• Әхбаратлар еқими
  • 26 Тамыз, 2020

Бовам һәққидә һекайә

Уйғур наһийәсиниң мәркизи Чонҗа йезисидин тағ етәклиридики йезиларға қарап, узун йоллар ятиду. Бу тәрәпләрдики йезилар әйнә шу Или Алитеғи тизмилириниң етәклиригә җайлашқан. Шундақ көркәм йезиларниң бири — Кичик Ақсуда бизниң бовимиз Салахун 1908-жили, момимиз Айшәм 1912-жили туғулуп, өмриниң ахириғичә мошу йезида яшиған. Уларниң балилиқ чағлири, башқиму аилиләргә охшаш, турмуш қийинчилиқлириға вә кейин Россия империясиниң харабийлиғидин пәйда болған Кеңәш Иттипақиниң қурулуш дәвридики зор өзгиришлиригә тоғра кәлди.
Тағ тәрәпкә елип баридиған бу йолниң қиш пәслидә гүкирәп чиқидиған дала шамаллири, яз айлирида тәнни көйдүрүп туридиған аптаплиқ пәйтләрдики алаһидә көрүнүшлири дилға йеқимлиқ. Тақирлиқ билән йешилзарлиқниң бир-биригә улишип кетиши мәзкүр даланиң һава райи шараитиниң хилму-хиллиғидин көрситиду. Мәзкүр тағ тизмилири уйғур хәлқиниң тарихиниму өз қойнида сақлиған. Кәтмән йоли бойида, уйғур хәлқиниң батур қизи Назугумниң манҗур-хитай басқунчилиридин йошурунған өңкүри, қизил армияниң җазалиғучи отрядлиридин йәрлик хәлиқниң йошурунған җилғилири вә башқиму тарихий җайлар моҗут.
Уйғур наһийәсигә қарашлиқ Кичик Ақсу, Чоң Ақсу, Долата, Ават қатарлиқ йезиларниң турғунлири өз дәвридә қизил әскәрләрниң, йәни қаничәр Мураевниң башчилиғидики җазалиғучи әскәрләрниң зулмиға учрап, сот-сорақсиз қирип ташланди. Мәзкүр йеза аһалисиниң аз қисми, йәни бизниң бова-момилиримиз шу чағларда Кичик Ақсуниң тағлиридин пана тепип, йошурунуп, һаятини сақлап қалған. Шу дәвирниң түзүми аһалини езиш, қисим көрситиш вә қорқутуш чарилирини әмәлгә ашуруп кәлди.
Мәзкүр тағлар тарихий вақиәләрдин гувалиқ берипла қалмай, бәлки бу тәрәпләрдә яшаватқан хәлиқ аммиси үчүн тәбиий өсүмлүклири: йәр бөлҗүргини, қой бөлҗүргини, җенәстә, гөшүнә, явайи алма-өрүк вә башқиму йәл-йемишләргә бай. Тағ бағрида өскән бу немәтләрдин ташқири, аһали тағ җүсийи терип келип, манта, һолуқ нан етип йәйду. Шундақла қишқа отун тәйярлап, о олап, саламәтликкә пайдилиқ өсүмлүк-гияларни жиғиду. Тағ бағридики булақларниң муздәк сүйини ичип, раһәтлинип, яйлақларда мал бақиду.
Бизниң бова-момилиримиз қалаймиқан-қийинчилиқларни елип кәлгән дәвирдә яшиди. Улар һаятиниң һәрбир атқан күнигә хошал-шадиман болуп, аилә қурди. Бала тепип, уларни тәрбийилиди. Келәчәккә үмүт бағлап, әмгәк қилди.
Бовам момамни учратти. Улар бир-биригә муһәббәт қучиғини яйди. Улардин Гүлҗаһан, Синчихан, Сара, Марс, Сүрийәм, Сәнәм, Гүли исимлиқ балилар туғулиду. Бу йәттә балидин пәқәт төрти һаят қалиду. Аилиниң тунҗа қизи Гүлҗаһан, арзулап тапқан оғли Марс, Сәнәм бир яшқа тола-толмай вапат болиду. Бу шу дәвирниң һәқиқити еди. Туғут көп болғини билән һәммиси тәл-төкүз һаят қучалматти. Амал қанчә?..
