• Шеирлар
• 02 Шілде, 2020

Һаяттур — деңиз, өзәң — бир кемә

Тәбиәткә мураҗиәт О тәбиәт, немә шунчә гөзәлсән, Арам берәр бу дилимға өзәңсән. Анам кәби пәпиләйсән бир иллиқ, Пәрзәндиңниң йә муңини биләмсән? Қулақ салғин саңа ейтай сиримни, Таллавалдим шуңлашқа бир қириңни. Әшу қирда шамаллириң учарсун, Ичимдики рәнҗишимни, киримни... Тәғдирдинму — өзәмдинму сәзмәймән, Бу сиримни бир өзәңгә сөзләймән. Бирақ мошу өтүватқан күнләргә, Чидаймәну, һә бәзидә төзмәймән. Қандақ чидай қариғинә әтрапқа, Әзизлирим тарап кәтти ян-яққа. Меһирсирап ялғузлуқта өтәр күн, Тәлмүрүштә йол тутқанға мән яққа. Сеғиништа, әнсирәштә жүримән, Дидар издәп, тола хиял сүримән. “Дайим биллә болсам” дегән җанларни, Миң бир әпсус, анда-санда көримән. “Көңүл йеқин” дегән билән бирақта, Жүримизғу көрүшәлмәй жирақта. Қейиқлирим көк деңизға тарқитип, Қалғандәкла өзәм ялғуз қирғақта. Қандақ төзәй мону тәтүр заманға, Яхши бозәк болуватса яманға. Қулақ салар адәм барму, қариғин, Һәқиқәтни издәп қилған даваңға? Ғувалашти адаләтлик көзлири, Кекәч болди һәқиқәтниң сөзлири. Җаллатларчә өлтүрүшүп көңлүңни, Қази болуп һөкүм қилди өзлири... Мошу заман һәмминила өзгәртти, Силиқниму қопал қилип сөзләтти. Түнүгүнла әл ғемида жүргәнни Беғәм қилип, пайдисини көзләтти. Суслашқандәк дост-бурадәр меһриму, Иллиқ әмәс муамилә-чеһриму. Сезилиду өткүр болуп кәткәндәк, Дүшмәнләрниң саңа чачқан қәһриму. Чүшкәндәкла адәм қәдир-қиммити, Һәҗәп әрзән баһалинар һиммити. Сехи қолда қуюп жүргән меһрини, Бехил болуп, дилға аяп темитти. Әй, адәмләр, нәдин шунчә өзгириш, Қийинлишип кәттиму йә күн көрүш? Бесилғандәк әнди бираз дәрдимму, Сәвир болди тәбиәткә сир бөлүш. О, тәбиәт, сениң йешил гүл-майсәң, Ойлиримни қилип қойди муҗәссәм. Пәрзәнт болуп сирлиримни ейтқанда, Анам болуп, рәхмәт, еқил үгәтсәң!.. Ким бар Мону дуниядин кәтмигән ким бар, Тәрки дунияға патмиған ким бар? Икки алəмдин орун тапалмай, Арида жүрүп қатниған ким бар? Җәннәту яки дозақта болғай, Ахири берип ятмиған ким бар?!.. Бақи аләмгә кетиштин авал, Һәммә ишини рәтлигән ким бар? Паниға йәнә қайта орилип, Бақини ейтқин, сәтлигән ким бар? Дозаққа лайиқ өмүр сүрсиму, Бейиштин орун әплигән ким бар?!.. Яридар қуш Көңүлсиз күзниң кәлди күнлири, Жирақлап кәтти қушлар үнлири. Учалмай қалған яридар қушниң, Һәсрәттә өтәр күни-түнлири. Байқуш наилаҗ көккә бақиду, Атәш бағрини йәргә яқиду. Жирақлап кәткән топини кинәп, Муңлуқ көзидин яшлар ақиду. Армини болди сөйгән өлкиси, Яқа жутларда кәлмәс өлгиси. Сунуқ қанатни қеқип һәләк у, Ана диярни келип