• "Агро бизнес 2020"
• 22 Сәуір, 2020

Егилик йеңи техника билән тәминләнди

Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Балтабай йезисидики «Суздалева» дехан егилигиниң 10 гектар йери бар. 2008-жилғичә пәқәт қизилгүлләрни өстүрүш билән шуғулланған. Кейинирәк егиликтә алма, нәшпүт, шаптула, қарөрүк, абрикос бағлири бәрпа болди. Буниңдин башқа көктат вә йәл-йемишларму пәрвиш қилиниду. Шундақла егилик кейинки жиллири чарвичилиқ билән шуғуллинип кәлмәктә. Йеқинда егилик рәһбәрлиги бизгә хәвәр қилип, Европилиқ кеңәш тәрипидин мәбләғләндүрүлгән «Одақ» лайиһиси даирисидә егиликниң йеңи техника билән тәминләнгәнлигини йәткүзди. Рашидәм РӘҺМАНОВА, “Уйғур авази” Ольга Суздалева узун жиллар мабайнида Алмутидики алий оқуш орунлириниң биридә физика пәнидин дәрис бәрди. 1996-жили өскән жути – Балтабайға қайтип келип, деханчилиқ билән шуғуллинишқа башлиди. Башта пәқәт қизилгүлләрни улап, көчәт сатти. 2015-жили нами дунияға тонулған қизилгүл пәрвиш қилидиған «Meіlland» француз ширкити билән 10 жиллиқ келишип имзалап, Қазақстанни қизилгүлниң әң гөзәл түрлирини пәрвиш қилидиған 100 әлниң тәркивигә киргүзди. Һазир егиликтики гүл көчәтлириниң сани 80 000дин ашиду, 300дин ошуқ сорти бар. Ольга Васильевна келәчәктә Қазақстанни Ютерзен Розенпринцесс, Пьер де Ронсар, Нок Аут, Нок Аут Дубль, Нок Аут Zepeti гүллиригә толтуруп, сехирлиқ гүлзарлиққа айландурушни арман қилиду. Тәкитләш керәкки, қизиқгүлниң «Нок Аут» сортлири ADR сүпәт бәлгүси (Германия), AARS медали (АҚШ), «Суперстар» атиғи (Техас) мукапатлириға егә болди. Шундақла у 2008-жили Беҗинда «Олимпиада қизилгүли», 2018-жили Копенгагенда «Дунияйүзи қизилгүллириниң фаворити» аталди. Һазир Ольга Васильевнаниң гүллири Нур-Султан, Ақтөбә, Атырав, Ақтав, Орал, Тула, Краснояр, Тюмень, Баку вә башқиму шәһәрләрни безәп туриду. Уларниң алаһидилиги – соққа бәрдашлиғида. Жилниң 9-10 ейида ечилиду. Мәлумки, Елимиздә Тунҗа Президент – Елбасы Нурсултан Назарбаевниң рәһбәрлигидә башланған «Агробизнес-2020» программисида алма пәрвиш қилиш, интенсивлиқ бағларниң мәйданини көпәйтиш мәсилисигә алаһидә көңүл бөлүнгән. Бу һөҗҗәтни Ольга Суздалеваниң көптин бери көңлигә пүккән арминини әмәлгә ашурушиға түрткә болди десәк, хаталашмаймиз. Әнди униң рәһбәрлигидики егилик алмилиқ бағ мәйданлирини көпәйтип, саһа маһирлирини биллә паалийәт елип беришқа тәклип қилди. Дәсләп ишбиләрмән кәсипдашлири билән нами аләмгә мәшһур «Апорт» алмисини көпәйтиш ишиға күч селишқа башлиди. – Қазақстанда һечқачан бағвәнчилик билән шуғулланмайдиған адәмләр арисидиму Сиверс дәриғи һәққидә аңлимиған инсанни учриталмайсиз. Чүнки бу – алтун алма дәриғи. Елимиз үчүн өсүмлүкләрниң алтун фонди болуп һесаплиниду. Сиверс алмиси – апортниң «қошқа момиси» болуп келиду, – дәп башлиди сөзини «Суздалева» дехан егилигиниң рәһбири. Ольга Васильевнаниң ейтишичә, «Апорт» сөзини аңлиғанда, униң вәтини – Алмута шәһириниң турғунлирила әмәс, бәлки бу алмини илгири-кейин бир қетимла йегән һәрқандақ адәм илһамлинип, униң чүчүк-татлиқ дәми вә алаһидә пуриғи һәққидә ейтип бериши, сөзсиз. Ольга Суздалева бизни егилик тәркивидики питомникниң четигә башлиди. – Мана мону сирти сериқ дәрәқләр – Сиверс алмиси. Егилигимиздә хизмәт қилидиған йеза егилиги пәнлириниң намзити Евгений Михайлович Сальниковниң нәзәридики әң әтивалиқ өсүмлүклиримиз. Буниңдин он жил илгири Евгений Михайлович Ольга Васильевна билән егиликниң агрономлирини Талғир шәһириниң йенидики Бел-Булақ чатқаллиғиға апирип, Сиверс дәриғи билән тонуштурупту. – Бу мениң Сиверс алма дәриғини дәсләпки қетим көрүшүм еди. 150 жиллиқ дәрәқниң кәңлиги шунчиликки, икки-үчимиз аран дегәндә уни қучиғимизға сиғдурдуқ. Униңдин анчә жирақ әмәс йәрдә бактериаллиқ көйдүргә