Салахун билән Айшәм өз дәвриниң саватлиқ адәмлиридин еди. Яркәнт шәһиридики педагогика училищесини тамамлиғандин кейин Әнҗан шәһиригә ишқа әвәтилиду. Момам башланғуч синип муәллими. Әнҗанда мениң апам Синчихан дунияға келиду. Бовам билән момамниң Өзбәкстандики иш қәрәли аяқлашқанда, ана жутиға қайтип келиду. Бовам мәктәптә башланғуч синипларға муәллим болса, момам бала тәрбийиләп, колхозда ишләйду.
Шу дәвирниң әң қийин синақлириниң бири - ачарчилиқ еди. Пүткүл йеза аһалиси етизда ишләп, мал беқип, җан асриған. Лекин улар һәрқандақ қийинчилиқларға төзүп, турмушини яхшилашқа башлиди. Амма тартқан қийинчилиқларни аз дегәндәк, тәғдир йәнә бир синақни уларға беғишлиди. Иккинчи дуния уруши башлинип, кейин Кеңәш Иттипақиға немис Германияси уруш елан қилмай, бесип кирди. Бовам 1942-жили Алмута вилайити, Яркәнт наһийәлик һәрбий комиссариати тәрипидин чақирилип, урушқа атланди. Шу жилниң 1-май күнидин башлап, 1943-жилғичә Харьков йөнилишидики җәңләргә қатнишиду. Бу һәққидә уни мукапатлаш тизимида: «14-гвардия дивизияси, 8-гвардия полкиниң җәңчи-атқучи Салахун Сабиров 1943-жили 20-августта Харьков шәһирини азат қилиш җәңлиригә қатнишип, шәһәрниң завод территориясидә сол қолиниң төртинчи бармиғиға оқ тегип, йеник яридар болиду», дәп йезилған. Миллионлиған Қизил армия җәңчилири кәби шиддәтлик җәңләргә қатнишип, «Җасарити үчүн» медали билән мукапатлиниду. 1944-жили Алий баш қоманданниң пәрманиға бенаән, фронтлардин муәллимләрни арқа сәпкә әвәтишкә башлиди. Чүнки овҗ алған уруш жиллири нурғунлиған мәктәпләрдә устазлар йетишмәтти. Улуқ Вәтән урушида миллионлиған пухралиридин айрилған Кеңәш һакимийити мәмликәт келәчиги үчүн устаз-муәллимләрниң муһим екәнлигини чүшәнгән еди. Бовамниң җәңләрдә яридар болғанлиғи сәвәп болуп, биринчиләр қатарида фронттин демобилизация қилинған. У уруштин қайтип келип, педагогикилиқ паалийитини давамлаштурди. Бир жилдин кейин узақтин күткән Ғалибийәт күни елан қилинди. Пүткүл елимиз хошал-хорам бу күнни нишанлиди. Чүнки инсан һаятидики әң көп қан төкүлгән вә миллионлиған адәмләрниң җени қийилған уруш аяқлашти. Һаят өз қелипиға чүшти. Аһалиниң турмуши яхшилинип, қанлиқ урушниң түгигәнлиги һәм келәчәккә болған арзу-үмүтләр адәмләрниң қәлбигә иссиқлиқ һәдийә қилди.