көргүси. “Шүкри” дегин Мәнзилигә йетәлмәстин тешиқап, Йолда ятқан тулпарларни көргәнсән? Бурда нанға қоли йәтмәй ечиқап, Хәйир сорап турғанларни көргәнсән? Сунуп қанат, көккә пәрваз етәлмәс, Йәрдә жүргән қушларниму көргәнсән? Ойлап көрүп өз һалиңни, бир нәпәс, Шу күнүңгә “миң қат шүкри” дегәйсән. Яшларға Җүръәтсизләр турса чәттә — гирвәктә, Интилған хоп нәқ мәйданға кирмәккә. Мәрданичә яшаш үчүн һаятта, Йәргә әмәс, күнгә беқиш керәктә... Шуңа келәр келәчәкни көзләтким, Күлүмсирәп илһам билән сөзләтким. Очуқ асман, дағдам йоллар бар техи, Үмүт бағла, көзқарашни өзгәрткин... Ялғуз бешиң арамиға керилмә, Әйши-ишрәт, вәсвәсләргә берилмә. Әл ғемини, һур һаятни көзлигин, Әшу йолда күрәш қилғин, еринмә. Әслигин Күн өтмиги кәтти бәкму тәслишип, Олтиримиз махтинишип, бәслишип. Келәчәкни реҗилисә бу яшлар, Өткән күнни жүримиз биз әслишип. Әсләп өттуқ кәткән яшлиқ күнләрни, Тәғдим қилған кимләргиду гүлләрни. Арман билән һаяҗанда кинидуқ, Жирақ қалған, лекин йеқин үнләрни. Мәйли жиллар қоруқ салсун үзләргә, Өткән заман қайтилансун сөзләрдә. Әскә алсақ гүл яшлиқни бир заман, Илһам оти янидекән көзләрдә. Қанчә сирлар қалди техи ечилмай, Чашқа болуп алдимизға чечилмай. Сир сандуқта қалди талай исимлар, Қалған үчүн тәғдиримиз четилмай. Бири кәтти ана жуттин жираққа, Өкүнмәйду тәғдиригә бирақта. Қанчилири сеғиниду сиртидин, Охшитишип жутни өчмәс чираққа. Әслә достум, әслигин шу күнләрни, Сәйлә қилип жүргән айдиң түнләрни. Уруғини үндирәлмәй арзулап, Пуриғини кинәп жүргән гүлләрни. Әнсирәш “Аптап урмисун, авайла балам”, Дəп əнсирəттиң, əзизим анам. Әндизә сәнсиз иссиқлар тамам, Аптапта тоңлап жүримəн һаман... Исситмас болди қуяшниң тəпти, Иссиш сезимим сəн билəн кəтти. Җудалиқ қиши тоңлатқан соғи Муз болуп ахир жүрəккə йəтти. “Қишниң соғидин пəхəс бол, балам, Тапиниң һəргиз болмиғай ялаң”, Дəп əнсирəштə өтəтти қишим, Əнди соғларда көйимəн анам... Сəндин айрилип көйгəн бу жүрəк, Өчмəсла бир чоғ — көйиги бөлəк. Соғдиму анам жүримəн пишип, Сəнсиз есимдин адашсам керәк... Кона өй деризиси Рәңму-рәңлик гүлләр унда болатти, Һәтта кирип кепинәкләр қонатти. Арминимниң нишани дәп жүригим, Пәқәт әшу деризини тонатти. Кетәлмәттим түвини миң айлинип, Қандақ кетәй у арзудин қайрилип. “Әшу гүлләр нәдидур?” дәп жүригим, Муңлиниду бүгүн көрүп зарлинип. Бу деризә охшар еди бараңға, Гүл чечиги бөләр еди арамға. Бүгүн сүрлүк өңкүр охшаш деризә, Қучиғини йейип турар боранға. Өй бузулуп, қапту пәқәт тамлири, Ғуюлдайду унда соғрун шамили. Қамқақ болуп дүгләп кәткән бәхитни, Йоқ охшайду қайтурушниң амили. Ва, жүригим, муңланмиғин, муңланма, Сәвдайи боп айнип кетиш оңайла. Келәчәктин әгәр үмүт болмиса, Өтмүшүмни чиң бағашлап қалайла... Йоқлаңлар «Мени йоқлап қәбирстанға бармаңлар», Дәйду шаир, нахшисида зарлинип. Нәдин пәйда, ойда ундақ арманлар, Өттиму йә бу һаятта харлинип? Қәбирстанға берип чоқум йоқлисун, Қәдри турса пәрзәнт үчүн навада. Балилири берип,қуръан оқусун, «Җан атам» дәп, иман тиләп дуада. Барсун унда гүлләр тутуп нәвриси, Җан бовиси, ботлақ қилип көтәргән. Ташланмисун шаирларниң қәбри, Әлниң қәлби шаир билән көкәргән. Қардәк бассун шаирларниң қәбрини, Әзизлири қойған аңа гүлдәстә. Билгән дурус шаирларниң қәдрини, Әң әвзили, улар барда – өлмәстә! ...Топриғимни қорай бесип кәтмәскә, Йоқлап мени қәбирстанға бериңлар. Бар өмрүмни атиған мән силәргә, Маңиму аз вақтиңларни бөлүңлар! Ана қәдри Тиригидә йетиш керәк аниларниң қәдригә, Нә қиммити қойған гүлниң кейин берип қәбригә. Олтарғанда гүлни тутқан анаң өйниң төридә, Хуш болмиғи ялған гәпқу гүлүң пурап гөридә. Тиригидә шу анаңни күтүвалғин рази қип, Кәлмәскә у кетип қалса, қайтуруш йоқ һаза қип. Таразиниң бу йеқида турса әгәр нур анаң, Басалмисун топлашсиму у йеқиға бар җаһан. Йоқимисун десә кимки әл алдида қәдрини, Ақлиғуси бу дунияда анисиниң әҗрини. Балилирим Пәрзәнтләрниң утуқларға йәткини, Бәзиләрдин қалмай озуп кәткини. Аллаһ бәргән бәрикәт һәм уларниң, Өзлириниң меһнәт-әҗир әткини. Дайим шундақ пикир қилип ойлаймән, Пәхирлинип, мән уларни қоллаймән. Амма шунда үлүшүм бар мениң дәп, Бир қизиғи, махтинипму қоймаймән. Әпсус, улар йоллирида путлашса, Камчилиқлар мүҗәзидә учрашса. Мән өзәмни чоң гунакар санаймән, Амитини гәр қолидин учарса. Әйипләймән, өзәмни гаһ сөкимән, Хапа болуп сан хиялға чөкимән. Хатаримни тапсам, болуп хиҗаләт, Көрүнәлмәй әлгә һәтта мөкимән. Көтириләр номустин қан бесимим, Қозғилиду жүригимдә кесилим. Балиларниң бәхти тенәп қалғини, Ятсам гөрдә — бешимдики кесигим. Түгәл ада болмиса бар пәрзим, Пәрзәнтлирим алдида шу қәрзим... Баштин ойлиғин... Өзи үчүн һәрким сақлиқ, амәт-бәхит тиләйду, Һечбирсини амма һечким, тәйяр қилип бәрмәйду. Яхши нийәт, изгү мәхсәт, адил әмгәк болмиса, Арманлириң сени издәп, орунлинип кәлмәйду... Кимниң болса махтиғидәк, дурус хулқи-мүҗәзи, Ибрәт болса өзгиләргә сағлам һаят тәризи, Саламәтлик, утуқ-амәт, иззәт-һөрмәт шуларда, Ада болса әл алдида адимийлик пәризи. Әң әвзили, өз күнүңни өзәң баштин ойлиғин, Меһнәт қилип утуққа йәт, әл халиса тойлиғин. Сән өзәңгә нишан қилған бойсундурар чоққини