• Һекайә
• 30 Шілде, 2020

Муәллим анам

Рози Муһәммәт Җүмә

Мени мәктәптин қоғлимақчи. Мәйли, қоғлиса қоғлисун. Өзәмму аллиқачан қечип кетишни көңлүмгә пүкүп жүргән едим. Растини ейтқанда, синиптики бирмунчә балиларни яман көрүп қалған едим. Қандақла нәрсә йоқалса, һәммиси чурулдишип, маңа йепишиду. “Алмидим” десәм, һечким ишәнмәйду. Бәрибир мән алған болуп һесаплинимән. Саттар муәллим мени пат-патла ишханисиға әкиривелип, қулиғимдин созуп, “ақчи оғри, көкчи оғри” дәп тиллашқа башлайду. У өзиниң синипидики балиларни башқурсундә. Мени башқуридиған Патимә муәллим барғу. Патимә муәллим һечқачан тиллимайду, қулиғимдин созмайду. “Мени қоғлимақчи болушупту. Мәйли, қоғлашсун. Авал ғиппидә қечип кетимән”. Мән шу нийәт билән мәктәптин чиқип келиватқинимда, муәллимләрниң ишханисидин Саттар муәллимниң вақирап сөзләватқинини аңлап қалдим. Қени, тиңшап бақайчу. У кимниң қулиғини созушқа тәмшәлдекин. Мән путумниң учида меңип, деризигә яндаштимдә, қулақ салдим. – Биз избасар тәрбийилигүчиләрмиз. Җәмийәт үчүн әң ярамлиқ кишиләрни тәрбийиләп чиқиришимиз керәк. Йолдаш Патимә бу нуқтини чүшәнмәйватамду яки чүшәнсиму чүшәнмәсликкә селиватамду, билмидим. Мән йәнә бир қетим тәкитләп қояй: биз оғри йетиштүрүп чиқимизму яки пролетариат избасарлирини тәрбийиләп йетиштүримизму? Мән Әкрәмни мәктәптин чиқириш тәрәпдаримән. Бу унчивала көп талаш-тартиш туғдуридиған мәсилә әмәс. Бирақ йолдаш Патимә арқисиға тирәҗәп турувелип, нурғун вақтимизни исрап қиливәтти. Оһу, гәп мениң тоғрилиқ болуветиптиғу. Мән деризигә чапланған қәғәзни тилим билән һөлдәп, кичиккинә төшүк ачтимдә, бир көзүмни қисип туруп униң ичигә қаридим. Саттар муәллим шәлпәрдәк қизарған һалда, Патимә муәллимгә қарап аччиқлинип сөзләветипту. Патимә муәллим өзигә ярдәмчи издигәндәк, йенидикиләргә бир-бирләп қарап чиқти. Кейин һаяҗанлинип сөзләшкә башлиди. – Йолдаш Саттар наһайити алдирақсанлиқ билән пикир жүргүзүватиду. Бир оқуғучини мәктәптин қоғлаветиш ундақ оңай иш әмәс. Саттар ейтқандәк, Әкрәм оғри атилип қалди. У зади қанчилик нәрсә оғрилиди? Буни толуқ ениқлап чиққинимиз йоқ. Шу нәрсиләрниң һәммисини оғрилидиму дәйли, биз уни тәрбийилимәй мәктәптин һайдавәтсәк, җәмийәттә чоң оғрилиқ қилса, униң ақивити қандақ болиду? Униң үстигә Әкрәмниң бәзи яхши тәрәплириму бар. Демәк, у тәрбийини аңлайду. Бу тәрәплиригә етивар бәрмисәк боламду? Шуңа уни мәктәптин чиқиришқа қошулмаймән. Уни тәрбийиләп кәткили болиду. Һәйранмән, Патимә муәллим мән үчүн немә мунчә көйүп пишиду? Мән униңға алтун тезәкләп берәттимму? Мән униң бешини учақ қилип, беарамлиқ кәлтүрүп беримән, халас. Һәр һәптиниң ахиридики хуласә жиғинда бизниң синип “интизамда начар”, дегән намни алиду. Буниңға, әлвәттә, мән сәвәпчи болуп чиқимән. Мениң касапитимдин Патимә муәллимму пат-пат тәнқит аңлап туриду. Саттар муәллим бир варақ қәғәзгә қарап, мән оғрилиған нәрсиләрниң намини аташқа башлиди. Қәғәзгә мән оғрилиған турмақ, аңлапму бақмиған нәрсиләр йезилипту. Оһу, мән нәдинму у нәрсиләрни оғрилаптимән? Оғрилиғиним пәқәт икки дәптәр билән бир данә қәләмғу. Шундиму мән уни пүтүнләй өзәмниң қиливелиш үчүн әмәс, муәллимниң дәптәр-қәләм тәкшүргәндә «немишкә йоқ?» дәп йәнә қулиғимни созмаслиғи үчүнла оғрилиған едимғу. Тәкшүрүштин кейин у нәрсиләрни йәнә егисиниң халтисиға селип қоймақчидим. Амал қанчә, оғрилаватқан вақтимда тутулуп қалдимдә, оғри аталдим. Бопту, буниғу язсун. Оғрилимиғанлиримни немишкә язиду? Мәйлила, немә язғуси кәлсә язивәрмәмду. Мән бәрибир қечип кетимән. Қачқандиму меһриван кишиләрниң йениға қечип кетимән. Лекин өйгә бармаймән. Өгәй анамниң шунчилик бир алийиши Саттар