• Қәлб төридики инсанлар
• 15 Мамыр, 2020

Хәлиқ мәнпийитини әла көрәтти

Йенимда биллә жүргән, «Әла-Султан» җәмийәтлик бирләшмисиниң рәиси Кәримҗан Қурбанов тоғрилиқ хатирә язимән десәм, ухлисам чүшүмгә кирмәпту. «Товва» дәймән, өз-өзәмгә. 26-апрель күни уни 60 яшлиқ тәвәллуди билән тәбриклигән едим. «Карантин пүткәндин кейин, яхшилап туруп, тәвәллудуңни өткүзәйли» дедим. У камсөзлүк жигит еди. «Мақулдин» башқа гәп қилмиди. Төрт күндин кейин «Кәримҗан қайтиш бопту» дегән хәвәр кәлди. Өзәмни тиңшап, тиңирқап туруп қалдим. Сәл өзәмни бесип, хияллирим өтмүшкә кәтти... Мән Кәримҗанни кичигидин яхши биләттим. Чүнки униң аписи билән мениң апам билән йеқин достлардин еди. Қоюқ арилишатти. Алмута шәһириниң Султанқорған мәһәллисидә Турсунбүви исимлиқ тәвәррүк анини тонумайдиғанлар йоқ. У 86 йешида һаяттин өтти. Он төрт пәрзәнт, 33 нәврә, 45 чәврә вә бир әврә сөйгән Қәһриман Ана еди. Униң балилириниң арисида Патәм вә Зорәм исимлиқ қош гезәкләр, Һасан, Һүсән вә Закир исимлиқ үч гезәкләр бар. Анимиз әсли тәшкәнсазлиқ. Жутдиши Иврайим Қурбанов билән аилә қуруп, аиләвий деханчилиқ билән шуғулланған екән. «Гадай болсаң, шә талаш» дегәндәк, әр-аял әллигинчи жиллири мошу Султанқорған мәһәллисигә көчүп келиду. Төрт балини елип, шәһәргә кәткән әр-аялдин йеқинлири «төрт бала билән қандақ җенини бақар» дәп әнсиригән екән. Улар шәһәргә көчүп кәлгәндин кейин йәнә он пәрзәнт сөйиду. Иврайим ака төмүр йолда ишләп, балилирини бақиду. Ана өйдә бала тәрбийиси билән шуғуллиниду. Йәттә оғул, йәттә қиз. Кәримҗан шуларниң оттуранчиси еди. Турсунбүви аниниң мону бир гепи ядимда қапту. У қизларни бир бөлмигә, оғулларни бир бөлмигә ятқузуп, һәр бөлмигә бирдинла йотқан берәттекән. Аниниң: «Мошундақ қилса, бир-биригә көйүмчан болиду» дәп ойлиғини талашсиз. Қурбановлар бир-биригә наһайити көйүмчан болуп өсти. Турсунбүви ана көп бала тепип, тәрбийиләп, қатарға қошқанлиғи үчүн 1965-жили «Қәһриман Ана» атиғиға еришти. У вақитта Қазақстан Компартияси Мәркизий Комитетиниң биринчи кативи Динмухамед Қонаев еди. Шуңлашқа анимиз пат-патла «Мән Қонаевниң қолидин мукапат алдим», дәп сөзләп беридиған. Елимиз Мустәқилликкә еришкәндин кейин Турсунбүви ана «Алтын алқа» бәлгүсини елишқа сазавәр болди. Уни пәрзәнтлири, нәврә-чәврилири вә жутдашлири билән кәң даиридә атап өтти. Шу вақитта саһипхан сүпитидә әң ахирида сөз алған ана: «Балилирим, әң авал өз ана тилиңларни унтумаңлар, миллитиңларни сөйүп, урпи-адәтлиримизни әстин чиқармаңлар. Мошуларға әмәл қилсаңлар аилидиму, дост-бурадәр арисидиму, әң әвзили, жутта аброюңлар болиду» дегән еди. Һәқиқәтәнму униң жуттики һөрмити алаһидә еди. Униңсиз һечбир дәстихан ечилматти. Аниниң дуасисиз һечким орнидин турмайдиған. У бир аилиниңла әмәс, пүткүл султанқорғанлиқларниң аниси еди. Қурбановлар әвлади аниниң ейтқанлирини әстә сақлап вә уларға қәтъий