• Шеирлар
• 01 Қазан, 2020

Сән яққан чирақни кәлдим өчәрмәй

Ғәлитә чүш
Ғәлитә чүш көрдүм ейтсам сән маңа ишинәмсән?
Көйүптимән отта сақаймас дилимни шуңа чүшинәмсән?
Чиқиптимән чоққиға қайта чүшүш илаҗә тапалмидим,
Йеқин болсаң кәлгин, келип қорқмай қара чүширәмсән?
Тиңшап көрсәм қиптимән гуна сақаймас дилиң яра,
Ейтқина өлгичә тиригимдә сән мени растла кәчүрәмсән?
Алсам гунаримни көймәстин дозақ отида көз яш қилмай,
Өзәңдин нери хар қилип өзгиләргә йәнә иштирәмсән?
Көрмисәм яхшиди өзәмни оңумда пал ачқузмай,
Гәр қилсам кочиларда тенәп, маңа пана сеп берәмсән?
Ким билсун сәскинип пүтмәс бала тепип берәмсән?
Йәйдиған заман кәлди икки көз бир-бирсини,
Демәк сән маңа амалсиз бир банә қилип берәмсән?

Сән билән
Пақирап турған алтунни көрдүм, берип алай сән билән,
Кәлди амәт, қени кәттуқ терип алай сән билән.
Тәрим төкүп томузларда пешанәмдин ақса тәр,
Ғәпләт бесип мән адашсам охатмиғин уйқидин,
Нәпәсимни тәңкәш қилай яндаш йетип сән билән.
Иштияқим йоқтур мениң солған гүлни үзүшкә,
Ким билиду дәртлиримни, болсам ғерип сән билән.
Тохтимаймән күлүп қойсаң көрүп мени қешимда,
Шуңа атай жүклиримни путум керип сән билән.
Тәғдиримниң түгүчини йешип бәрсәң хуш болуп,
Мәйли, атқин қоллириңни яшай қерип сән билән.

Десәм
Тилим бармайду қилни қириққа яриду десәм,
Рәқип болса сени һәр чағ отқа салиду десәм.
Достни билмәк чирайидин дили қандақ екән,
Ишәнмиди талийи бизни ташлап кетиду десәм.
Кирип елип ичиңгә иландәк төшүк тепип,
Астағинә чеқип җанни сәндин алиду десәм.
Йолға чиқсаң карван билән өзәң һалсизғинә,
Һапаш болуп саңа чүшмәстин бариду десәм.
Билмәйсән таш жүрәкни дили униң әсли қара,
Шуңа көз йәткүзгин бәри бир саңа яниду десәм.
Ялғандин товва қип алдиңда көз яш қилип,
Шүлүп алар терәңни тәндин шу алиду десәм,
Көрәр тамашә сәндин күлүп димиғида астағинә,
Шуңа чүшмә уссулға қиздуруп депини чалиду

Чал сазиңни
Саз туруп чалған сазиңға қулақ салсам,
Қанар жүрәк бағрим авазиңға қулақ салсам.
Ким кетәр сени ташлап ялғуз баққа тәнһа,
Җор қилип булбулни баһариңда узақ чалсаң.
Шилтимә қолуңни мени дәп қоюп тәмбүрни,
Хуш болай тар қилип дутариңға орап алсаң,
Һәрким һәвәс қилар муқамиңға билгин зади,
Кечиләп сазиңни саз қилип, навариңға улап қойсаң.
Әҗдатлирим сазәндә, тиңша аләм қулақ салғин,
Чалимән шуңа мәнму қатариңда чолақ болсам.
Ятиду тиңшап бақи Аманнисахан ухлимай,
Егиси мән муқамниң давариңда сорап қалсаң.

Демигин
Адәм сияқиң йоқтур сениң болмиса қаш кирпигиң,
Маңлийиңда көринмәскән қери һәм яш кимлигиң.
Соқса жүрәк чидимайсән қоюп бәрсәң мәйлигә,
Бойсунмисаң тәғдириңгә демәк йоған баш билгиниң.
Йешиң йетип яшанғанда қәдимиңдин уйилип,
Бирси келип һал сориса, көңүл яш һәм байлиғиң.
Қолтуғиңдин қойса йөләп кәтмәстинла тирәҗәп,
Рәхмитиңни сән ейтмисаң мәндин нери қач дегиниң.
Вақит өтүп биргә муһтаҗ әнди билдим өмүрни,
Қәдир ейтип бирси кәлсә, билгин сирдаш керигиң.
Һалиң ейтип сарғаймисаң, җораң болса қешиңда,
Дәстиханда қолуң сунса, көксүң тоқ аш йегиниң.
Санақлиқ күн йетип кәлсә дөңгә чапмай махтинип,
Рази болуп бу өмүргә өзәңни бәк яш демигин.

Һәсрәт
(Мәзгилсиз айрилған нәврәм хатирисигә)
Нурлуқ айҗамалиң сарғийип бағрим сән,
Едиң бир җанан әйлигән бәкму делил.
Қийилип бәргиң төкүлди ғазаң болдуң бақи,
Отқа салдиң бизни пучулдуқ болғач бехил.
Йешимиз төкүлди қурмасмекин әнди,
Йоқмиди саңа парчә йәр дуния болди тар.
Атайлуқ нәләргә җанни тәлмүрүп мүшкүл,
Һәсрәт билән қалдуқ олтирип қилип зар.
Су сәпсәк ечиларму қәбриңдә тәргән гүлләр,
Ечилсиму алмайсән үзүп, ятсаң уйқида тәнһа.
Нәдики ишиги җәннәтниң елип кирсәк сени,
Жүргичә аһ уруп, болуп саңа әнди тәшна.
Налә қилсақму жиғлап әҗәлгә йоқтур чарә,
Йоқ амал Тәңридин буйруқ кәлсә чақмақтәк.
Ечиндуқ өмриңгә қан жутуп биз қәбриңгә,
Биз әмәс тәғдиргә чиқип қарши ахмақтәк.

Беһөддә яшаптимән
Беһөддә яшаптимән узун жиллар һәҗәп,
Билсәмму оюмни кәтмидим түзәп.
Тешидин яра боп сақайған ким бар,
Ичидин қеқилсаң кетисән җүдәп.
Мән күлүп қақаһлап жүрдүм бир өмүр,
Көрсәтсә чишини йеқиним дедим.
Билмидим дүшмәнни болса бечарә,
Тәң жиғлап өз қилип ғемини йедим.
Беһөддә яшаптимән қилни көрүк қип,
Болмиса қешимда йөләкчим мениң.
Ятларни өз қилип сарғийип мәнзә,
Кәлмисә һал сорап өзәңниң қениң.
Дәрдимни билмиди, билсиму кейин,
Һал сораш нәдекин болдиғу қийин.
Дәрмансиз ятсам өзәм қийнилип,
Үмүтүм чечилди болдум бир тийин.
Беһөддә яшаптимән, нәсип болмиди,
Көрүшкә яхшини тәғдиргә йөләп.
Өрүлсә мән салған егиз сепилим,
Кәлмиди кәйнимдин йеқиним түзәп.
Өзәмниң ғемини өзәм ойлидим,
Жүрдүмғу дәрияни кичик ериқ дәп.
Ақса яшлирим тарам-тарам боп,
Чачмидим оюмни һәтта териқтәк.
Беһөддә яшаптимән өзни ят қилип,
Қәбримни ерәңсиз әттим дат қилип.
Өзәңниң соғисин алтун билән тәң,
Йошурдум тиқип қалмай зат қилип.
Беһөддә яшаптимән сунмай қолумни,
Бөлишәй десима келип оюмни.
Мәнсиз өлчәп кәтти ғеришлап,
Қуруқ яғач боп қалған боюмни.
Һелиму кәч әмәс қалмидим житим,
Минсәмму тоқуқлуқ бәйгигә етим.
Берәйчу тартмастин тохтимай чапса,
Жүрәк әмрини мәйлигә дедим.
Беһөддә яшаптимән мәйли демәскә,
Шүкри нә қилай көңлүм мениң тоқ.
Қолум көксүмдә, Тәңри гувачи,
Һәттаки дүшмәндә қалған өчүм йоқ.

Ана бар екән –
өзи бир дуния!
Ана сени дәп, язсам гәр шеир,
Илһам кәлдиғу, зади бәк еғир.
“Бала” дәп, пәришан өзәң бир дуния,
Шуңа мүрилириң сақаймас йеғир.

