униң тәкливидин кейин агроном, профессор Андреа Сегрениң күч чиқириши билән Болоньядики сода-сетиқ галереяси агро-гастрономиялиқ паркқа айланди. Униң қурулушиға 100 миллион евро сәрип қилинди. Һазир паркниң икки гектар мәйдандики етизлиқлирида йеза егилиги зираәтлириниң 2000 түри пәрвиш қилиниду. 40 фермисида мал вә қушниң 200 түри бар. Алаһидилиги, «FІCOда» пәрвиш қилинип, ишләп чиқирилған мәһсулатларниң 70 пайизи «FІCOниң» 40 меһманханиси билән 40 дукинида һәм базарлирида орун алған. Бу йәрдә барлиғи болуп 200гә йеқин компания паалийәт елип бариду. Паркта 4000 адәм ишләйду. «FІCOниң» асасий мәхсити – адәмләргә озуқ-түлүк мәһсулатлириниң тәйярлинишини көрситиш болғанлиқтин, униңға кирип-чиқиш һәқсиз. Паркта күнигә 30 һәрхил чарә-тәдбир вә 50 оқутуш семинари уюштурулуп, уларға 1000дин ошуқ адәм қатнишиду. Андин биз нами дунияға тонулған, алма, шаптула, клубника, алича вә башқиму мевиләрни пәрвиш қилидиған, 50 жиллиқ тарихи бар “Salvі Vіvaі” ширкитидә болдуқ. Атап кетиш керәкки, ширкәт мевиләрни өзи пәрвиш қилип, өзи сатиду. Униң үчүн бу йәрдә ишләпчиқиришниң толуқ тизими: пәрвиш қилиш, ишләпчиқириш, лаборатория вә тәтқиқат, теплицилар, плантациялар, логистика, мәһсулатни сақлаш, маркетинг вә товарни коммерциялаш җәриянлири қараштурулған. Барлиғи ширкәтниң өзидә әмәлгә ашиду. Буниңдин башқа ширкәт көчәт өстүрүш вә сетиш билән шуғуллиниду. Униң плантациялиридә икки миллион мевә дәриғи, 130 миллион бөлҗүргән вә икки миллион башқиму көчәтләр пәрвиш қилиниду. Мәлумки, Италия жуқури сүпәтлик иримчиклири билән дунияға тонулған. Бизгә нами ривайәткә айланған «Пармиджано Реджано» вә «Грана Падано» иримчиклирини ишләп чиқиридиған «Casearіa dі Sant’Anna» вә «Lattegra» егиликлиридә болуп, мал қоралири билән сүт цехлирини көрүш имканийити туғулди. «Casearіa dі Sant’Anna» егилигиниң һули 1901-жили иримчик тәйярлиғучилар вә сатқучилар тәрипидин қурулған. Униң тәркивигә Парма, Реджо, Модена вә Мантуя сүт заводлири кириду. «Пармиджано Реджано» иримчиги сүпити җәһәттин европилиқ стандартқа толуқ мас келиду. Атап кетиш керәкки, мәзкүр егиликтики италиялик илғар технология һазир Қазақстандиму бар. Мисалға, Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Космос йезисидики «Адал» компанияси йенида чоң комплекс селинди. Чәтәллик технологияләр асасида ечилған мегафермисида 2667 ириқара, униң ичидә 1400 сеғин сийири бар. Бу йәрдә малға йәм бериш, униң астини тазилаш һәм сийирларни сеғиш автомат вә компьютерниң ярдими билән әмәлгә ашиду. «Адал» рәһбәрлигиниң ейтишичә, компания тәҗрибә алмишиш нийитидә өз хадимлирини чәт әлләргә әвәтип турушни әнъәнигә айландурған. Демәк, келәчәктә бизниң елимиздиму жуқури сүпәтлик озуқ-түлүк көпийиду дегән сөз. Ахирқи сәпиримиз «Allevamento Bіancardі» мал фермисиға болди. Ферминиң егиси, тиҗарәтчи Маттео Бьянкарди нәсиллик «Лимузин» сийирлирини бақидекән. Бу йәрдики малниң сани 1500дин ешипту. У чиқимсиз ишләпчиқиришни бәрпа қилип, қиғ вә мал озуғиниң қалдуқлиридин электр қувитини ишләп чиқиридиған биогаз заводини салдурупту. Сүт мәһсулатлирини өз дукинида сатидекән. Сәпиримиз