• Замандаш
  • 26 Тамыз, 2020

Гөһәр той

Әр-аялниң бир-бирини рәнҗитмәй, уруш-җедәлсиз атмиш жил биллә яшиши мүмкинму? Бу һәққидә бийил өзлириниң гөһәр тойини нишанлаватқан Қазақстан маарип әлачилири – математика пәнлириниң намзити Камалдин Мәңсүров билән пешқәдәм устаз Нурванәм Әлахуновалар ейтип бәрди.

Бәхтишат СОПИЕВ,
“Уйғур авази”

— Растиңларни ейтиңлар, – дедим әр-аялға һәзил арилаш.
– Сөһбитимизниң һәзил болсиму һәқиқәттин башланғини қизиқ болди, – деди Камалдин ака күлүп. – Орунлуқ соал. Атмиш жил әмәс, атмиш минут петишмайдиған әр-аяллар болуши мүмкин. Мениңчә, иҗил-инақ яшаш үчүн адәм балисиниң бойида аддийлиқ, кәмтарлиқ, барға шүкри қилиш, ишәнчә дегәнгә охшаш есил хисләтләр болуши керәк, дәп ойлаймән.
– Һә, мүмкинчилиги яр берип, алий мәлуматлиқ болса, у аилиниң һули техиму мустәһкәм болиду, – қошумчә қилди Нурванәм һәдә.
Көпни көргән пешқәдәм устазларниң бу ейтқанлири биридин бири тоғра. Аддийлиқ, кәмтарлиқ. Уйғур зиялилири арисида икки аддий яки кәмтар адәм болса, Камалдин ака шуларниң бири.

