• Асасий мақалилар
• 27 Мамыр, 2020

Җәмийәтлик ишәнчә кеңишиниң новәттики мәҗлиси

Түнүгүн Нур-Султанда Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңишиниң үчинчи мәҗлиси өтти. Онлайн-тәртиптә өткән мәҗлискә Дөләт рәһбири Қасым-Жомарт Тоқаев қатнашти. Мәҗлисниң күн тәртиви инсан капиталини тәрәққий әткүзүш, җүмлидин билим вә саламәтликни сақлаш мәсилилиригә беғишланди. Мәҗлистә Дөләт рәһбири, Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңишиниң рәиси Қасым-Жомарт Тоқаев сөзгә чиқти. Президент өз сөзидә таҗсиман вирус пандемиясиниң қазақстанлиқлар үчүн чоң синақ болғанлиғини қәйт қилди. У йеқинда течлиқ митинглирини өткүзүш қаидилирини тәңшәйдиған қанунни имзалиғанлиғини тәкитлиди. Әнди уларни өткүзүш үчүн һакимлиқларниң рухсити лазим әмәс – һакимийәт орунлирини течлиқ митинг өткүзүш нийити тоғрилиқ хәвәрдар қилиш купайидур. Қасым-Жомарт Тоқаев шундақла сайлам тоғрилиқ вә сәясий партияләр тоғрилиқ қанунларға киргүзүлгән түзитишләрни имзалиғанлиғини әслитип өтти. Мәзкүр һөҗҗәтләр яшлар билән ханим-қизларға парламент вә мәслиһәтләргә йол “ачиду”. Президент бүгүнки мәҗлис күн тәртивиниң инсан капиталини тәрәққий әткүзүшкә, җүмлидин билим вә саламәтликни сақлаш мәсилилиригә беғишланғанлиғини тәкитлиди. Дөләт рәһбириниң сөзичә, Қазақстан билим дәриҗиси бойичә дунияда арқида қеливатиду – буниңға нурғунлиған чүшәндүрүшләрни кәлтүрүшкә болиду, бирақ асасий сәвәп бөлүнүватқан мәбләғниң йетәрлик әмәслигидә вә ислаһатларниң системилиқ болмайватқанлиғида. – Биз бир оқуғучиға жилиға миң долларға йеқин мәбләғ сәрип қилимиз. Қазақстан мәктәплиригә яхши җабдулған синиплар керәк. 2025-жили 800 йеңи мәктәп, йеза таянч мәктәплири үчүн 114 интернат, 700дин ошуқ спортзал селиш планлиниватиду. Йәнә бир муһим вәзипә – шәһәр вә йеза мәктәплири оттурисидики пәриқни қисқартиш. PISA мәлуматлири бойичә, уларниң оттурисидики пәриқ 1,5 жилни тәшкил қилиду, – деди Президент. Қасым-Жомарт Тоқаев билим вә саламәтликни сақлаш саһалирини тәрәққий әткүзүш мәсилилириниң пәқәт дөләт һесавиғила әмәс, бәлки дөләт-хусусий шериклик асасида һәл қилиниши керәклигини тәкитлиди. Әксичә, Президентниң сөзичә, демографиялик динамикини һесапқа алғанда, Қазақстан һәрқачан арқида қалғучи мәмликәт болиду. – Йәнә бир амил – педагог мәртивиси. Биз уларниң мәртивисини һәртәрәплимә қоллап-қувәтлишимиз – уларни атақлиқ вә җәмийитимиздә һөрмәткә егә адәмләр қилишимиз керәк. Биз педагоглиримизниң әмгигигә беғишланған мәхсус медаль тәсис қилимиз. Шундақла билим, саламәтликни сақлаш вә иҗтимаий саһаларда үнүмлүк әмгәк қиливатқан адәмләр үчүн “Халық алғысы” медали тәсис қилиниду. Президент педагогикилиқ оқуш орунлириға чүшүш үчүн тәләпни басқучлуқ асаста ашуруш керәклигини тәкитлиди. – Униң мәптункарлиғини ашуруш үчүн кәлгүси педагоглар стипендиясини 26 миң тәңгидин 42 миң тәңгигичә ашуруш керәк. Педагогларни мәхсус алий оқуш орунлири оқутуши шәрт. Билим вә пән министрлиги бу йөнилиштә қарар қобул қилиду, дәп ойлаймән. Мән алий оқуш орунлиримизниң футболдики 1-2-3-лигилар охшаш мәхсус лигиларға бөлүнүши тоғрилиқ қарарни қоллап-қувәтләймән. Шу чағда улар бир-бири билән риқабәткә чүшкән болар еди, риқабәт – сөзсизки, рәғбәтләндүргүчи амил, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев. Президент шундақла оқуш орунлири рәһбәрлирини тайинлаш тоғрилиқ мәсилигиму тохталди. – Һөкүмәт