1946-жил. Урушниң ғәм-қайғуси арқида қелип, йеңи һаят башланған болсиму, хәлиқни чөчүтүш-қорқутуш услублирида қурулған түзүм, яңливаштин хәлиқ ичидин «хәлиқ дүшмәнлирини» издәшкә тайин тапти. Жуқуридин чүширилгән қарарлар бойичә, һәрбир аһалилиқ нуқтилардин «хәлиқ дүшмәнлирини» тепиш чарилиригә бағлиқ, йәрлик НКВД хизмәтчилири һәрқандақ шәхстин гуманлинип, дүшмән издәшкә башлиди. НКВДниң наһийәлик бөлүмчилиридә әдәп-әхлақ нормилириға бепәрва, өзиниң җенини аман елип қелиш үчүн акисини, дадисини вә қериндаш, уруқ-туққанлирини сетиветишкә тәйяр кишиләр ишләтти. Улар аһали арисидин, әң алди билән зиялилар қатаридин «дүшмән» издәп, өзлириниң агентурилиқ кишилири арқилиқ кеңәш һакимийитигә қарши иғваларни пәйда қилип, уларға һәрхил яла-төһмәтләрни чаплиди.
Бовам билимлик, аңлиқ болғачқа, әл миқиясида йүз бериватқан әһвалға, дөләт вә түзүм қурулушиға шәхсий көзқариши бар киши еди. Шундақ сөһбәтләрниң биридә у көпчилик арисида Европиниң мәдәний вә технологиялик җәһәттин тәрәққий әткән қитъә екәнлиги тоғрилиқ сөзләп қойиду. Бовамниң бу пикри униңға «хәлиқ дүшмини» қалпиғини кийдүрүшкә йетәрлик болди.
— Бир күни, — дәп әсләйду Сара кичик апам, — достлирим билән йәргә түз сизиқларни сизип, балилар оюнини ойнавататтуқ. У чағда мән он яшта едим. Бизниң өйгә қара рәңлик машина келип, һойлимизниң алдида тохтиди. Бу рәңдики машиниларни у чағларда «қара қузғун» дәп атишатти. Машинидин икки киши чиқип, бизниң өйгә қарап маңди. Мениң қәлбимни әндишә басти. Көп өтмәйла, улар дадам билән чиқти. Мән уларниң алдиға жүгрәп келип:
— Нәгә маңдиңлар? — дәп соридим.
Дадам һәммә нәрсиниң өз орнида болидиғанлиғи вә тез-арида қайтип келидиғанлиғини ейтти. Мән һөкүмәт тәрипидин «дадамға берилгән дәптәрләргә сизивәткәнлигим үчүн дадамни тутуп кетип бариду», дәп ойлидим.
Һә, гөдәк қизниң хиялида мана шундақ ойлар болған еди...
Бовамни тутқун қилип, Хәшкиләңгә җайлашқан тәргәв изоляториға елип кетиду. Кейин икки күн өтүп, қуралланған икки киши келип, бовамниң өйини тинтип-тәкшүрүп чиқиду. Төһмәт билән түзүлгән «ясалма иш» тәйяр болуп, җинаий кодексниң 58-маддиси бойичә «Вәтән сатқуни» дегән қарар билән 10 жилға әркинлигидин мәһрум қилинған бовамни шу чағдики Шәмәй вилайитиниң Жалғызтөбе йезиси йенидики түрмигә солайду. Бу Берия рәһбәрлигидики НКВДниң дәвран сүргән чағлири болуп, уруштин кейин өз хәлқини сәясий тәқип қурванлириға айландурған йеңи бир мәзгил еди.
«Кеңәш һакимийитигә қарши чиққан» дәп тутулғанларни түрмиләрдә қийин-қистақлар арқилиқ айимай уруп-соқуп, теңилған төһмәтни растқа айландуруп, иқрарға кәлтүрүштин - НКВДниң услуби еди. Шуниң нәтиҗисидә түрмигә қамалғанларни тәргәв мәзгилидә протокол түзүп, униңға қол қойдуратти. Бовам теқилған әйипниң төһмәт екәнлигини ейтип, алдин- ала тәйярланған протоколға қол қоймиғанлиғи үчүн таштин ясалған сия дүгити билән бешиға урулған зәрбидин еғир җараһәтлинип, һошидин кетиду.
— Бешиңда чач өсмигән тартуқ немидин? – дәп Майимхан исимлиқ сиңлиси бовам түрмидин чиққандин кейин сорайду. Пәқәт шу чағдила бовамниң түрмидә тартқан азаплири вә униң үстидин әмәлгә ашурулған вәһшиликләр аян болиду. Шундақла түрмә камерисиға биллә соланған татар кишиниң қийин-қистиғиға чидалмай, бовамни «кеңәш һакимийитигә қарши сөз ейтқан» дәп мәҗбурланғанлиғиниму сөзләп бәргән екән.
