• Иҗтимаий мәсилә
• 30 Шілде, 2020

Дора-дәрмәк тапчиллиғи: әпсаниму яки һәқиқәтму?

Таҗсиман вирус инфекциясиниң новәттики овҗ елиш вақтида көплигән қазақстанлиқлар, шу җүмлидин Алмута шәһириниң вә бирқатар чоң мегаполисларниң аһалиси һарарәтни төвәнлитидиған дора-дәрмәк препаратлириниң кәскин тапчиллиғини һис қилди. Бәзи аналитикларниң пикричә, ховуплуқ ағриқни жуқтуруватқан гражданлар саниниң күн санап өсүватқанлиғиға қаримай, аспирин, парацетамол, ибупрофен вә башқиму муһим дора-дәрмәкләрниң тапчиллиғи һәтта миллий бехәтәрликкә ховуп йәткүзүш гепини қозғашқиму сәвәп болди. Мошуниңға қаримай, алмутилиқлар иҗтимаий тармақларда аммивий наразилиғини билдүргәндин кейин җәнубий пайтәхт һакими Бақытжан Сағинтаевниң өзидин чүшәнчә алалиди. У өзиниң Интернеттики сәһиписидә язғиниға қариғанда, жуқури тәләпкә егә болған дора-дәрмәкләргә болған еһтияҗни қанаәтләндүрүш үчүн пәқәт 1-июльдин тартип 475 миң данә препарат сетилған. Шу җүмлидин 260 миң данә парацетамол, 98 миң данә аспирин, 35 миң ингавирин, 22 миң азитрамицин, 15 миң кардиомагнил вә башқиму дора-дәрмәкләр бар. Шундақла дориханиларға 30 миң данә термометр йәткүзүлди. Буниңдин ташқири, амбарларда 645 миң данә иҗтимаий әһмийәткә егә дора-дәрмәк, шу җүмлидин 301 миң данә аспирин, 42 миң данә ибупрофен, 26 миң амоксиклав вә башқиму препаратлар бар. Һәр күни 105 чоң дориханиға тегишлик дорилар әвәтилип турсиму, адәмләр уни дәрһал сетип еливатиду. Шундиму дориханиларға һаҗәт препаратларни йәткүзүштә үзүлүш болмайду. Мәсилән, июль ейиниң ахириға қәдәр 3 миллиондин ошуқ дора-дәрмәк, шу җүмлидин 1,2 миллион данә аспирин, 930 миң данә парацетамол, 350 миң данә ибупрофен, 100 миң данә ингавирин, 80 миң данә азитромицин, 40 миң данә тамифлю вә башқиму иҗтимаий әһмийәткә егә дора-дәрмәкләр йәткүзүлди. Шәһәрниң дора-дәрмәк базирида паракәндиликкә берилиш үчүн һеч асас йоқ. Вәзийәт шәһәр һакимийитиниң назарити астида. Һоқуқ қоғдаш органлири ишләватиду, дора-дәрмәкниң елип-сатарлири тегишлик җазасини алиду, дәп тәкитлиди Бақытжан Сағинтаев. Врач-педиатр, медицина пәнлириниң доктори, «Педиатрия вә балилар хирургияси илмий мәркизи» Акционерлиқ җәмийити башқармисиниң рәиси, «Қазақстан педиатрлириниң иттипақи» җәмийәтлик тәшкилатиниң рәиси Риза Боранбаева, «Султан» фармацевтика мәһсулатлирини ишләпчиқириш ширкитиниң мудири Ултусын Кейкибаева вә врач, Қариғанда вилайити саламәтликни сақлаш башқармиси, «Балхаш шәһири 2-шипаханиси» дөләт қаримиғидики карханиниң башлиғи Толқын Қарабаева «Юридик гезитиниң» мухбириға мәмликитимизниң дориханилирида вә медицина мәһкимилиридә асасий дора-дәрмәкләрниң йетишмәйватқанлиғи тоғрилиқ әпқачти гәпләрниң қанчилик дәриҗидә һәқиқәткә мувапиқ егәнлиги һәққидә ейтип бәрди. Риза БОРАНБАЕВА, врач-педиатр, медицина пәнлириниң доктори, «Педиатрия вә балилар хирургияси илмий мәркизи» Акционерлиқ җәмийити башқармисиниң рәиси, «Қазақстан педиатрлар иттипақи» җәмийәтлик тәшкилатиниң рәиси: — Педиатрия вә балилар хирургияси илмий мәркизидә Қазақстанниң барлиқ җайлиридин кәлгән балилар бар. Биздә болупму онкология ағриқлириға муптила болған балилар давалиниду (балиларниң 50 пайизға йеқини) пандемияниң башлиниши билән бемарларниң илгәрки еқими хелила төвәнлиди, чүнки һазир бәзи ағриқларни регионлардиму давалайду. Әнди еғир ағриқларни регионларда давалаш мүмкин әмәс. Чүнки туғулушидин жүрәк, ашқазан вә үчәй ағриқларға дучар болған наресидиләр биздә давалиниши тегиш, уларни операция қилиш керәк. Вәзийәтниң мурәккәплигигә қаримай, биз бемарларниң мәзкүр контингентини давалашни давалаштуруватимиз. Буниңдин ташқири биздә Covid-19 жуқумлуқ ағриғини жуқтурғанлар саниниң көпәйгәнлигини байқаватимиз. Мәзкүр вәзийәт болупму кейинки айда мурәккәпләшмәктә. Пәвқуладдә вәзийәт елан қилинғанда, бизгә