Нәзәриңдин бир пәс һәтта унтуп, чәттә қоймиғин. Билгән дурус өзгиниңму һәм өзәңниң қәдрини, Тәңпуң қилип тәпәккүриң һәмдә жүрәк әмрини. Ғалибийәт һәйкилини тәрләр төкүп бәрпа қил, Йоқлиғичә пушайманда мәғлубийәт қәбрини... Сорап жүргин сән өзәңниң болмишиңни, кимлигиң, Тәкәббурлуқ билән һәргиз “Мән” демә йәр киндигин. Яхшилиққа интил дайим, ятқа қилма хиянәт, Дүшминиңгә муш тәңлимәй, достлуқ йолға үндигин. Булутларни сайә көрүп, мәзә болуп алданма, “Мәнсиви һәм күчи бар” дәп наинсапқа ялланма. Өткүнчидур һәммисила бир күн өтүп кетиду, Қалдурмастин һәтта саңа әслигидәк ялдама... Арманлар Арманлирим жирақларға ташлайду, Тинмай мени қәйәрләргә башлайду. Тәғдир әгәр чиқармиса пәрманлар, Миң тиришсам маңа ишик ачмайду. Ойлап көрсәм униң чекит-пешини, Қозғайду көп соалларни йешими. Китапларниң ичи техи оқулмай, Махтимаскән бир қарапла тешини... Ақарсиму мәйли, достум, чечимиз, “Аман болсун!” дәйли – әзиз бешимиз”. Көйүватқан немә барди һазирла, Аста-аста һәммә ишни йешимиз... Лекин, лекин кетип барар йешимиз, Дүгләмдекин өргә әнди тешимиз? Қериндаш Тəң тəвритəр жүригиниң тарини, Төксəң аңа сəн дилиңниң зарини. “Кериндаштин қарним татлиқ» демəстин, Бөлүшиду сенин билəн барини. Атаң билән анаңдин у ялдама, Өзгиләргә һәвәс қилип алданма. Қериндашниң қәдрин пәқәт билмәйду Виждани йоқ, имани йоқ наданлар. Қушлар Қушлар-қушлар көк асманда пәрвазда, Хияллирим силәр таман кетиду. Сайрисаңлар сан хил түрлүк авазда, Муңлириңлар жүригимгә йетиду. Силәргә мән охшитимән бәзидә, Өткән өмүр, кетип барған жилларни. Балилирим көз алдимға кәлгәндә, Қияс қилдим нәқ силәргә уларни. Һәй, қушлирим егиз учуң һәр заман, Хәвәрдар боп бириңлардин бириңлар. Амма әстин чиқармастин һечқачан, Угаңларни пат-пат йоқлап туруңлар... Төркүн Тағлар ешип, мазар атлап кәлгәндим, Қуда жутқа тәбрик елип чоң тойға. Меһман болуп көңлүм яйрап күлгәндим, Чиқип баштин бир дәқиқә ғәм-ойлар. Күлүмсирәп йеқинлашти бир момай, Келиватқан топидин у үзүлүп. Ядим мениң пай-петәкту тоналмай, Өтти ойдин тонуш үзләр тизилип. Өткән жиллар қоруқларни сизипту Сериқ рәңни һәмра қилип үзигә. Телинишни ашкарә қип йезипту Тәлмүрүштин һадуқ йәткән көзигә. Җүп көзлири йелинғандәк билинди, Сориғанда «Қайси жуттин кәлдиң?» дәп. Яш тамчиси кирпигигә илинди «Биз тәрәптин әмәскәнсән, — дегәч, — “хәп”. “Көп әмәсқу Ават-Ғалҗат ариси, Балам, бәлким, Ғалҗаттиму болғансән? Сән өзәңчу ким дегәнниң балиси, Ғалҗаттики Әнвәрҗанни тонамсән?». Үни чиқти бөләкчила үмүтвар, Қоллиримни тутти момай бетақәт, Бар хиялим Ғалҗат