Мана шундақ уруп, бозәк қилишниң, ялғанни һәқиқәткә айландурушниң, кишиләрниң психологиялик җәһәттин роһини сундурушниң кеңәш түзүминиң әң әшәддий услублиридин екәнлигини көпчилик яхши билиду. Бу хил қийнашларға төзәлмигән, һалсизланған кишиләр һәммә нәрсигә бепәрва болуп, җан һәлқисидә һәрқандақ хиялән ишләп чиққан, өзлири һечқачан қилмиған җинайәтни тән алған. Башқиларға теқилған әйипни тәстиқләшкә мәҗбур еди. Түрмидики вәһшиликләр астида бир-бирини тутуп бәргәнләр вәзийәтни чүшинип, бир-биригә кәчүрүмчан болған. Чүнки сораққа елинған мәһбус, пәқәт иқрар қилиш арқилиқла өз һаятини сақлап қелиши мүмкин еди.
Бүгүнки күнниң нәзәридин қарайдиған болсақ, адәм қияпитини йоқатқан НКВДниң вәһшилиригә нисбәтән «иқрарға» кәлгән түрмидашлириға нисбәтән кәчүрүмчан болғанлиғи, уларниң адимийлик хисләтлирини сақлап қалалиғанлиғидин дерәк бериду. Бовамму түрмә азаплирини биллә тартқан шу кишини кәчүрүветиду. Мәһбусларни электр токи билән қийнап азаплиғанлиғи, бәзиләрниң көзлири тешиға чиқип кетидиған әһвалға йәткәнлиги һәққидиму бовам ейтип бәргән екән. Мундақ әһвалниң Кеңәш һөкүмити бәрпа қилған пүткүл әл миқиясидики түрмиләрдә жүргүзүлгәнлиги ениқ.
Әйнә шундақ қийин-қистақларда җапа чәккән бовам, узақ сәккиз жил түрмидә йетип, саламәтлиги бәкму начарлашти. Лагерьдики еғир ишлардин ташқири, бегуна сотланғанлиғиму униңға роһий азап елип кәлгәнду, бәлким. Шуниңға қаримай, бовам һаят қелишни арман қилди. У өзи қозуқ қаққан өйидә аяли, балилири, уруқ-туққанлири вә сөйүмлик кәспи күтүватқанлиғини яхши сезәтти. Бу сезим уни һәрқандақ қийинчилиқларға төзүп яшашқа дәвәт қилатти.
Кейин барлиқ сәясий тутқунлар үчүн хошаллиқ вақиә йүз бәрди. Берия өлтүрүлүп, әл миқиясида сәясий өзгиришләр йүз беришкә башлиди. Униң өз һоқуқини һәддидин ташқири сүйистимал қилғанлиғи етирап қилинип, бу һәрикәтлирини җинайәт дәп бәлгүлиди вә һәрхил ойдурма һәм төһмәтләр билән түрмиләргә ташланған сәясий мәһбусларни әркинликкә чиқарди. Бовам 8 жил түрмә азавини тартқандин кейин ақлинип, өйгә қайтти. Бу 1954-жилниң яз пәсли еди.
«Хәлиқ дүшмининиң» аяли, мениң момам мошу жилларда қандақ яшиди? У аилиниң бешиға чүшкән күнниң барлиқ азап-җапасини тартти. Һөкүмәт орунлири мундақ аилиләргә жиркиничлик билән қариди. Бирақ йезида яшаватқан аддий адәмләр бовамниң дилкәш инсан екәнлигини биләтти вә һөрмәтләтти. Униң саватлиқ һәм салаһийәтлик шәхс екәнлигидин жутдашлири хәвәрдар еди. Бовамға теқилған әйипни, инсаний хисләтлирини йоқатқан шәхсләрниң яла-төһмәт қилиш арқилиқ тутуп бәргәнлигини билип, роһий азап чекиватқан момамға ич ағринишлиқ, һисдашлиқ билдүрәтти. Айшәм момам һәммә нәрсигә бәрдашлиқ берип, балилирини тәрбийлиди, өстүрди. Өз әтрапиға бовамниң вә өзиниң туққан-қериндашлирини бирләштүрди. Бовамниң сиңиллири – Майимхан, Гүлсүм, Реһан дайим момамниң йенида болуп, акисиниң аилисигә дайим һисдашлиқ билдүрүп турди.
