• Әхбаратлар еқими
• 24 Маусым, 2020

Мениң тывалиқ қериндишим...

Қызылдин шум хәвәр кәлди. Әҗайип язғучи, драматург, җәмийәт вә дөләт әрбаби, Тыва Җумһурийити Язғучилар иттипақиниң рәиси, мениң «В Туве, где предков древний род...» намлиқ китавим қәһриманлириниң бири – Ондар Чылгычы Чимит-Доржуевич дуниядин өтүпту. Таҗсиман вируси униму айимапту. Бу хәвәрни аңлап, жүригим можуп кәтти. Мени «немишкә тывалиқ достлирим өзиниң батур оғланини сақлап қалалмиди?» дегән соал қийнимақта. Мән бу әҗайип инсан билән 2015-жили «Инайәт» ассоциациясиниң рәиси, һели мәрһум Турған Розахунов уюштурған Пор-Бажындики қедимий уйғур қәлъәсигә болған сәяһәт пәйтидә тонушқан едим. У жили Ондар Чылгычы Тыва Җумһурийитиниң ташқи ихтисадий мунасивәтлири бойичә агентлиғини башқуратти. У өз елидики исми көпчиликкә тонулған инсанларниң бири болуп, Тыва хәлқи униң билән мәғрурлинатти. Ондар Чылгычы 1955-жили туғулған. У һәрхил жилларда Россия Федерацияси үчинчи вә төртинчи қетим чақирилған Дөләт думисиниң депутати, Тыва Җумһурийити рәһбириниң иҗтимаий мәсилиләр бойичә орунбасари, мәдәнийәт министри болған. Чылгычы маңа: «Мән – Ондар, VIII-IX әсирләрдә яшиған қедимий уйғурларниң әвладимән. «Он» тыва тилида – он, «оннар» онлуқлар. Өткән әсирниң оттурилириғичә бизниң әвладимизни «Уйғур-оннар» дәп ататти, амма, немишкиду, бу сөзниң биринчи қисмини еливәттидә, иккинчи қисмини қалдуруп қойди. Әң асаси — биз силәргә охшашла уйғур, демәк, биз – қериндаш», дегән еди. Чылгычы Қазақстанни наһайити яхши көрәтти. У «Мән Россияниң Қазақстандики әлчиханисиниң биринчи кативи болуп ишләш бәхтигә муйәссәр болдум. Җумһурийәтниң мәдәнийити, хәлқи билән тонушуп чиқтим, достларни таптим» дәйдиған. Щукин намидики Москва алий театр училищесини тамамлиған Ондар өз вәтинидә, биринчи новәттә, әҗайип язғучи, драматург, талантлиқ актер вә режиссер сүпитидә яхши тонулған еди. Көплигән әдәбиятшунаслар уни улуқ Чиңғиз Айтматовқа охшитатти. У икки тилда — рус вә ана тилида язидиған. Язғучи маңа өзиниң ана тилида нәшир қилинған «Мусулманский батальон» намлиқ китавини соға қилған. Мәзкүр китап 1979-жили декабрь ейида Қабулда йүз бәргән вақиәләргә беғишланған. Миңларчә әпсус, бу иккимизниң дәсләпки вә ахирқи учришишимиз болди. Амма мошу бирқетимлиқ учришиш бизни достлаштурди, қериндаш қилди. У мениң Тыва тоғрилиқ язған китавимни наһайити яхши баһалиған, китап чиққандин кейин бирнәччә қетим телефон қилди, хәтләр язди, Тываға, Пор-Бажынға тәклип қилди. Мана әнди өзи дуниядин өтүпту... Исмайилҗан ИМИНОВ.