таман интилар, Әсләлмидим у кишини мән пәқәт. «Һәҗәпләнмә, оғлум, Ғалҗат — төркүнүм, — Деди момай жирақлишип қешимдин. Сеғиништа өтәр мениң һәр күнүм, Айрилғачқа ана жуттин йешимдин». Момай барар қәдәмлири алмишип, Йәргә бесип қалаймиқан излирин. Мән туримән көзүмгә яш ямишип, Әскә чүшкәч чәттә жүргән қизлирим. Бир күн кетип бу панидин бақиға, Қалдуримиз артта ғәмни-күлкини. Икки дуния арам болмас җенимға, Арман болса қизим үчүн төркүни... Үзүлмәс үмүт Һаяттур – деңиз, өзәң – бир кемә Үзүшни әркин издигән дайим. Дәхил болушниң қизиғи немә? “Үзсун” дедимдә қилмастин вайим. Шуңа кемәмдин үзүлүп қалдим, Яндап үзүшкә болмай илаҗим. Өзәмни чәксиз муһитқа салдим, Яшаш йоқ әнди маңа хатирҗәм. Кемәм үзиду долқунлар йерип, Һә, мән қирғақта күнүмгә төзмәй. Арман гүллирин жүримән терип, Әшу кемидин үмүтүм үзмәй. Ай вә юлтузлуқ асман астида, Кемини чайқар һәйвәтлик боран. Долқунлар уни өрүш қәстидә, Қайтиши бирла Аллаһқа аян... Алтун күз Қәләм туттум, мәдәт бәргин, я пирим! Язай шеир күзгә ейтип апирин. Бир мәдһийә қилип қояй бу күзни, Дилға йәтсә әгәр дегән гәплирим. О, алтун күз, чәксиз сениң дөлитиң, Мәйрәмлириң — қәдриң ашар мөритиң. Сехиларчә чиқардиң сән рояпқа, Данлар терип, бағ қилғанлар үмүтин. Қайта-қайта яратқанға дәп шүкүр, Һосул алған ейтар күзгә тәшәккүр. Мән язимән келәр қиштин әнсирәп, Җанла болса, тепилар дәп тәпәккүр... Өтәр Минут өтәр, саат өтәр, күн өтәр, Шу тәхлиттә мүмкин талай жил өтәр. Әзраилниң ичи пушуп бир күни Кирип келәр «Қоллириңни, — дәп, — көтәр!». Болмас тайлиқ тәхир-муддәт елишқа, Пара берип йәнә бир жил қелишқа. Тоғра келәр һесап-чотни чиқармай, Алға чүшүп илаҗисиз меңишқа. Дәләлмәйсән: «Мениң ишим қалғанди, Монуси раст, йә монуси ялғанди. Көз жумушқа техи вақтим кәлмиди, Мәңгүлүкниң дорисини салғанди». Йешип ташлап үстүңдики тонуңни, Қалдуруп сән бала-чақа, қомуңни, Тәғдириңгә тән берипла турисән, Тизиң пүкүп, қоштуруп қош қолуңни. Өттуқму йә бу һаятта сөрүлүп Яки жүрдуқ мал-дунияға көмүлүп, Бәрибирла һаят тари үзүлүп, Кетимизғу қара йәргә көмүлүп... Шуниң үчүн достлар дурус яшап қал, Әқлиң билән жүригиңгә қулақ сал. Өзичила кәлмәйдиғу бәхитму, Күтүп ятмай, әмгәк етип бол һалал. Қелип һаят дохмушида пүткәндин, Айлап-жиллап йешил рәңни күткәндин, Һаят бәзән мәнилик вә көркәмдур, Қизил, сериқ рәңни уруп өткәндин. Йеқиниңға йөләкчи бол, түврүк бол, Достлар үчүн өтидиған көрүк бол. Лекин шуни әстә тутқин, дүшмәнгә Һәргиз аҗиз көрүнмигин – сүрлүк бол. Жугачларни бозәк қилар һәммиси, Келәр худди поңзәк қилип тәпкүси. Халиғанда