— Наһайити қаттиқ ачарчилиқ башлинип, аһали сани йүз түтүнгә йәтмәйдиған йезимизда озуқ-түлүк тапчиллиғи пәйда болди, — дәп әсләйду Сара һәдә. – Хошна кочидики Өмәр бовайниң бәш балиси ачлиқниң азавини тартип, ишшип кетипту. Кейинирәк бу гөдәкләр бириниң кәйнидин бири вапат болди. Бу вақиә наһайити дәһшәтлик вә қорқунучлуқ еди. Йезимизда болуватқан мошундақ хәвәрләрни аңлап, чөчүп кетәттуқ. Дадамниң дадиси Савур бовам етиздин чиғ жиғип, колхозға өткүзәтти. У йәрдә чиғниң мәлум қисмини бир килограмм унға тегишип келәтти. Бовимизға, биз қолумиздин келишичә ярдәм қилаттуқ. Униң 20 қойи бар еди. Бирақ оғлини тутуп кәткәндин кейин, уларни һакимийәт мусадирә қиливалди. Дадамни «бай-кулакниң балиси» дәп социализмниң синпий дүшминигә айландурди. Шуниң билән аилимиздә һечнәрсә қалмиди. Савур бовам вә Мәрәкхан момам ялғуз оғли Салахунниң тәғдиригә қайғуруп, өзлирини қояр җай тапалматти. Күнләрниң биридә сиңлим Разийәм билән хошна Қирғизсай йезисидики туққанлиримизниң өйигә бардуқ вә у йәрдә узақ туруп қалдуқ. Савур бовам биз, нәврилирини, сеғинип, ешигигә минип кәпту. Йолда ашқазини ағрип, босуғидин атлап, йетип қалди. Кечичә ағриқниң азавини тартқан бовам, таңға йеқин вапат болди. Биз буни, жүрәк яки қарғу үчәй ағриғи дәп тәхмин қилдуқ. У чағларда адәмниң ағриғини ениқлап бәргидәк дохтурлар йоқ еди. Уни өз жутиға - Кичик Ақсуға елип кетишкә һечбир мүмкинчилик болмиғачқа, Қирғизсай йезисиниң қәбирстанлиғиға йәрлидуқ. Һә, шундақ қийин заманлар еди, — дәп хатирисини йәкүнлиди у.
Бовамниң аилисини асрашта Майимхан момамниң (1912-жили туғулған) роли зор. Әйнә шу қийин жилларда у бовамниң балилирини тәрбийиләштә чоң ярдәм қилған. Ирадиси күчлүк, һәрқандақ еғирчилиққа төзүмлүк Майимхан момам акисиниң қизлириниң саватини ечишқа күч чиқириду. Чоң қизи, мениң апам Синчиханни интернатқа орунлаштуриду. Бу йәрдә үч вақлиқ тамақ билән тәминлинәтти. Апам интернатни тамамлиғандин кейин, Майимхан момам уни Алмута шәһиридики Қизлар педагогика институтиға оқушқа һөҗҗәтлирини тапшурушқа дәвәт қилиду. Апам оқушқа чүшкәндин кейин, Майимхан момам уни маддий вә мәнивий җәһәттин қоллап-қувәтләйду. Момам шу заманда қиммәт һесаплинидиған пальтони апамға соға қилғанлиғини ейтип бәргәнлиги һели ядимда. У һәрқачан Майимхан момамни һөрмәт вә еһтирам билән әсләтти. Худайим Майимхан момамниң инсаний хисләтлирини байқиған болса керәк, у узақ, йәни 107 жил өмүр сүрүп, һаяттин өтти. Аилә қурди, бала тапти, нәврә, чәврә, әврә көрди. Өмриниң ахириғичә пәм-параситини йоқатмай, һаятқа дегән етиқати билән данишмән аял сүпитидә яшиди. 2019-жили сентябрь ейида азирақ вақит йетип қалдидә, кейин Аллаһниң рәһмитигә еришти. Биз, бовам вә момамниң әвлади, өзимизни униң алдида түгимәс қәриздар дәп һесаплаймиз.