клиникини йепишқа һәм мошу йәрдики бемарларниң өзлирини қобул қилишқа тоғра кәлди. Шу чағда әһвал нисбәтән яман әмәс еди, лекин һазирқи күндә мәркизимиз йенида провизорлуқ бөлүмни ечишқа мәҗбур болдуқ. Бу бөлүмдә биз Covid-19 таҗсиман вирусиниң бәлгүлири йоқ ағриқларни қобул қилдуқ. Онкология ағриғи билән ағриватқан балиларниңму һарарити ашиду, улардиму пневмания болуши еһтимал, давалаш керәк. Нәқ мошундақ бемарлар үчүн биз провизорлуқ бөлүмни ачтуқ. Бу йәрдә улардин таҗсиман вирусни ениқлайдиған тегишлик анализлар елиниду. Бари-йоқи бир яки икки һәптә илгири мәзкүр бөлүмдә ятқан 10 бемарниң бир яки иккисидә таҗсиман вирусниң барлиғини тәстиқләйдиған симптомлар ениқланди. Мана мошу әһвалдин кейин биз илмий мәркәз йенида провизорлуқ бөлүмни ечишқа мәҗбур болдуқ. Буниңдин ташқири биздә планлиқ бемарларни қобул қилиш кечикишкә башлиди. Нәтиҗидә новәттә турғучиларниң сани ашти. Сәвәви, биздә химия терапия алған балилар икки һәптилик дәм елишқа берип, андин қайтип келиду. Һазирқи күндә, орунниң йоқлуғидин, улар үч яки төрт һәптидин кейин мәркәзгә қайтип келиватиду. Мошу қийинчилиқларға қаримай, биз йеқинда провизорлуқ бөлүмдә балиларға көрситилидиған ярдәмни кечиктүрмәслик вә орун тапчиллиғини төвәнлитиш мәхситидә қошумчә 20 орун ачтуқ. Март ейиниң бешида биздә дөләтләрара чегариниң йепилиши һәм самолетларниң учушиниң тохтитилиши түпәйли бемарларни дора-дәрмәк билән тәминләштә бираз қийинчилиқлар пәйда болди. “СК-Фармация” ширкити бизгә һаҗәт дора-дәрмәкләрни йәткүзәлмиди. Биз бу муәмманиму һәл қилдуқ. Бәзи әһвалларда һамийлар һесавиға, гайида өз күчимиз билән дориларни сетивалдуқ. Һазирқи күндә биздә онкология ағриқлирини давалаш үчүн химиопрепаратлири йетәрлик дәриҗидә. Буниңдин ташқири бемар балиларниң ата-анилири һечнәрсә сетивалмайду. Провизорлуқ вә жуқумлуқ ағриқлар бөлүмлиридә шәхсий қоғдиниш васитилиригә бағлиқ еғирчилиқ болди. Лекин тегишлик васитиләрни жүргүзүш түпәйли, биз дохтурлиримизни бу васитиләр билән толуқ тәминләлидуқ. Ултусын КЕЙКИБАЕВА, «Султан» фармацевтика васитилирини ишләпчиқириш ширкитиниң мудири: — Биз — дориханиларға дора-дәрмәкләрни йәткүзүш үчүн әмәс, уларни ишләпчиқириш үчүн җавапкәр. Бизниң заводтин асасән антисептикилиқ дора-дәрмәк васитилири ишләп чиқирилиду. 2020-жилниң бешидин тартип мәмликәттә қелиплашқан пандемия вәзийитигә бағлиқ биз мәһсулат ишләпчиқиришни көпәйттуқ. Ишләпчиқириш өткән жил билән селиштурғанда 73 пайизға ашти. Ойлаймәнки, дориханиларни антисептик васитилири билән тәминләштә, һечқандақ тапчиллиқ байқалмайватиду. Толқын ҚАРАБАЕВА, «Балхаш шәһириниң 2-шипаханиси» дөләт қаримиғидики карханисиниң врачи: — Бизниң шипаханиниң йенида иҗтимаий дорихана ишләйду, бу йәргә һәр айда һәқсиз дора-дәрмәк препаратлири кәлтүрүлиду. Биздә тиркәлгән адәмләрниң барлиғи дора-дәрмәкләрни өз вақтида елип туриду. Һазирқи күндә бизниң вилайәттә карантин режими күчкә егә, шуниң үчүн бизниң шипаханиниң һәмширилири йеши 65тин ашқан адәмләргә, шундақла балиларға дора-дәрмәкләрни өйлиригә апирип бериду. Бу ишларниң барлиғи һәқсиз әмәлгә ашурулиду. Қошумчә қилидиған нәрсә, бизгә дора-дәрмәкләр ейиға бир мәртә йәткүзүлгәнликтин, шипаханида уларниң йетишмәслиги байқилиду. Буниңдин ташқири биздә күндүзки стационар ишләйду. Бу йәрдә бемарларда жуқумлуқ ағриқларниң бар яки йоқлуғи турақлиқ тәкшүрүлүп туриду. Мабада кимду-биридә пневмония яки бронхит ағриғи ениқланса, стационар һесавиға тегишлик дора-дәрмәкләр берилип, давалиниду. Шундақла биздә һәмшириләр билән фельдшерлардин тәркип тапқан чапсан ярдәм көрситиш топлири ишләйду. Улар бемарларға толуқ вә һәртәрәплимә ярдәм көрситишкә интилиду. Биздә пандемия июнь вә июль ейиниң бешида овҗ алди. Пат-йеқинқи күнләрдә униң төвәнләйдиғанлиғиға үмүт қилимиз вә ишинимиз. Нағашыбек БЕКДАИР.