тизип қоюп покәйгә, Халимиса төвән-едән әткүси. Бәзиләр бар – тәшмәй қанни ичиду, Тиригиңдә кепиниңни пичиду. “Чаң қағам” дәп қондурсаң гәр бешиңға, Бешиңда от көйсә жирақ қачиду. Ақ көңүлни “қара” дәйду чүшәнмәй, Гуман қилип раст сөзүңгә ишәнмәй. Наданлиқта ақ-қариға йәтмәстин, “Пут қолуңни, – дәйду, – чирмап-кишәнләй”. Шуңа дәймән яшаш үчүн тиришқин, Еғирчилиқ кәлсә, тинмай челишқин. Башқа қандақ муһим иш бар адәмгә, Адәмликни мәңгү сақлап қелиштин? Қиммитим Кона жилниң аяқлашса дәмлири, Йеңи жилниң башлиниду ғәмлири. Қаримаққа өмүр бир хил өтсиму, Сәрхил екән бу жилларниң һәрбири. Бири келип йөләп қояр бешиңни, Йәнә бирси көп аққузар йешиңни. Тирикчилик еқимиға сеп қоюп, Елип кетәр туйдурмастин йешиңни. Кәткән жилға ечинмаймән әсли мән, Улар мениң байлиғимдур — әслимәм. Мошу күнгә түгүн қилип әкәлгән, Бир өзәмгә талиқ мениң дәсмийәм. Өткән болса дост-ярәнгә һиммитим, Болса әгәр әл ичидә һөрмитим. Мәндин кейин гуванамә болғуси, Шу дәсмийәм — әсли мениң қиммитим. Өзәм билән Шатлиғимға шерик бар, Дәртлирим өзәм билән. Болмас екән дәртләрни Бөлүшүп көргән билән. Җудалиқниң дәртлири, Һәр җайда өзәм билән. Еғир екән шәртлири: Өлүш йоқ өлгән билән... Тирик өлүп болдум мән, Сандилип жүргән билән. Бечарә – мән, солдуң – сән, Қайтмидиң көйгән билән. Тәң муңуп өтәлмидим, Арзулап сөйгән билән. Жүрәктин жүтәрмидим, Сөйгиним өлгән билән!.. Һиҗран Атаң өлсә анаңкән силайдиған бешиңни, Анаң өлсә һәмрайиң сүртидекән йешиңни. Униңдинму айрилип дәрткә ичиң толғанда, Бала-чақа, қериндаш чөл қилмаскән қешиңни... Сәкпарә боп ғемиңдә өтидекән күнлири, Ойи бирла сениңда уйқа қачқан түнлири. Хиҗил болуп чиқиду йетәлмисә йениңға, Сеғиништин уларниң жиғламсирап үнлири... Миң бир шүкүр әйләймән балилирим бариға, Шулар меһри давакән жүрәктики яриға. Қанчә қилсун ва лекин басалмаскән, билгиним, Үзүлгәнниң көйигин охшап дутар тариға... Кәптирим Қар кәби язда яққан, Чақмақтәк қишта чаққан, Ташлардәк суда аққан, Гаңгиратқан кәптирим. Шамалдәк йәлпүп өткән, Арзудәк әсир күткән, Сәраптәк алдап жүткән Учуп кәткән кәптирим. Қилған билән несиһәт, Қалдурмиған вәсийәт, Көзи толған һиссият, Армини көп кәптирим. Йезип күндә дәртлирим, Хәткә толди дәптирим, Арман өткән пәйтлирим, Қаян кәттиң кәптирим?!? Оқуп көрсәм хәтлирим, Тола екән “хәплирим”, Улғайтиду дәртлирим, Қонған йериң кәптирим. Учуп мәңгү кәтсәңму, Жүригимдин кәтмидиң!!. Қошақ қетип кәптирим, Сени һәр күн әслидим, Бир Алламла билиду, Күнүм қанчә тәслигин... Қурванҗан МОЛОТОВ. Ават йезиси, Уйғур наһийәси.