Әнди бовамға йенип келәйли. Түрмидин әркинликкә чиққан бовам Салахун, қандақ қилип болмисун, өйгә өз алдиға йенип келиши керәк еди. Хираҗити аз, өйгичә болған мусапә миң километр. Бу йолларни бесип кәлгән бовимиз, униң җапасини пәқәт өзила билиду, халас. Яз айлириниң биридә йолда учрашқан машиниға, бирдә поезд вагонлириға чүшивелип, өкүз һарвуларға олтирип, бәзидә пиядә меңип, Алмута шәһиригә йетип келиду. Кейин дәрһал қизи Синчихан яшаватқан ЖенПИниң ятақханисини издәп тапиду. Түрмидин чиққанда берилгән конирап кәткән кийим-кечиги, путида жиртилип, кардин чиққан аяқ кийими болғачқа, өзгиләрниң алдида қияпитидин тартинип, күн петип, кәч киришини күтти. Бегуна мәһбусларға берилгән бу хил кийим-кечәкләр, уларни җамаәт арисида техиму сәтләштүрүш, роһий камситиш болуп, буларниң һәммисини ойлап чиққан шу заманниң түзүми сәвәпчи еди. Вақит өтүп, апам: «Дадам ятақханамни тапқандин кейин вахтида олтиридиған аял билән сөзлишип, мени чақирип беришни илтимас қипту», дәп ейтип бәргән еди. Дадисини көргән қизи, уни қучақлап, узақ жиғлапту. Дадисини бөлмигә киргүзүшни вахтер аялдин өтүнүп сорапту. У аял меһриван охшайду, рухсәт қипту. Апамниң ятақханисидики яркәнтлик достлири бовамниң тарихини аңлап, апам билән ахча жиғип, бовамға кийим-кечәк вә аяқ-кийим сетивапту. Пәқәт шуниңдин кейинла бовам туғулған жутиға, өзи қозуқ қаққан өйигә йенип кәпту.
Бовам шу чағларда 46 яшта еди. Бу яш әр кишиниң әрлик хислитигә толған, күч-қудрәткә егә пәйти әмәсму? Униң әһвалини һакимийәт немә қиливәтти? Қанчилигән адәмләрниң яшлиғидин, саламәтлигидин айриди? Уларниң ғурурини вә истиқбалини дәпсәндә қилди? Уларниң алдида һечким өз әйивини бойниға елип, һәтта бовам охшаш йүз миңлиған бегуна сәясий тәқип қурванлиридин кәчүрүм соримиди, әпсус!.. Һәтта улар ақланғандиму, чоң минбәрләрдин ейтилсиму, йәрлик иҗра қилғучи органлар тәрипидин һөҗҗәтлирини тәйярлаш узаққа созулуп, өз йешимини тапалмай, бюрократик тосалғуларға дуч кәлди. Бу - шу заманниң аччиқ һәқиқити. Рәһбирий орунларда ишлигән коммунистларда меһир-шәпқәт, иқрар қилиш, кәчүрүмчанлиқ туйғулири йоқниң орнида еди.
Бирақ шундақ болсиму, балилар вә нәвриләрниң келәчиги үчүн яшаш һаҗәт. Бовам колхоз егилигигә орунлишип, аз вақит ишлиди. Өзи арман қилған устазлиқ паалийитини кейинирәк давамлаштурди.