балилар бағчилири, мәктәпләр вә колледжлар мудирлирини тайинлашниң йеңи очуқ системисини вуҗутқа кәлтүрүши керәк. Мән барлиқ саһаларда алмаштурушниң болушиниң, “жүтирип қойған әвлат” тоғрилиқ сөзләрниң болмаслиғиниң тәрәпдари, – деди Дөләт рәһбири. – Һәқиқәтәнму билимлик, кәспий җәһәттин тәйяр, вәтәнпәрвәр кәйпияттики вә психикилиқ җәһәттин сағлам яшлар вә оттура яштики адәмләр дөләт һакимийити системисида алмаштурулуши керәк. Йәни уларни Парламент, Һөкүмәт, һакимлиқ болсун һакимийәт системисиға тартиш лазим. Мән дөләт хизмити системисида пайдилиниш үчүн йеңи талантларни издәп тепишқа чақиримән. Қасым-Жомарт Тоқаев дәрисликләр сүпитигиму диққәт ағдурди. – Узундин буян пишип йетилгән муһим мәсилә – дәрисликләр сүпити. Биздә дәрисликләрниң сүпити наһайити төвән дәриҗидә, – деди Президент вә әмәлгә ашуруш қанчилик мурәккәп болсиму “диплом бесип чиқириш идарилирини” йепишни тапшурди. Дөләт рәһбири илим-пәнни мәбләғ билән тәминләш мәсилисигә тохталди. – Қазақстан 2025-жилға қәдәр илим-пәнни мәбләғ билән тәминләшни Ички умумий мәһсулатниң бир пайизиғичә йәткүзиду. Буниңда мәмликәт “керәк әмәс әмгәкләрни” мәбләғ билән тәминләлмәйду. Күч-қувәт вә ресурсларни медицина-биологиялик тәтқиқатларға, аграр-санаәт пәнигә, йеңи технологияләргә, сүнъий интеллектқа вә энергия нәтиҗидарлиғиға сәрип қилиш керәк. Проблема пәйда қиливатқан мәсилә – тәтқиқатлар үчүн җабдуқларниң йетишмәслиги. Мениң тапшурмам бойичә институтларни маддий-техникилиқ тәминләш бойичә йеңи программа ечилди, амма у мәбләғ билән толуқ тәминләнмигән, проблемини йешиш керәк, – дәп тапшурди Президент. Дөләт рәһбириниң сөзичә, иҗтимаий, гуманитарлиқ вә йеза егилиги пәнлиридә күчлүк алимларниң кәскин йетишмәслиги байқалмақта. Бу проблемини бирләшкән тәтқиқатлар үчүн чәт әлләрниң йетәкчи алимлирини җәлип қилиш һесавиға һәл қилишқа болиду. – Елимизниң чоң карханилириниң технологиялик мәйданлирини – компанияләрни алий оқуш орунлири, илмий тәтқиқат институтлири билән “бағлаштуруш” керәк, деди Президент. Қазақстан Президенти Қасым-Жомарт Тоқаев сөзиниң ахирида һазир биологиялик бехәтәрликниң көплигән әлләр, җүмлидин Қазақстан үчүнму муһим мавзу болуп һесаплинидиғанлиғини билдүрди. Чүнки таҗсиман вирусниң қайтидин овҗ елишиға тәйяр болуш керәк. Президент Қазақстанда санитария-эпедимиологиялик назарәтниң вә инфекциялик тәкшүрүш системисиниң аҗизлиғанлиғини қошумчә қилди – бу мәмликәттики ислаһатларниң изчил әмәслигидин йүз бәрди. Дөләт рәһбири адәттики үлгигә қайтип келишни тәклип қилди – Қазақстанда санитария-эпидемиологиялик хизмәт күчәйтилиду. Қасым-Жомарт Тоқаев шундақла мәмликәтниң баш санитар врачи вакалитиниң кәңәйтилидиғанлиғини тәкитлиди. – Һаятниң өзи бу ислаһатни тәләп қиливатиду, – дәп билдүрди Президент. Дөләт рәһбириниң пикричә, Қазақстан таҗсиман вирусқа қарши күрәштә дунияниң башқа әллири билән һәмкарлиқни техиму күчәйтиши керәк. Буниң үчүн “мәмликәтләрара үлгиләр” лазим. Қасым-Жомарт Тоқаев Һөкүмәткә жил ахириғичә Қазақстанниң биологиялик бехәтәрлиги тоғрилиқ қанунни тәйярлашни тапшурди. Бу дунияда ховуп туғдуруватқан биологиялик әһвалға бағлиқ зөрүрдур. Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңишиниң мәҗлисидә шундақла җәмийәт әрбаби Мурат Әбенов, BTSDigital билим бериш лайиһилириниң рәһбири Саясат Нурбек, билим вә пән министри Асхат Аймағамбетов вә башқилар сөзгә чиқти.