муәллимниң қулиғимни созушидинму ешип чүшиду. Тегини сүрүштүргәндә, мени шу ойларға салған мошу иккиси әмәсму? Саттар муәллим қолидики қәғәзни пулаңлитип, силкип туруп, мениң өзгәрмәс туғма оғри екәнлигимни, шуңа мәктәптин қоғлимиса болмайдиғанлиғи испатлап көрситишкә башлиди. Патимә муәллимниң чирайи аппақ, валилдап, пақирап туриду. Худди дуканға тизип қойған таш қочақтәк сүзүк. Көзи булақтәк, ағзи болса кичиккинә. Патимә муәллим униңға қарап аллинемиләрниду сөзлиди. Лекин Саттар униң сөзини тартивелип, вақирашқа башлиди. – Сизниң қабилийитиңиз бәкму төвән. Сизни қандақ “синип йетәкчиси” дегили болсун? Бирқанчә айлардин бери кичиккинә бир оғрини тәрбийиләп түзитәлмисиңиз. Әнди йәнә “тәрбийә, тәрбийә” дәйсиз! Нәччә вақиттин буян немишкә түзәтмидиңиз? Патимә муәллимниң көзидин яш әгишкә башлиғинини көрүп, жүригим дүпүлдәп кәтти. Мән немә болсам болай, бәрибир қечип кетимән. Лекин Патимә муәллимгә азар бәрмисундә. Мән қәғәзни жиртип, деризидин бешимни тиқтим. Деризидики қәғәзләрниң шарақлап жиртилғини аңлап, һәммәйлән һәйран болған һалда маңа қарашти. – Патимә муәллимдә гуна йоқ! Униңға неманчә йепишивалисиләр? Мәнла мәктәптин кәтсәм иш пүтәмду? Ишханиниң ичи бир дәмликкә су сәпкәндәк бирдинла җимиди. Мән бу җим-җитлиқтин қорқуп кәттим. Патимә муәллим аста мән тәрәпкә йеқинлашти. – Сән немишкә гәп тиңшайсән? Мән унчуқмидим. – Деризидин чүшүп кәт. Аңлаватамсән? Һә, җайиңда туруп тур. Мән һазир чиқимән. Мәҗлис бузулди. Һәммиси ишханидин чиқип мениң йенимға келишкә башлиди. Мән қачмидим. Мени бағлап қоймайдиғу. Қечишқа һәрқачан үлгиримән. Һәмминиң алдида Патимә муәллим кәлди. Униң көзидики меһриванлиқ аламитини көрүп, мәндики қорқунуч һавада ериғандәк йоқ болуп кәтти. Патимә муәллим мениң қолумни тутуп, немә дейишини билмәй җим туруп қалди. Мән аңлинар-аңланмас пичирлидим: – Мән кетимән. Хош муәллим. – Нәгә кетисән? – Бәрибир, мени мәктәптин чиқириветидекәнғу? – Ким шундақ дәйду? – Балилардин аңлидим. Бая Саттар муәллимму шундақ дедиғу? Патимә муәллим мениң бешимни икки қоллап тутуп, үзүмни өзигә қаратти. – Яқ, чиқиривәтмәйду. Мениң гепимни аңламсән? – Аңлаймән. Муәллимләрниң һәммиси қизиқ бир һадисинини көрүватқандәк үн чиқармай қарап турмақта еди. Патимә муәллим арқисиға бурулуп, уларға қариди. – Нәччә вақиттин Әкрәмниң әхлақий тәрбийисигә дегәндәк әһмийәт бәрмигиним раст. Бу — мениң хаталиғим. Буни қәтъий түзитимән. Әкрәмни бүгүндин башлап өз тәрбийәмгә алимән. Мениңму балилирим барғу, өзәмниң балилирим билән биллә тәрбийиләймән. Рәһбәрлик вә йолдашлар, маңа ишиниңлар. Мән бу ишәнчини ақлалаймән. Һечким қаршилиқ билдүрмиди. Пәқәт Саттар муәллимла ғудуңшуп қойди: – Қени көримиз... Патимә муәллим иңишип мени бағриға чиң бастидә, йәнә сориди: – Гепимни аңламсән? Мән җавап беришниң орниға уни қучақлап туруп жиғлавәттим. Мән Саттар муәллим қулиғимни созған чағлардимму задила жиғлимиған едим. Бу қетим немишкә жиғлиғанлиғимни өзәмму билмәймән. Мениң анам болған болса, худди Патимә муәллимдәк бағриға басқан басар еди. Аниниң қойни мошундақ иллиқ болидекәндә. Мени Патимә муәллимдин башқа һечким бағриға басмиған. Әксичә, өгәй анамниң аччиқ гәплирини аңлаверип, жүригим таштәк қетип, музлап кәткән еди. Мән өзәмни Патимә муәллимниң қойнида яғдәк ерип, униң бәдинигә сиңип кетиватқандәк һис қилишқа башлидим. Шу тапта униң маңа ана болушини, мени задила қоювәтмәй бағриға бесип турушини халаттим. Туюқсиз Саттар муәллимгә көзүм чүшүп қалди. У маңа худди қулиғимдин созғиничә мәктәп дәрвазисидин чиқириветишкә тәмшиливатқандәк туюлди. Шуңлашқа Патимә муәллимни техиму чиң қучақлап, көзүмни жумувалдим.