әмәл қилип кәлмәктә. Кәримҗан шуларниң бири еди. У кичигидин спортниң бокс түри билән шуғулланди. Бирнәччә мәртә Қазақстанниң чемпиони болған. Шу бир жиллири Россияниң Ульянов шәһиридә өткән чемпионатларниң биридә тәркивидә уйғур жигитлири Рәхимҗан Садиқов, Марат Хоҗаев, Кәримҗан Садиқов болған Қазақстанниң командиси тарихта биринчи қетим он бәш җумһурийәтниң арисида иккинчи орунға еришиду. Бу наһайити чоң утуқ еди. Кәримҗанниң сәпдашлири шу турнирдики мону бир оюнни дайим әслишәтти. Йерим финалда молдаван спортчиси билән болған «җәңдә» рәқиви башмалтиғини униң көзигә тиқивалған екән. Шуниңға қаримай, у оюнни ғалибийәт билән аяқлаштуриду. Бу һәққидә «Ульновская правда» гезитида чоң мақалә елан қилиниду. Қизиқ йери, кейинәрәк әшу мақалә бойичә сценарий йезилип, кино чүширилипту. Мәрһум Кәримҗанниң келәчигидин чоң үмүт күткән едуқ. Амма, немишкиду, у кәспий спорттин аста-аста чәтнәп, униң билән бирә-тола хошлишиду. Амма у ахирқи күнгичә мустәқил мәшиқлинишни ташлимиған еди. Вақтиниң қислиғиға қаримай, нурғунлиған шагиртларни тәрбийиләп чиқти. Билгинини спортқа иштияқи бар балиларға һәқсиз үгитәтти. Униңда мошундақ меһриванлиқниму байғиним бар. Кәримҗан спортни ташлиғандин кейин тиҗарәт билән шуғулланди. Әву бир жили Алмута шәһәрлик мәслиһәткә депутатлиққа намзат болуп чүшти. У ихтисадий боһранчилиқ йүз бериватқан бир қийин пәйт еди. Спортчи әмәсму, сәясәттики рәқивиниң күчлүклигигә қаримай, ахириғичә күрәшти. Униңда башлиған ишини ахириғичә чиқириш мүҗәзи болидиған. Аламәт бир инсан еди. Чоңға — чоңчә, кичиккә кичикчә һөрмәт билдүрәтти. Мошуниңдин он жил бурун уни шәһәрлик һакимийәт тәрәптин Султанқорғандики зәрәткалиққа башлиқ қилип сайлиди. У Султанқорған билән Қарасудики йәрликләрни тәртипкә салди. Көп әмгәк қилди. Үч жилдин бери «Әла-Султан» җәмийәтлик бирләшмисини башқурувататти. Амал қанчә... Йеқинда җәмийәтлик бирләшминиң новәттин ташқири мәҗлисини өткүзүп, бирләшмә әзалири билән келишип, Кәримҗанниң аилисигә маддий ярдәм көрситиш; қәбригә ядикарлиқ орнитиш; карантин пүткәндин кейин чоң нәзир өткүзүш қарариға кәлдуқ. Улуқ мутәпәккүр Йүсүп Хас Һаҗип: «Өз пайдаңни ойлима, хәлиқниң пайдисини ойла. Хәлиқниң пайдиси ичидә сениңму пайдаң бар» дегән екән. Кәримҗан һаятида мошу ибарини шиар қилип, пәқәт хәлқиниң мәнпийитини көзләп яшиди һәм ишлиди. Буни султанқорғанлиқлар яхши билиду. Яхши адәмниң кәйнидин яхши гепи қалидекән. Көпчилик униң яхши гепини қиливатиду. Тиригидә уни чүшәнмигәнләрму болғеди. Бәндичиликтә биз, адәмләрниң, тиригидә қәдрини билмәй, өлгәндин кейин нәзирлиридә уларни һәшләргә көтирип махтаймиз. Бу, мениңчә, дурус әмәс, бир-биримизни тиригимиздә қәдирләп өтәйли, қериндашлар. Барлиқ султанқорғанлиқлар намидин Кәримҗанниң аилисигә, уруқ-туққанлириға тәзийә билдүрүп, Алладин мәрһумниң ахирәтлигини тиләймән. Дилмурат КУЗИЕВ.