Төрт қизи турмушқа чиқип, дәсләпки нәврилири туғулғанда, бовимиз бәхит вә шатлиқ туйғулириға бөләнди. Чоң қизи Синчихандин төрт вә Сара, Сүрийәм, Гүлиләрдин бир-бирдин йәттә нәврә көрди. Ләззәтхан исимлиқ тунҗа нәврисини бовам һәм момам өз тәрбийисигә алди. У — бовамниң әркилитип чоң қилған сөйүмлүк нәвриси. Бовам пүткүл өмридә оғул көрүшни арман қилатти. У Кичик Ақсуда кәнҗә қизиниң аилисидә биллә туратти. Гүлидин туғулған Аблемитни өзиниң фамилиясигә яздуруп, беқивалди.
Бир киши бовимизға коммунистлар партиясиниң сепигә әза болуш мүмкинчилиги бар екәнлигини аңлатти. Униң билими вә тәҗрибиси йетәрлик болуп, коммунистлар партиясигә түзгән қаидилиридин сүрүнмәй өтидиғанлиғи ениқ еди вә шуниңға у җиддий тәйярлинивататти. У коммунизмниң ғайилиригә чин қәлбидин ишинип, партия сепигә өтсә, дөләткә көп ярдими тегиду вә уни бегуна төһмәтләрдин тазилайду дәп ойлиған болуши керәк, әтималим. Шуниң билән бу күн йеқинлишип, комиссия алдида җавап беришкә тәйяр болған бовамға новәт кәлди. Бовам өзини әркин тутуп, барлиқ соалларға җавап бәрди. Бир чағда кимду-бири комиссия әзалириға бир парчә қәғәзни сунди. Улар хәтни оқуп чиққандин кейин, бөлмидә җим-җитлиқ һөкүм сүрди. Андин бовамға талаға чиқип, күтүп турушни ейтти. Кейин униңға һаят-паалийитидики чәлкәшликләр, йәни сотланғанлиғи вә сот һөкүминиң қарари сәвәп болуп, коммунистлар партиясигә әза болалмайдиғанлиғини уқтуриду. Шуниңдин кейин уни йәнә бир һақарәт күтүп туратти. Наһийәлик һәрбий комиссариат Улуқ Вәтән урушида қан кечип, җәңләрдә көрсәткән әрлиги үчүн мукапатланған «Җасарити үчүн» медалини қайтуруп бериштин баш тартти. Мошундақ наһәқ тәқипләшләр бовамға бәк еғир кәлди. Саламәтлиги начарлашти. Мәктәп өйдин анчә жирақ болмисиму, пиядә беришқа мағдири болмиғачқа, ешигигә минип, оқуғучиларға дәрис берип қайтатти. Амал қанчә, 1965-жили февраль ейида 57 яшқа толған бовимиз жүрәк ағриғидин пани дунияға сәпәр чәкти. Мән шу жили сентябрьдә дунияға көз ачтим. У мениң туғулғинимни көрмәй кәтти... Бирақ мән момам Майимханниң, апамниң, апамниң сиңиллириниң ейтип бәргән әслимә-һекайилирини тиңшап, өзәмчә бовамниң қияпитини тәсәввур қилимән. Кичик Ақсудики өйдә 150 жил муқәддәм чоң бовам Савур тиккән алма дәриғи чоң бовам һәм униң балиси Салахун бовам һәққидә ялдама болуп өсмәктә. Ғалҗаттин көчирип әкәлгән бу көк алминиң дәми бөләкчә. Бовамдин қалған бу ялдама – уларниң чиғир тәғдирини, лекин меһир-шәпқәткә бай адәмләр екәнлигини әслитип туриду. Та бүгүнгичә шу өйдә яшаватқан инимиз Абдрим бу алмиға йеңи улақларни улап, алминиң өмрини узартишқа тиришип жүриду. У: «Бу алма бизниң беғимизда йәнә 150 жил өсүп, мевисини берип турсун» дәп тиләйду. Илаһим, тиләклири иҗавәт болсун!
Каммунар ЗОРДИНОВ.
Уйғур наһийәси.

547 рет

көрсетілді

36

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы