• Әхбаратлар еқими
• 01 Қазан, 2020

Нан – улуқ таам

Дәстиханға кәлтүрүлгән тонур нениниң орни бөләкчә. Нанни пиширип-тәйярлашниңму түрлүк усуллири бар. Нан йеқиш әвлаттин-әвлатқа мирас болуп келиватқан әнъәнилиримиз қатаридин. Нан җозиға кәлгичә қанчилигән меһнәтни тәләп қилидиғанлиғини билимиз. Шуңлашқа нан – таамлар ичидики қәдир-қиммити йүксәк - әң улуқ таамдур.
Әзәлдин ата-бовилиримиз өйлиригә ким кәлсә, дәрһал дәстихан йейип, нанни қоюп күтүвелишқан. Анам Гүлчәрханму бизгә мабада бирәр җайда нан угаклирини көрүп қалсақ, дәрһал уни еливетишкә үгәткән. Һәр дайим дуа қиливатқинида, бизгә қарита «Илаһим, нандәк әзиз, қәдирлик болуңлар!», дегән сөзини қошуп ейтишни һеч унтуматти.
Анам дайим «Нанни һеч қачан тәтүр (дүм қилип) қоюшқа болмайду. Нанниң үстидин атлап өтмәйду. Әгәр нан қоллириңдин чүшүп кәтсә, дәрру уни елип, үч рәт сөйүп, пешанигә сүртүш керәк. Кочиларда илаҗиниң баричә нан йемәңлар, чүнки угиғи йәргә чүшүп кетиши мүмкин. Дәстихандики нан угаклирини аяқ басмайдиған йәргә қоюш зөрүр» дәп ейтатти.
Һазирқи күндә навайханидики нанлар гигиенилиқ тәләпләргә җавап берәмду?
Мән бир навайханидики әһвални көрүп, иккинчи қетим шу йәрдин нан алмайдиған болдум. Чүнки узун үстәлниң үстигә кир болуп кәткән мата селинған. Хемир жуғирилған тәңниниң үстигә рәңги көрүнмәйдиған, кир болуп кәткән көрпиләрниң иккисини йепип қоюшқан. Буни көргәндә, нан елишқа көңлүм задила унимиди. «Гүрүч самансиз болмайду» дегәндәк, тазилиққа пәрва қилмай, шәхсий тазилиғиға көңүл бөлмәй ишләватқан навайларға қарап, ичим көйүп кетиду.
Бир күни полиция нан елип кетип барған бир жүргүзгүчини тохтатқинини көрүп қалдим. Жүргүзгүчи нанни машинисиниң орундуқлириға селивалған екән. Полиция хадимлиридин бири униңдин: «Нанни шундақ елип меңишқа боламду? Бу санитария-гигиена тәләплиригә тамамән җавап бәрмәйдуғу?! Адәмләр олтиридиған орундуққа сиз қандақ қилип нанни қоювалдиңиз? Нанниму мәхсус қачиларда елип бериш керәкқу!» дегән соаллириға жүргүзгүчи җавап берәлмәй қийналди. Буни көрүп көңлүңиздин қандақ гәпниң өткини өзиңизгә аян болса керәк.
Жуқуридикидәк йеқимсиз әһвалларға дуч кәлгиниңдә “Көпчилик навайлар пәқәт пайда көрүшни ойлапла иш қиламдекин” дәп қалисиз. Ахири бу көрүнүшни көргән өзлириму, күпүрлүк болмисун, шу нанни йейиштин сәскәнсә керәк...

Худавәди МӘҢСҮРОВ.
Уйғур наһийәси.