• Замандаш
• 18 Наурыз, 2020

“Бәхтиң мәңгүлүк болсун, қаяш!”

Аиләвий альбомни варақлап олтирип, көзүм мону сүрәткә чүшүп қалди: хаталашмисам, Полат Абдуллаевниң 70 яшлиқ тәвәллудиға беғишланған мәшривимиздә чүшкән едуқ. Мана, аридин йәнә он жил өтүпту. “Вақит – еқин су” дегини раст охшайду, cүрәттә оттурида олтарған Һаким ака Исмайилов һазир аримизда йоқ. Мәрһум буниңдин үч жил илгири вапат болди. Ейтмақчи, Һаким акиниң тәшәббуси вә йеқиндин қоллап-қувәтлиши билән оттуз оғул мәшривимиз тәшкил қилинған еди. Униңғиму тоғра 30 жил болупту. Сүрәткә қарап олтирип, Һаким акиниң ярқин қияпити йәнә бир қетим көз алдимға кәлди: чоңқур билимлик, алайтәнла кәмтар инсан болидиған. Пүткүл аңлиқ һаятини Яркәнт тәвәсиниң тәрәққиятиға беғишлап, узақ жиллар давамида наһийәниң партия, кеңәш органлирида үнүмлүк әмгәк қилди. У яқ тоғрилиқ ейтсақ, гәп нурғун. Бирақ мән бу қетим сүрәттә оңда олтарған вә мошу күнләрдә мубарәк 80 яшлиғини қарши еливатқан Полат Абдуллаев тоғрилиқ язмақчимән. Әсли Полат иккимизниң теги-тәкти кичикақсулуқ, йәнә келип, биз һәдә-сиңилларниң балилири. Полат әл бешиға еғир күн чүшкән Улуқ Вәтән уруши һарписида туғулди. Дадиси Муһәммәт җәң мәйданиға атланғанда, у техи бир яшқиму толмиған еди. Оғләм анимиз үч оғул билән (чоңи Ғәйрәт – 8, оттуранчиси Пәрһат – 4 яшта еди) қалиду. Чүшинишликки, барлиқ еғирчилиқ Оғләм аниниң зиммисигә чүшиду. Бирақ кичик анам бу қийинчилиқларға бәрдашлиқ берип, өмүрлүк җүпти Мәһәммәттин ялдама болуп қалған пәрзәнтлириниң һаяттин өз орнини тепиши үчүн қолидин кәлгән һәммә шәрт-шараитни яритишқа тиришиду. Пәрзәнтләрму ана еқидисини ақлашни билди. Ғәйрәт акам оттура мәктәпни пүтәргәндин кейин Қазақ ветеринария институтини тамамлап, та һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә Уйғур наһийәсиниң чарвичилиқ саһасида рәһбирий хизмәтләрдә болуп, наһийә тәрәққиятиға биркишилик мунасип һәссисини қошти. Пәрһат ака болса, қисқа муддәтлик шоферлуқ курсни тамамлап, Чонҗа йолувчиларни тошуш паркида ишлиди. Ейтиш керәкки, һаятиниң ахирқи жиллири у исми хелә-хелә йәрләргә мәлум болған хәлиқ тевипи аталди. Кәнҗиси Полат болса, Йеза егилиги институтини тамамлиди. Әмгәк паалийитини Алмутидики өй башқуруш мәһкимилириниң биридә инженер-электрик болуштин башлап, мәзкүр башқарминиң башлиғи дәриҗисигичә көтирилди. Ким билиду, әгәр Полат мошу саһада хизмәт қиливәргән болса, мүмкин, техиму жуқури лавазимларни егилигән болар еди. Бирақ униңда музыкилиқ алий билим йоқ болсиму, уйғур миллий сәнъитигә, җүмлидин нахша-сазға болған хуштарлиқ туюқсиз кәспини өзгәртишкә түрткә болди. Полат Абдуллаев җумһурийәт Мәдәнийәт министрлигиниң тәвсийәси билән Уйғур театриниң иҗраий мудири болуп бәкитилди вә узақ жиллар давамида мошу хизмәтни җандили билән атқурди. Техи ядимда, 1981-жили мән Москвада үчайлиқ қисқа курста оқувататтим. Полат мошу шәһәргә тәҗрибә алмаштуруш үчүн кәпту. У дәвирләрдә пүткүлиттипақлиқ миллий сәнъәт көрүклири, фестивальлар пат-патла өткүзүлүп туридиған. Полатму шундақ конкурс-байқашларға қатнишидиған Уйғур театриниң Мосвадики концертини өткүзүшниң тәрәддутиниму көрүшкә башлиди. Қисқиси, Полат иккимиз һәр күни