Ана – саңа мән язсам гәр дастан,
Дәрткә толар һәр бир мисраси.
Алдимда қәғәз, кетәр хиялим,
Чиққач жүрәктин қәләм сияси.
Ана гүлшәним, кимгә охшитай,
Меһриң чақниған нурлуқ ай кәби.
Чечим ақирип мүкчийип қалсам,
Сениң үчүн мән техи бир сәби.
Сени тәбиәт баһар пәслигә,
Қияс қилимән сәһәр гүлләргә,
Тәңкәш қилип шу булбулға һәвәс,
Жүримән қошуп һәр чағ күйләргә.
Учсам көктә мән, патмай җаһанға,
Қанитимғу сән кәрсәм азадә.
Бирси жүрсә пейимға чүшүп,
Ана қәлби һәм, болар азарә.
Қанчә яшаймән, қанчә күлимән,
Өлчәп көрмидим тараз тилини.
Өзәң балам дәп, сизип бәргәчкә,
Дәссәп өтмидим хәхниң қилини.
Таҗу-тәхтим һәм парлақ қуяшим,
Ана екән өзәң маңа бир қулуп.
Чүшсәм тәнтирәп гәр дозақ отиға,
Алисән мени көйдүрмәй жулуп.
Барму дунияда сәндин артуқ зат,
Ана екәнсән өзәң бир дуния.
Мәйли дүшминим ерәң қилмисун,
Достлирим, һаман анини ойла.
Билип қояйлуқ Ана бар үчүн,
Тәңри яратти бизни адәм қип.
Ана кәтсә! – һаят оханмас,
Җими аләм қалар матәм қип.

Жәңгивар
синипдашлирим
Тәбиәтниң гөзәл баһар пәслидә,
Атландуққу бизләр улуқ сәпәргә.
Қолин шилтип қалди ата-анилар,
Көз яш қилип әшу күни сәһәрдә.
Гөзәл яшлиқ бу һаятниң соғиси,
Сәзмидуққу шуңа бизләр азапни.
Вәтән үчүн дайим чәбдас болғачқа,
Көрмидуққу мәшәқәтни, дозақни.
Нәдә силәр қериндашлар достлирим,
Биллә болған мәшиқләрдә танкида.
Қәсәм бәргән қурал тутуп сәп болуп,
Мәхситимиз Вәтән үчүн җан пида.

Ялдама
Жүкүм еғир қийналдим узун вақит,
Көзлирим кор болуп кекәчтәк тилим.
Тохтатти чақ пеләк бешим қайғичә,
Һалсирап яттим мән сеқирап җеним.
Дозақниң отида көйгән яш туруп,
Күтмигән туюқсиз әҗәл оқини.
Сәздим айрилип сәндин бақилиқ,
Қелип издидим кимниң йоқини.
Тәшналиғиң һаятқа йенип өчмигәч,
Шу күнләр есимдә һели кәмгичә.
Раст, әҗәл сорақсиз сени еп кәтти,
Қийналдим сорисаң дәртни йәңгичә.
Тапиним чоғ болуп қолум көсәйдә,
Балилар қалдиғу сәндин ялдама.
Хилаплиқ қилмидим техи мән тирик,
Девидиң: өзгигә һәргиз алданма.
Қалди арминиң услуққа қанмай,
Сән кәттиң яш туруп бешиң көтәрмәй.
Турмайду бу һаят тартқашқа йилтиз,
Сән яққан чирақни кәлдим өчәрмәй.
Сорисаң кимләр бар һал сорап кәлгән,
Қериндишиң унтиди басқан изиңни.
Көрмәскә салиду тор бағлап көзүң,
Гүл тутқан қәбриңдә ялғуз қизиңни.
Кәчүрсәм достни
Товва қилдим қешиңға күндә келип,
Яндаш кәйнимдин жүрисән дапни челип.
Билмидим өткән күнүм нәччә ғулач,
Қалди ғерич, кәтмәйлуқ хапа қилип.
Қәсәм қилип қол тутуп талай достни,
Көрдуқ синап қийнилип барда, йоқни.
Сени сөрәп гаһ елип чиқмас,
Әҗәлдин мөкүп елип көрүп оқни.
Иккиләнмә, дилим рошән қийналмиғин,
Ойлирим пәрваз қилар сени ойлап.
Бизни ташлап кәттиң, етиң жүгрүк,
Кимгә дост сән әндизә тойда ойнап.
Ғурурум бар мениңдә, бозәк қилма,
Билдиңму аз болсиму қәдримни.
Талай қетим тәғдиримдин таяқ йесәм,
Кәлмидиң һәтта сорап сән һалимни.
Кимгә барай дава қилип һалим ейтип,
Жүрәкниң томурини қайта қоштум.
Көксүмдә дүпүлдәп жүрәк соқса,
Үмүтни үзмәйлуқ әнди достум.
Бизни яман десә – ихтияри,
Дүшмәнниң иши – яман қилиш.
Кәтмәйлуқ отида пүвдәп турса,
Мәхсәт, әндизә, аман қелиш.
Дүшмән әқиллик болмас надан,
Дозаққа салиду гаһ өлтирип.
Чидайду жүриги таш яралған,
Шуңа чачиду күл қилип көйдүрүп.
Пак болсақ қалимиз әҗәл отидин,
Санчилса жүрәккә өзгиниң оқи.
Жүрсәк чечилип териқтәк йолда,
Күләр дүшмән, гаһ қалиду зоқи.
Сәйлә қип бағларда кетәйлуқ биллә,
Муңдишип бөлүшсәк тапқан рисқини.
Ейтайлуқ нахшини күндә сәһәрдә,
Зохлансун шох булбул селип ишқини.
Кәчүрдүм, мән сени ейтқиним шу һәқ,
Кәчүрмәймән сениңдин ейтқиним чоқум.
Башқилар күлсун ойнима уссул,
Мениңзә саңа чүшиду зоқум.

