• Әхбаратлар еқими
• 27 Мамыр, 2020

Омақ муәллим... илғар сеғинчи

Бүгүнки сөһбәтдишимиз Омақ һаҗим Сабитова, Кичик Чиған оттура мәктивидә устазлиқ қилған пешқәдәмләрниң бири. У әсли бу жутқа келин болуп чүшкән күндин башлап йезидики қазақ оттура мәктивидә қазақ тили вә әдәбияти пәнлиридин 30 жилға йеқин вақит дәрис бәрди. Униң һаят сәһипилирини варақлаймизкән, оқуғучи, студент, муәллим вә... сеғинчи болуп илғар аталғанлиғиниң шаһиди болдуқ. Гөһәрбүви ИСМАЙИЛҖАНОВА, «Уйғур авази» Илғар устаз қандақларчә сеғинчи болуп қалғанлиғи бизни қизиқтурди. — Мән бу жутқа келин болуп кәлгән күнләрдинла өйүмиздә нәсиллик, сүтни көп беридиған сийирларни бақтуқ. Һели мәрһум өмүрлүк җүптүм Турғанмәһәмәт билән әтигәндә мәктәпкә барғичә йәм-чөпини берип, сеғип, падиға һайдаймиз, кәчтә падичи һайдап келиду. Мана шундақ өйидә сийир тутидиғанлар сүтни колхозға өткүзәттуқ. Мениң қурдашлирим яхши билидуки, у жиллири һәр аилидә бирдин, иккидин сийир болидиған. Сүтини он тийин, он бәш тийиндин өткүзимиз. Колхоздин сүт жиғидиған мәхсус машина бөлүнүп, коча дохмушлирида таң сәһәрдә бизни күтүп туратти. Шу жиллири егилик тәрәққиятини телевизиягә чүшириш үчүн журналистлар кәлгән екән. “Илғар сеғинчи барму?” десә, колхоз рәһбәрлири мениң исим-фамилиямни көрситипту. Һели есимда, у күни әтигәндә биринчи дәрискә алдираш маңсам, өйгә икки киши кирип кәлди. “Сеғинчи Омақ Сабитова мошу өйдә турамду?” дәп сориди улар. Мән һаң-таң. Уқушсам, егиликтә өйдин сийир сүтини әң көп өткүзгән мән болуп, улар фильм чүшириш мәхситидә кәлгәнлигини ейтти. Шундақ қилип, «Вкус парного молока» һөҗҗәтлик фильминиң баш қәһримани мән боп қалған едим. Һөҗҗәтлик фильмда устазлиқ паалийитимдики өзәм әң яхши көридиған Улуқ Абай иҗадидин «Абай аудармалары» мавзусида дәрисму өттүм. У фильм көрситилгәндин кейин мениң курсдашлиримдин кәлгән хәтләрни десиңизчу? Хәтләр демәкчи, биз шундақ хәт-чәк йезишип, һал әһвал соришаттуқ, та һазирғичә шундақ арилишимиз. Һазирчу, һәрбириңларниң қолида янфон, халиған йериңларға чапсанла хәвәр қилисиләр, һәтта чәт әлләргиму өйдә олтирипла хәвәрлишисиләр. Бу мошу заманниң яхши бир йеңилиғи болуп қалди. Мана шу чағда, йәни 1983-жили телефильмға чүшкән кәнҗә қизимму һазир устаз болуп ишләватиду. Аридин қанчә жил өтсиму, биз у жилларни сеғинип әсләймиз. Мән арқилиқ йезидики аддий әмгәк адәмлири, таң сәһәр туруп, кәч ятидиған әмгәкчан хәлқимниң, шундақла йеза устазиниң һаят нәпәси намайиш қилинған еди, — дәп әслиди һаҗим ана у жилларни. Омақ һәдиниң ата-аниси Турсун вә Зивәнхан Сабитовлар Яркәнт тәвәсидики Қаш йезисиниң турғунлиридин болуп, мошу жутта «Йеңи турмуш» колхозини тәшкилләп, униң ихтисадини тәрәққий әткүзүш үчүн пидакаранә әмгәк қилған «стахановчиларниң» қатаридин болған екән. Әнди елимизгә немис басқунчилири бесип киргәндә атиси Турсунму җәң мәйданиға атлинип, ғалибийәт үчүн күрәшти. Жутиға аман-есән кәлгән сабиқ җәңчи