аяқлашқандин кейин бизгә бир күн қошумчә вақит берилди. Көпчилик келишип, су үстидики арман шәһәр – Венециягә атландуқ. У Италияниң шимал-шәрқигә җайлашқан болуп, өзини өзи башқуридиған алтә наһийәдин ибарәт коммуна екән. 260 миңдин ошуқ турғуни бар. Адриат деңизиниң Венециан қолтуғидики материк вә 118 ушшақ арал үстигә җайлашқан чоң туристик вә илмий тәтқиқат мәркизи болуп һесаплиниду. Миландин поезд билән Венециягә икки саатқа йәтмәй кәлдуқ. «Санта-Лючия» вокзали арқилиқ шәһәргә кирип келиведуқ, суниң бойиғила чиқтуқ. Шәһәрниң мәркизигә йетиш үчүн бекәттин кемә-автобусқа билет алдуқ. Билет 7,5 евро туриду. Су үстидики шәһәрдә йә машина, йә велосипед йоқ. Автобус, такси, һәтта «тез ярдәм» хизмитигиму кемә пайдилинилиду. Униңдин башқа яхта, катер вә гандолилар бар. Кемә-таксиниң баһаси 60 евро туриду. Бир айлиқ билетниң баһаси – 30 евро. Қизиқ йери, кемидин топ-тоғра һойлиңизғила чүшидекәнсиз! Венецияниң Гранд-канал дегән мәркизиниң өзидила 300дин артуқ бена-сарай бар екән. Соборларму нурғун. Уларниң барлиғи йерим белиғичә суға чилишип туриду. Шуңлашқиму бу йәрни «Каналацио» дәп атайдекән. Алимларниң тәхмини бойичә, 80 – 100 жилдин кейин Венеция суниң астида қалиду. Чүнки шәһәрдики су жилиға 2 сантиметрға көтириливетипту. Бирақ шәһәр турғунлири бу мәлуматларға анчила ишинип кәтмәйду. Биз шәһәрниң мәркизидики Муқәддәс Марко мәйданиға бардуқ. Бу йәрдә Джузеппе Вердиниң иҗадийитигә бағлиқ әнъәнивий көргәзмә өтүветипту. Көргәзмигә кириш үчүн новәттә турған адәмләр сансиз. Уларниң нурғуни Венецияни бир көрүп кетиш үчүн кәлгән туристлар екән. Арисида рустиллиқлар интайин көп. Вақитниң қислиғидин биз пәқәт Венецияниң кочилиринила арилап қайтишқа мәҗбур болдуқ. «Венецияни бир қетим көргән адәм – дуниядики әң бәхитлик инсан» дегән пикир моҗут! Арман шәһәр һәқиқәтәнму қәлбимиздә чоңқур тәсират қалдурди. Италиягә болған сәпиримиз Миландики атақлиқ Ла Скала театрида аяқлашти. Атап кетиш керәкки, классикилиқ балетқа билетларни биз бир ай бурун буйрутма берип алдурған едуқ. Бу сәпиримиздә Италия биздә унтулмас тәсират қалдурди. Тәтқиқат вә тонушуш үчүн барған йеза егилиги саһасиниң тәрәққиятини ейтмиғанда, шәһәрләрдики мөҗүзә кәби мемарчилиқ беналар, һәйкәлләр, ядикарлиқлар вә соборлар һәммимизни һәйран қалдурди. Италияликләрниң ейтишичә, улар нурғун қетим реставрация қилинсиму, дәсләпки әксини йоқатмиған. Чүнки улар әҗдатлар мирасини көзниң қаричуғидәк сақлашни үгинипту. Шуңлашқиму Италиядә адәм өзини худди бир чөчәк алимигә кирип қалғандәк һис қилиду! Һазир “AGROCOMP” лайиһиси бойичә тренинг-семинарлардин вә италиялик егиликләрдә тәҗрибидин өтүп кәлгән тренерлардин йеза егилиги хадимлириниң кәспий қурулуми барлиққа келип, улар җай-җайларда қазақстанлиқ деханларға заманивий инновация вә технологияләр бойичә дәрисләр өтүватиду. Йәттә-сәккиз күн давамида италияликләрниң «паста», «спагетти», иримчик қатарлиқ «йеник» таамлириға үгинипму қаптимиз. Амма, башқиларни билмидим, шәхсән мән сәпиримиз аяқлашқичә өзимизниң әткәнчейи билән ләңминини бәк сеғиндим... Алмута — Милан — Болонья — Венеция —Алмута.