дегидәк бир театрға баримиз. Ундақ болғини, униңға Москвадики он театрға мәхсус тәклипнамә берилгән екән. Тәклипнамә, адәттикидәк, иккиадәмлик болғачқа, мениңму униң билән беришимға тоғра келип қалди. Шундақ күнләрниң биридә, хаталашмисам, Таганкидики театрдин чиқип, дирижер Алимҗан Тоқаев билән учришип қалдуқ. Үчимиз бираз муңдишиш қарариға келип, ресторандин орун алдуқ. Шу чағда Полат ака ресторан оркестриға уйғурчә бирәр саз челип бериш истигини ейтиведи, улар уйғурчә һечбир музыкини билмәйдиғанлиғини ейтти. Полат ака болса, “һазир нота йезип бәрсәм, ойналамсиләр?” дәп сориди. Улар келишсә керәк, шу йәрдила Алимҗан билән Полат иккиси ақ қәғәзгила нота йезип бәрди. Оркестр шу нотиға қарап, уйғурниң саз-нәғмисини яңритивәтти, бизла әмәс, ресторандикиләрниң һәммиси дегидәк уссулға чүшүп кәткән еди. Бу мисални кәлтүрүватқинимниң сәвәви, Полатта, жуқурида ейтқинимдәк, алий музыкилиқ билим болмисиму, уйғур саз-нәғмисигә болған иштияқи та һазирғичә һәммимизни кайил қилиду. У дутар-тәмбирдә, худди кәспийләрдәк, әркин ойнайду, саз әсваплирини ясашниң маһири, мисқа сүрәт чекишни әмәк қилиду, қисқиси, бәш бармиғидин һүнәр темип турған инсан. Полатниң көп күч чиқириши билән Уйғур театриниң Москвадики декадиси наһайити утуқлуқ өтти. У жили мән Ленинградтики (һазирқи Санкт-Петербург) Павлов намидики 1-медуниверситетта докторантурида оқувататтим. Һәр күни дегидәк Полат билән хәвәрлишип турдум. Декада пүткәндин кейин Полат рәпиқиси Айимбүви билән Ленинградқа бир күнгә келидиғанлиғини ейтти. Мән, әлвәттә, уларни күтүвелип, шәһәрни арилап көрсәтмәкчи болдум. Бирақ Полат “Ленинградни бир күн ичидә түгәл арилап чиқиш мүмкин әмәс, шуңлашқа дәсләп Эрмитажға, андин миллий сәнъәт мирасгаһлириға барайли” дәп ейтти. Әнди ойлисам, бу сәнъәтни бар ишқи билән яхши көргән, уни сөйгән адәмниң тәливи еди. Ейтмақчи, Полат мениңдин икки яш чоң. Әслидә, һәм яш җәһәттин, һәм уруқ-туққанчилиқ җәһәттин болсун, мән униңға “ака” дәп мураҗиәт қилишим керәк еди. Бирақ, шундақ қоюқ арилаштуқки, ахири, биз, ака-укилар болсақму, бир-биримизни пәқәт исмимиз биләнла аташқа адәтлинип кәттуқ. Бу, мениңчә, аримизни техиму йеқинлаштуридиған көрүнүш болуп қалди. Мән шу нәрсини ениқ ейтимәнки, Полат өзиниң тәбиәт әта қилған таланти билән пәқәт хизмитидила әмәс, шундақла аилисидиму ошуғи алчу чүшкән адәм. У студентлиқ дәвридә Айимбүви билән тонушуп, аилә қурди. Ейтмақчи, Айимбүви уйғур қизлири арисида армия сепидә хизмәт қилған бирдин-бир аялдур. Шуңлашқа болса керәк, у яқ Қазақ қизлар педагогика институтини тамамлисиму, “әрләрниң” ишини таллавалди: узақ жиллар давамида ички ишлар органлирида рәһбирий лавазимларда хизмәт қилип, подполковникниң унвани билән истипаға чиқти. Полат иккиси Дилбәр вә Меһриван исимлиқ қизлирини җәмийәткә ярамлиқ шәхсләрдин қилип тәрбийиләп қатарға қошти. Бүгүн улардин нәврә-чәврә сөйүп, шуларниң тәрбийиси билән бәнт. Бәхтини адил меһнәттин тепип, бойида бар талантини рояпқа чиқиришни билгән Полатқа чәксиз миннәтдарлиғимни изһар қилип, “қолға кәлтүргән бәхтиң мәңгүлүк болсун, қаяш!” дегән тилигимни изһар қилмақчимән. Турған СОПИЕВ, медицина пәнлириниң доктори, профессор.