колхоз рәисиму болди. Ветеран кейинирәк, йәни 1954 — 1955-жиллири балилирини оқутуш мәхситидә наһийә мәркизи Яркәнткә көчүп кәлди. Чүнки у жиллири Қаш йезисида пәқәт башланғуч синип болуп, оттура билим елиш шәһәрдила мүмкин еди. Ата-аниси «Октябрьниң 40 жиллиғи» колхозиға әза болуп кирди. Илгәрки рәис әнди көмүқонақ өстүрди. Бала-чақисини оқутуп, қатарға қошуш нийитидә қолидин қутлуқ кәтминини чүшмиди. Ақивәттә Турсун Сабитовму илғар деханлар қатаридин көрүнүп, 1962-жили Москвадики Пүткүлиттипақлиқ хәлиқ егилиги муваппәқийәтлири көргәзмисини зиярәт қилип, күмүч медаль билән тәғдирләнгән еди. Зивәнхан ана иккиси 8 пәрзәнт тепип, қатарға қошти. Мақалимизниң қәһримани Омақ шу сәккиз пәрзәнтниң кәнҗиси. Омақ Сабитова билимини Яркәнт шәһиридики С.М Киров намидики мәктәптә давамлаштуруп, үлгилик тамамлиди. Бирақ шу жиллардики тәләп- қаидиләргә мувапиқ, икки жил ишләп, андин кейинла оқушқа бериш рухсәт еди. Шуңа Омақ Сабитова наһийәлик басмиханида һәрип тәргүчи болуп ишләп, шуниңдин кейинла балилиқ армини – устаз болуш мәхситидә Панфилов педагогика училищесиниң башланғуч синип муәллими бөлүмигә оқушқа чүшиду. Мәзкүр билим дәргаһини әла баһаларға тамамлиған у Абай намидики Қазақ дөләт педагогика институтиниң тарих-филология факультетиниң қазақ бөлүмигә қобул қилиниду. — У жиллири институт ректори Улуқ Вәтән урушниң ветерани Малик Ғабдуллин болидиған. Тәртип-интизам күчлүк, мән, аддий уйғур қизи қазақ бөлүмидә, йәнә келип тарих-филология бөлүмидә оқудум. Омақ Сабитова училище вә институтта алған нәзәрийәвий билимини әмәлдә көрсәтти. Униң һәрбир савиғи оқуғучиларда чоң қизиқиш һасил қилатти. Устаз мәктәптә қазақ тили вә әдәбияти кабинетини бәрпа қилди. Кабинетта Абай иҗадидин башлап заманивий шаир-язғучиларниң әсәрлири, китап көргәзмилири дит билән безәндүрүлгән болуп, наһийәгә кәлгән меһман әң алди билән нәқ мошу кабинетни зиярәт қилатти. Бүгүнму мәктәп устазлириниң тәңдин-толиси униң шагиртлири болғачқа, устази шәкилләндүргән кабинетни көз қарчуғидәк сақлап кәлмәктә. Пешқәдәм устаз талай жил мәктәп мудириниң оқутуш-тәрбийә ишлири бойичә орунбасари хизмитини атқурди. Болупму тәлим-тәрбийә ишлирини яхшилашқа алаһидә күч салди. Нәтиҗидә униң педагогикилиқ маһарити кәң тәрғип қилинип, өзи вилайәтлик семинарларда илмий докладларни оқуди. Мана шундақ өз кәспини җан дили билән сөйгән устаз «Методист-устаз» намини елишқа сазавәр болди. Омақ Сабитованиң йәнә бир паалийити, у хәлиқниң ишәнчисигә еришип, йәттә қетим йеза кеңишигә депутат, он икки жил хәлиқ сотиниң әзаси болди, йезидики аяллар кеңишини башқурди. Кичик Чиған жути һәққидә сориғинимизда, Омақ һаҗим тохтимай сөзлиди. Жутни бәрпа қилғанлардин башлап, һазирқи күндә ким немә ишларни қиливатиду, һәммини алдиримай ейтип бәрди. Чүнки өмүрлүк җүпти Турғанмәһәмәт ака жигитбеши болуп, жут башқурғанда устаз-ана йеқиндин яр-йөләк болған еди. Панфилов наһийәси.