Тирик житим қалмисикән сәбиләр
Өпкәм өрләйду көрсәм һәр күни,
Житим кочида жүрсә сәбиләр.
Бардиму атиси, аниси яндаш,
Жиғлисам қарап мени ким биләр.

Қайси данишмән уларни тапқан,
Җаһанға патмай “әқиллик” биз дәп.
Басқанду бағриға сөйгәндә пәрзәнт,
Җар сеп һәр яққа оғул һәм қиз дәп.

Йәр қойни тар учуп самада,
Муһәббәт ишқида өзин мәшъәл дәп.
Қоймиди сорақ көйүп отида,
Күнлүк өмүрни әсли әвзәл дәп.

Қолин қоштуруп бели мәҗнун тал,
Һаятниң қиши бар баһардин башқа.
Ерип тоңлиди көңли шу дәрһал,
Пути таш тапан қоли әвришим.

Булбул кәби сайрап гүлүм дәп,
Көзи тор бағлап болди сәрганда.
Чапти атлири жүгәнсиз һәтта,
Жүрәр яндақсиз қарни тойғанда.

Тиккәнсиз гүл болмас пуриғи яхши,
Сәзмиди ашиқ үзүп көрмигәч.
Гирә салса мениң бәхтим дәп,
Көрди чоғ болуп өлүп көмигәч.

Санақлиқ күн вә айларни қоғлап,
Қучақсиз вәдә тапқини пәрзәнт.
Тәй-тәй етип әгәшсә һәтта,
Қоғлап елип болмиди хурсәнт.

Житим кочида қалди тәлмүрүп,
Сәбиниң гунаси йоқтиғу әсли.
Қия бақмиди жирақ нәзәрдин,
Издәп келәргә йоқтиму нәсли.

Хәйир, бопту, қолум көксүмдә,
Ятқан сәбини ким кеп пәпиләр.
Бирла арминим – өлүп кәтсәмму,
Житим қалмиса тирик сәбиләр.

Дост –ярән
Чиқсақ кочиға гаһ сәйлә қип,
Турисән көргән йәргә берип.
Тохтиса йешиң хәқни көрүп,
“Уһ” дәп кетисән биллә қерип.

Дәрдиңни ейтишқа сәт дәйсән,
Кәлсә бирси қешиңға кәт дәйсән.
Ким билсун заманға бақмисаң,
Әтиси кеп қизил дәрт дәйсән.

Яхши яман арилаш кәттиму,
Һалиңға өзгиләр йәттиму.
Пулуңға хуштар боп жүргәнләр,
Көрүнәр биринчи бәттиму.

Қалған көңүлни задизә,
Алай дәп тиришсаң бәкму тәс.
Тәғдирниң язмиши әшундақ,
Демәк өмүр шу егиз-пәс.

Қаян кәтти меһриван дост-ярән,
Гирә сеп һалиңни ейтишқа.
Парчилап оюңни җар селип,
Ат чапар чапармән сетишқа.

Кетәттуқ көргәндә салам қип,
Қөңүлни алаттуқ амал қип.
Пүвдәп турсиму кәйниңдә,
Сир ейтса чачматтуқ шамал қип.

Аблеким ТОХНИЯЗОВ.
Қорам йезиси,
Әмгәкчиқазақ наһийәси.