ағриғиға дучар болған нәшпүт дәриғи бар екән. Башқа өсүмлүк болса, аллиқачан ағриқни жуқтурған болар еди. Сиверс дәриғи болса, яп-йешил қияпитини өзгәртмәпту. Биз униң чиң томурлири вә ағриқларға қарши бәрдашлиғиға һәйран болдуқ. Хәлиқ арисида «өсүмлүккә яхши көзқарашта болсаң, униңму яхшилиғини көрисән» дегән пикир моҗут. Һәқиқәтәнму, өсүмлүкләр адәмниң ғәмхорлуғини чүшинидиғандәк гүлләп, көкләйдекән. Биз өз тәҗрибимиздә буниңға ениқ көз йәткүздуқ. Бирақ, айрим йеқимсиз һаләтләр адәмниң жүригини моҗуйду. Мәсилән, тәбиәт қойнида дәм елишқа чиққан бәзи адәмләр дәрәқ түвидә олтирип дәм алиду. Уларниң арисида йәп, ичип, әхләтлирини ташлап кетидиғанлириму бар. Шу сәлбий қилиғи билән өзлириниң тәбиәткә нәқәдәр дәхил йәткүзгәнлигини чүшәнмәслиги ечинарлиқ, әлвәттә. Биз болсақ, әксичә, һәр язда тәбиәтни тазилаш үчүн пат-пат наһийә сиртиға чиқимиз. «Суздалева» дехан егилиги бәш жилдин бери Сиверс алмисини көпәйтиш вә алминиң «Апорт» сортини қайта риваҗландуруш йолида чоң-чоң ишларни елип бериватиду. Шундақла у алма сортлирини улаш йоли арқилиқ көпәйтиш билән шуғуллиниду. Һазир егиликниң бағлирида 60тин ошуқ алма сорти өсиду. Униң нурғуни егиликтә бәрпа болған. – Егилик мәйданиниң кәңийишигә бағлиқ әмгәк үнүмиму өсүватиду. Әлвәттә, бу көңүлгә хошаллиқ һәдийә қилидиған һаләт. Бир мәвсүмдә биз 50 миңға йеқин мевә дәрәқлири билән гүл көчәтлирини қезип, сатимиз. Коничә гүҗәк билән йәр һазир интайин еғир. Демәк, инновациялиқ йеңилиқлардин пайдилиниш керәк. Униң үчүн мәбләғ һаҗәт. Шуңлашқиму биз өткән жили ноябрь ейида йеза егилигини, җүмлидин алма пәрвиш қилғучиларни қоллап-қувәтләйдиған «Одақ» лайиһиси даирисидә уюштурулған инновациялик лаһийиләр конкурсиға қатнишип, мәхсус сертификат вә 2000 евро миқдарида грант утувалдуқ. Шу мәбләққә йәр қазидиған «ВПН-2 МС» агрегатини сетивелип, уни мәхсус тракторға орнаттуқ. Шуниң билән биллә егилик ишчилириниң әмгигини йеникләштурдуқ. Европилиқ Кеңәшниң «ОДАҚ – «Әмгәкчиқазақ Альянси» лайиһисиниң иҗрачилири FORMAPER Агентлиғиға, Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң һакимийитигә, «Шәриқ аяллириниң хәлиқара экологиялик ассоциацияси» җәмийәтлик бирләшмисигә, «Қазақстан Фермери» җәмийәтлик фондиға вә Хәлиқара KIP мәктивигә миннәтдарлиғимизни билдүримиз, – деди егилик рәһбири хошаллиғини йошуралмай. Шуни қошумчә қилғумиз келидуки, «Одақ» лайиһиси Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң ихтисадини көтириш, ихчам фермерларни қоллап-қувәтләш, кооперативларни қуруш, яшларни, аялларни иш билән тәминләш мәхситидә әмәлгә ешиватиду. Униң даирисидә «Гөш вә сүт», «Алма», «Көктатлар» вә «Соя» мәһсулатлирини пәрвиш қилиш бойичә топлар қурулған. Тәркивигә аталған мәһсулатларни пәрвиш қилидиған деханлар, мәһсулатни дукан вә базарларға тошиғучилар вә башқилар кирип, «OДAҚниң» альянси қурулди. Наһийәдә һәқсиз мәслиһәт бериш мәркизи – биртуташ әхбарат деризиси ечилди. Ноябрь ейида инновациялиқ лайиһиләр конкурси уюштурулуп, әмгәк илғарлири мукапатланди. Ольга Васильевнаниң тапшурмиси билән механизатор трактор рулиға олтирип, қизилгүл тикилгән узун йолни қезишқа башлиди. Гүҗәк билән алтә ишчи сәккиз саат давамида 1000 түп мевә дәриғини қазидекән. Әнди «ВПН-2 МС» агрегати бу ишниң һөддисидин 20 минут ичидә чиқти. Ишчилар техника қазған гүлләрни жиғип, артуқ шахлирини қирқип, йилтизлирини қисқартип, рәтләшкә киришти. Зияритимиз җәриянида биз, биринчидин, балтабайлиқ деханларниң экологиялиқ таза мәһсулат пәрвиш қилиштики җанпидалиқ әмгигини көрсәк, иккинчидин, үч жилдин бери наһийәдә әмәлгә ешиватқан лайиһә нәтиҗилиригә ениқ көз йәткүзүп қайттуқ. СҮРӘТТӘ: О.Суздалева вә егилик әзалири «ВПН-2 МС» агрегатини тәҗрибидин өткүзүватиду. Әмгәкчиқазақ наһийәси.