• Нуқтәий нәзәр
• 05 Тамыз, 2020

Аилә тәрбийисигә көңүл бөләйли

Өткәндә анам «Яшлиқ, униңдин қалса, студентлиқ дәвир әҗайип бир чағларғу! Ғәм-қайғусиз, неминиң қәйәрдин келиши билән кариң йоқ. Өзәңчә шәлик атилип жүргиниңгә мәз. Язлиқ тәтилдә өйгә қайтмасқа тиришип, анда-санда пул тепишниң ғемидә жүргәнлиримизчу техи! Биз, Уйғур нәһийәсидин кәлгән бир топ яшлар, Ташкәнттә оқуп жүргинимиздә, наһайити иҗил-инақ едуқ. Кәчләрни көп уюштураттуқ. Асасән жигитләр пул чиқиратти. Һазир ойлисам, уларму биздәк студент туруп, ахчини нәдин тапаттекин, әйтәвир, оғул балилиқниң испати болса керәк, биз, қизларни, бәкму аяп, сийлайдиған» дәп өтмүшни есиға алди. Һәқиқәтәнму, яшлиқ чағ гөзәл әслимиләргә бай, күч-ғәйрәт, ирадә вә оптимизм билән паалийәтчанлиққа толған бир мәзгилдур. Мәнму өз пәйтидә студент-яшларға рәһбәрлик қилсам, бу күнләрдә «Варис» әдәбий-иҗадий вә «Ирадә» ханим-қизлар бирләшмисиниң әзаси сүпитидә тәңтушлирим билән паалийәт елип бармақтимән. Ейтмақчи болғиним, «Әллик жилда әл йеңи» демәкчи, йеңи заманға қарап адәмләр өзгәрдиму яки һәммимизни башқичә яшашқа мәҗбурлаватқан аләмшумуллаштуруш дәвриниң тәсириму, әйтәвир, бүгүнки яшлиримизниң мүҗәз-хулқи, инсаний пәзиләтлири тамамән башқичә. Болупму улардики адәмгәрчилик, җавапкәрлик, вәдигә вападарлиқ охшаш хисләтләр суслишипла қалмай, һәтта пәйдин-пәй йоқилишқа башлиди. Сөзүмгә испат ретидә шәхсән өзәм гува болған төвәндики бирқанчә ишлар тоғрилиқ өз пикримни билдүрүп, гезитханлар билән ортақлашмақчимән. Әзәрбәйҗан хәлқидә «Тәлим-тәрбийә – әң яхши мирас» дегән яхши бир ибарә болуп, у чоңларни һөрмәтләп, кичикни иззәтлигән яшларни көргәндә чоңлар тәрипидин «Тәрбийә көргән баликән» дәп ейтилидекән. Амма бүгүнки еғир оқәттин қечип, өй ишлирида ата-анисиға ярдәм беришниң орниға янфониға чаплишивелип олтиришни күндики адәткә айландурған, һәддидин ташқири мәнмәнчи, һакавур, «аттин чүшсә, үзәңгидин чүшмәйдиған яшлиримизға бу нәқилни пайдилинишқа еғизиң бармайдиғанлиғи ениқ. Буниңдин ташқири, улардики маддий байлиқни мәнивий байлиқтин үстүн қоюп, виждан мәсилисигә тамамән етивар бәрмәй яшаватқанлиғиға ечинисән. Мәсилән, жуқурида тәкитлигинимиздәк, яшлиримиз үчүн ләвзидә турмаслиқ, вәдисигә вапа қилмаслиқ адәттики бир ишқа айланди. Бәзидә улар ғурур, виждан, һар-номус һәққидә ойлапму қоймайдиғандәк билиниду. Алдин-ала келишип қоюлған реҗиләр, турмушта еғир-йеник ишларни бәҗирип бериштә һәққини бирәв билән келишип қоюп, башқа бири униңдин сәл жуқури баһа бәрсә, шу яққа кетиши яки бирәр иш орниға кирип, әтисила ялтийип қалидиған яшларға немә дегүлүк?! Бу йәрдә қазақ хәлқиниң «Әрни — номус, тошқанни қомуч өлтүрәр» дегән әрниң иш-һәрикити билән һар-номусиға вә вижданға тегидиған сөзлиригә әмәл қиливатқанларни бу күнләрдә учритиш камдин-кам. Әгәрдә тарихқа көз жүгәртсәк, күчлүк дөләтләрни қурушта вә узақ әсирләр әшу мәмликәтләр хәлқиниң паравән яшишида асасән падиша, ханларниң қайтмас ирадиси, әқил-парасити вә мол тәҗрибиси муһим роль ойниған. Амма бу күнләрдә әрлиримиз арисида «бәш қол бирдәк болмиғинидәк», аилисиниң ғемини чоңқур чүшинидиғанларниң толиму азийип кетиши – җәмийитимиздики муһим муәммаларниң бири десәк, ашурувәткәнлик әмәстур. Болупму өмүрлүк яриға вапасизлиқ қилғандин ташқири, аилисиниң барлиқ еғир-йенигини аҗизларға артип қойидиған атиларниң көпийиши “хәп” дегүзмәктә. Әнди уларниң пәрзәнт тәрбийиләштики җавапкәрликни тамамән һис қилмаслиғини чүшиниш қийин. Шундақ екән, «үзүшни билмисәң, суға чүшмә» демәкчи, аилә, рәпиқә, балилар алдидики вәзипә, пәриз, җавапкәрликни толуқ чүшинип йәтмигән, турмуш қурушқа тәйяр болмиған әр кишиләрниң пәқәт өзиниңла әмәс, бәлки өзгиләрниң бәхтигә палта чапмаслиғи лазим дәп ойлаймән. Аилә кичик дөләт дәйдекәнмиз, ата-анилар өйдики тәрбийигә алаһидә диққәт ағдуруп, пәрзәнтлиримизни меһир-муһәббәт ичидә келәчигимизниң варислири болалиғидәк, вижданлиқ қилип тәрбийилишимиз зөрүр. Сәвәви, бу хусусийәтләр келәчәктә сағлам аилә қурушқа зәмин яритидиғанлиғи ениқ. Чүнки, ишәшлик ейталаймизки, ундақ жигит-қизлиримиз чоқум бир-бирини чүшинидиған, таза муһәббәт арқисида аилиниң мәзмут түврүги вә балилириниң тағдәк йөләнчиси сүпитидә бәхитлик һаят кәчүриду. Дилфуза РОЗИЕВА, Абылайхан намидики Қазақ хәлиқара мунасивәтләр вә дунияйүзи тиллири универститети чәт әл филологияси нутуқ тәҗрибиси кафедрисиниң рәһбири. Алмута шәһири.