Мәңсүровлар аилиси (1974-жил).
Әр-аял новәт билән атмиш жилниң қандақ өткүзгәнлигини қисқичә сөзләшкә башлиди.
– Иккимиз Кәтмән оттура мәктивидә тонуштуқ, – дәп сөзини башлиди Камалдин ака. – Тоққузға көчкәндә бир синипта оқудуқ. Бир-биримизгә қарап қояттуқ. У вақитларда сөз ейтиш, хәт йезиш йоқтиғу. Әшундақ қарап жүрүп, бир-биримизни яқтуруп қалдуқ. 1960-жили өйләндуқ. Мана шуниңдин бери биллә жүрүватимиз.
– Атмишинчи жилларниң тойи қандақ болди? – сөһбәтдашлиримниң гепини бөлдүм.
– Әҗайип, – күлди Нурванәм һәдә. – Акаңларниң ата-аниси Ақсудин Чаринға той тартип чүшти. У күн мениң ядимда чиқмайду. Һойлимизда тойниң дап-думбиғи челиниватиду. Мән өйдә солақлиқ олтиримән. Бир арилиқта қериндашлиримниң ярдими билән деризидин чүшүп, Ақсуға қиз олтиришиға чиқип кәттим. Әтиси Ақсуда яшлар кечи болди. Тойдин кейин Алмутиға қайтип кәлдуқ. Бу яқта йәнә бир күн тойлидуқ.
Алмутиға кәлгән яшлар Камалдин акиниң кичик дадиси, журналист Нәсирдин Мәңсүровниң өйидә туриду. Камалдин ака КазДУниң физика-математика факультетини тамамлап, Пәнләр академиясиниң математика бөлүмидә ишләвататти. Нурванәм һәдә болса, КазПИниң уйғур тили вә әдәбияти факультетиниң студенти.
– Чоң оғлумиз Фархат дунияға кәлгәндин кейин акаңлар Москва шәһиригә аспирантуриға оқушқа кәтти, – дәйду Нурванәм һәдә. – Москва қәйәрдә, биз қәйәрдә мону аримиздики бир-биримизгә болған ишәнчини қаримамсиз. Мундақ нәрсиләргә чүшәнчә билән қарашни биләттим. Ақивәттә, акаңлар 1968-жили намзатлиқ диссертация яқлиди. Математика пәнлириниң намзити аталди. Өз вақтида синипдашлирим «сән әң күчлүк математик билән чиқишип қалдиң, һаятиңларниң һесап-чоти дурус болиду» дәп, күлүшәтти. Аллаһқа миң қатлиқ шүкри, атмиш жилдин бери қол тутушуп, чирайлиқ өмүр сүрүп келиватимиз.
Мону бир вақиәму задила есимиздин чиқмайду. 1963-жили акаңлар иккимиз Ишиктиниң мәнзирлик җайлирини зиярәт қилиш үчүн бардуқ. Нәқ шу күни шәһәрни су бесип кәтмәсму! Бизгә сәл бесилғичә шу яқта жүрүшкә тоғра кәлди. Қериндашлиримиз бизни «өлдигә» чиқирип, морглардин издәштүрүватқан пәйттә қол тутушуп кирип кәлгинимиз ядимда.
– Күнләр өтүп, шәһәрниң мәркизидин пәтир яллап туруш қарариға кәлдуқ, – дәйду Камалдин ака. – Алидиғиним - 74 рубль. Униң 12 рублини пәтиргә төләймиз. Қалғинини қосаққа, кийим-кечәккә хәшләймиз. Йетәмду? Пәқәт барға шүкри қилип яшидуқ. Пәтирниң ғоҗайини Абдуллам дегән киши еди. Бәзидә униң отунини, көмүрини тошуп, өй ишлириға ярдәмлишәттим. Шундақ күнләрниң биридә һәдәңлар һазирқи 153-уйғур мәктивигә ишқа орунлишип, бизгә Дружбиға көчүшкә тоғра кәлди. Қизиқ йери, у йәрдинму Абдуллам дегән кишиниң өйидә иҗаридә турдуқ. Бираз вақит өтүп, мәктәп рәһбәрлиги муәллимләргә өй селиш үчүн йәр бәрди. У йәргә өзәм өй салдим. 1969 — 1974-жиллири шу өйдә яшидуқ. Андин маңа иштин шәһәр мәркизидин өй берип, қайтидин шәһәргә көчүп кәлдуқ.
– Шәһәр мәркизидә туруватқиниңларғиму хелә бопту, уйғур хошниларни сеғинидиғансиләр? – соридим Камалдин акидин.
– Мәһәмәтҗан Абдуллаев, Зерип Молотов, Қәһриман Әмәтов, Нариман Қасимов, Рабул Җәруллаев, Һезмахун Турғанов, Наим Турдиев, Тельман Баратов охшаш әл-ағиниләр уйғур хошниларниң йоқлуғини билиндүрмиди.
— Синипдашлар билән һелиму арилишидиғансиләр?
– Өз вақтида Кәтмәндә 46 бала биллә оқуған едуқ. Уларниң көпчилиги 8-синиптин кейин кәтти. Онинчи синипни 23 бала тамамлидуқ. Һазир шулардин үчимизла қалдуқ. Һәдәңлар иккимиз вә ғалҗатлиқ Тельман Мәшүров.
– Атмиш жилда әмәлгә ашмай қалған арманлириңлар барму? – соридим әр-аялдин.
– Адәм балисида арман түгимәйдиғу. Арминимиз – балиларни оқутуш еди. Фархат, Гүлмира вә Дилбәр исимлиқ пәрзәнтлиримизни алий билимлик қилдуқ. Андин нәвриләрниң ғеми билән яшидуқ. Уларму ишәнчимизни ақлиди. Фархатниң қизи Ясмина Германиядә университетни пүтирип кәлди. Гүлмираниң оғуллири Әлишер Малайзиядә, Баһадур Хитайда билим алди. Дилбәрниң оғли Рустәм Қазақстан-Британ университетини пүтирип, Қазан шәһиридики университетларниң биригә магистратуриға грантқа қобул қилинди. Йәнә бир оғли Назим КазГУниң студенти, – деди Нурванәм һәдә мәғрурлинип.
– Өз вақтида, әгәр шараит яр бәргән болса, докторлуқ диссертация яқлаш арминим болидиған, – дәйду Камалдин ака. - Мүмкинчилик болмиди. Мениң намзатлиқ диссертациямниң рәһбири Москвадин алайтән келип, иккимиз хелә тәйярлиқ қиливедуқ. Амма шараит яр бәрмиди. Ахири униң тәкливи билән Алмутидики төмүр йол институтиға ишқа орунлаштим. Оттуз жил шу йәрдә ишләп, пенсиягә чиқтим. Биз йәтмигән күнләргә нәвриләр, чәвриләр йәтсун.
— Ейтмақчи, чәврә сөйдүңларму?
– Йеқинда Әлишер нәвримиз бизниң бу тоюмизға чәврә соға қилди. Униң исмини бовисиға йеқинирақ болсун, дәп Җалалдин қоюпту. «Камалдин қойсаң болмамду. Боваңниң исми өчмәтти, дедим», дәйду момиси.
«Униңсизму силәрниң исмиңлар өчмәйду», дәп атмиш жил бир-бирини рәнҗитмәй қол тутушуп келиватқан инсанларға зор саламәтлик вә бәхитлик қерилиқ тиләп, улар билән хошлаштим. Мениң бу пикримгә уларниң пәрзәнтлириму қошулди.

1255 рет

көрсетілді

94

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы