• Йеңилиқлар
• 29 Қазан, 2020

Нәтиҗигә нишан қилинған ислаһатлар

Өткән пәйшәнбә күни Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңишиниң төртинчи мәҗлисигә қатнашти.
Дөләт рәһбириниң мәҗлисни ечип тәкитлишичә, Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңиши һакимийәт вә җәмийәт оттурисида конструктив диалог орнитишқа қабил нәтиҗидарлиқ институционал қурулумға айланди, униң әзалири болса, мәмликәт үчүн муһим қарарларни ишләп чиқип, уларниң әмәлгә ашурулушиға салмақлиқ һәссә қошуватиду.
Қасым-Жомарт Тоқаев пандемиягә қаримай, МЖИК платформисида мәмликәт тәрәққиятиға мунасивәтлик актуал мәсилиләрниң турақлиқ муһакимә қилиниватқанлиғини, бирнәччә муһим тәшәббусларниң әмәлгә ашурулғанлиғини вә мошу басқучта дөләт сәяситиниң түрлүк саһалирини ислаһат қилиш бойичә йеңи тәклипләрниң ишлиниватқанлиғини тәкитлиди.
Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңиши қурулған пәйттин тартип, Президент Қасым-Жомарт Тоқаев униң әзалири билән 24 учришиш өткүзди. МЖИК даирисидә елан қилинған сәясий ислаһатлар толуқ әмәлгә ашурулди вә йәттә қанун қобул қилинди. Министрлар билән онлайн тәртиптә сәккиз учришиш өткүзүлди. Мундақ әмәлият давамлаштурулиду.
Дөләт рәһбири өз сөзидә биринчи новәттә дөләт башқурушиниң нәтиҗидарлиғини ашуруш мәсилисини көтәрди. Дөләт башқуруш системисини ислаһат қилиш мәмликәтни утуқлуқ йеңилаш үчүн һәл қилғучи әһмийәткә егә вә бу йәрдә өзгиришләр наһайити муһим саһадин – дөләт планлаш системисини қайта уюштуруштин башланди. Мошу мәхсәттә Стратегиялик планлаш вә ислаһатлар бойичә агентлиқ қурулуп, ишқа киришти.
Президент йеза округлириниң һакимлирини “уттур сайлашни башланған ислаһатларниң җиддий тәркивий қисми вә пүткүл сәясий системиниң асаси” дәп атиди. Илгири Қазақстанда ундақ сайлам өткүзүлмигән еди вә әнди у дөләт институтлириниң нәтиҗидарлиқ һәм турақлиқ системисини қурушта муһим қәдәм болиду.
Президент шундақла Қазақстанни йеңилашниң XXI әсирниң мурәккәп реаллиғида мәмликәт иқтидарини күчәйтидиған яшларниң мәнпийәтлирини тәминләшкә нишан қилинғанлиғини тәкитлиди.
Қасым-Жомарт Тоқаев аялларни қоллап-қувәтләш мәсилисигә айрим тохтилип өтти.
Президент Қазақстанда гендерлиқ сәясәт мәсилилириниң һәрқачан диққәт мәркизидә туруватқанлиғини, дөләтниң аялларни вә уларниң мәмликәтни башқурушқа паал қатнишиш хаһишини қоллап-қувәтләватқанлиғини тәкитлиди. Мәсилән, сайлам қануниға киргүзүлгән түзитишләрдә партия тизимлирида аяллар билән яшларниң чоқум 30 пайизни тәшкил қилиши бәлгүләнди. Статистика бойичә, барлиқ дөләт хизмәтчилириниң 55 пайизи, Парламент вә мәслиһәтләр депутатлириниң 22 пайизи, судьяларниң 47 пайизи – аяллар. Униңдин ташқири бийил Қазақстан тарихида биринчи қетим аял киши регион рәһбири болди.
– Шундақ болсиму аялларниң дөләт компаниялириниң рәһбәрлигидики үлүши техичила төвән вә 5 – 7 пайизнила тәшкил қилиду. Мундақ әһвал мәмликәт турғунлириниң йеримидин ошуғини тәшкил қилидиған аялларниң иқтидарини толуқ көләмдә әмәлгә ашуруш имканийитини бәрмәйду. Миллий кеңәш әзалири мошу мәсилини һәртәрәплимә муһакимә қилди вә дөләт компаниялириниң рәһбирий органлирида аялларниң үлүшини 30 пайизғичә ашуруш тоғрилиқ мәҗбурий нормини киргүзүш тәкливини оттуриға қойди. Биз мәзкүр тәшәббусни басқучлуқ әмәлгә ашурушни қараштурушимиз керәк, дәп һесаплаймән, – деди Дөләт рәһбири.
Президентниң пикричә, бу аялларни бизнес-саһаға җәлип қилиду вә Қазақстанниң ихтисаслаштурулған хәлиқара рейтинглардики позициясини күчәйтиду.
Қазақстанлиқларниң әмгәк миграцияси Миллий кеңәш даирисидә қаралған йәнә бир муһим мавзу болди.
– Бу наһайити муһим мәсилә, униң тоғрилиқ гәп қилмаслиқ мүмкин әмәс, чүнки һәр жили бизниң миңлиған вәтәндашлиримиз әмгәк мигрантлириға айланмақта. Бизниң гражданлар чәт әлләрдә ишләватиду, жуқури квалификация тәләп қилинидиған саһаларда әмәс, бәлки уларниң нурғун қисми хизмәт қилиш секторида бәнт – улар һәрқандақ ишқа тәйяр, мүмкин, өз елидә ундақ ишларни орунлашқа келишмигән болар еди. Буниңда мундақ әһвалларда әмгәк мунасивәтлири, адәттә, рәсмий тәртипкә кәлтүрүлмәйду. Бирқатар мәмликәтләрдә қазақстанлиқлар қанунсиз ишләватиду. Вәтәндашлиримиз һәр күни дуч келиватқан ройхәткә елишқа бағлиқ қийинчилиқлар, турмуштики хилму-хил қийинчилиқлар әйнә шундақ әһваллардин келип чиқмақта. Бу пандемия вақтида очуқ көрүнди, – дәп тәкитлиди Қасым-Жомарт Тоқаев.
Президент униңдин ташқири чәт әлләрдин вәтинигә қайтип келиватқан қазақларни қоллап-қувәтләш мәсилисини көтәрди. Җүмлидин Қасым-Жомарт Тоқаев гражданлиқ алған қандаслар шималий вилайәтләргә көчкән әһвалда дөләт уларниң турушлуқ өй елиш новитиниң сақлинишини тәминлисун, дегән тәклипни қойди. Бу чарә гражданларниң әмгәк күчи тапчил регионларға көчүши үчүн қошумчә рәғбәт болуп һесаплиниду.
Дөләт рәһбири шундақла «Серпін» вә «Диплом билән йезиға» программилирини қошумчә ишләшниң зөрүр екәнлигини атап көрсәтти, уларниң нәтиҗидарлиқ әмәлгә ашурулуши яшларни шималий регионларға җәлип қилған болар еди.
Қазақстан Президенти билим бериш системисиға айрим тохтилип, өзиниң алий оқуш орунлириниң тәшкилий қурулумини өзгәртиш тоғрилиқ тапшурма бәргәнлигини әслитип өтти.
– Алий оқуш орунлириниң нурғун қисми коммерциялик әмәс акционерлиқ җәмийәтләргә айланди. Бу чоң дөләт алий оқуш орунлириниң кейин шәхсийләргә сетилишиниң мүмкин екәнлиги тоғрилиқ җәмийәттә һәрхил ойдурма вә тәшвишләрни пәйда қилмақта. Шуниңға бағлиқ миллий вә дөләт алий оқуш орунлири сетилмайду, дәп билдүримән. Мәсилә алаһидә назарәт астида туруватиду, – деди Дөләт рәһбири.
Қасым-Жомарт Тоқаев шундақла бийил билим бериш системисиниң мисли көрүлмигән қийинчилиқларға дуч кәлгәнлигини тәкитләп өтти. Пандемия Қазақстан мәктәплириниң рәқәмлик инфрақурулумини тәрәққий әткүзүштә, шундақла мәктәп оқуғучилирини компьютерлар билән тәминләштә проблемиларниң вә тәңпуңсизлиқниң моҗут екәнлигини көрсәтти. Президент мошу мәсилиләрниң пәйдин-пәй һәл қилиниватқанлиғини вә дөләтниң сүпәтлик билим җәриянини тәминләш үчүн зөрүр болған барлиқ ишларни әмәлгә ашуруватқанлиғини тәкитлиди. – Мәктәптә билим беришниң мәзмуни мәсилисигә диққәтни җәлип қилғум келиватиду. Абройлуқ хәлиқара тәтқиқатларниң нәтиҗилири бизниң мәктәп оқучилирида оқурмән саватлиқлиғиниң йетәрлик дәриҗидә йетүк әмәслигини көрсәтмәктә. Шуңлашқа жуқури оқуш мәдәнийитини сиңдүрүш, оқурмән саватлиқлиғини йетилдүрүш – Қазақстан мәктәплиридә билим бериш җәрияниниң муһим йөнилишлириниң бири болуши керәк. Китап оқушқа һәвәс бағлаш, әтрап муһитни китап арқилиқ тонуп-билиш балиларда мәктәп партисидин тартипла шәкиллиниши, китапханилар болса, әйнә шундақ қизиқиш-һәвәс мәркизи, қизиқарлиқ китап дуниясиға йол көрситидиған җай болуши керәк, – дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири.
Президент елимиз китапханилириниң һазирқи заман реаллиғиға мувапиқ болуши, буниңда өзиниң мәрипәтчилик ролини йоқатмаслиғи керәклигини қәйт қилди. Шундақла оқуш орунлири китапханилириниң китап фондлирини йеңилаш вә толуқтурушниң зөрүр екәнлигини тәкитлиди. Билим вә пән министрлигигә китап оқуш мәдәнийитини ашуруш мәсилисини комплекслиқ һәл қилиш яндишишлирини ишләп чиқиш тапшурулди.
Докладта шундақла балилар һоқуқини қоғдаш мәсилилириму көтирилди.
– Балилар мәсилисини хелә системилиқ чүшиниш вә уларни һәл қилиш үчүн 2022-жилдин тартип миллий мониторинг механизмини – Балиларниң аманлиқ индексини тәйярлап, җарий қилиш зөрүр, дәп һесаплаймән. Индексниң җарий қилиниши түрлүк саһалар вә регионлар бойичә елип қариғанда, балилар әһвалини яхшилаш бойичә миллий сәясәтниң нәтиҗидарлиғини байқап-күзитиш имканийитини бериду, – дәп йеңи тәшәббусниң маһийитини чүшәндүрди Дөләт рәһбири.
Қасым-Жомарт Тоқаев шундақла алаһидә тәләпкә егә адәмләрни қоллап-қувәтләшниң муһим мәсилә екәнлигини тәкитлиди. Президентниң атап көрситишичә, дөләт шундақ шәхсләр үчүн инклюзивлиқ билим бериш, тосалғусиз муһитни вуҗутқа кәлтүрүш, инфрақурулумдин пайдилинишини тәминләш вә ишқа орунлишиш имканийитини кәңәйтиш мәсилилиригә нурғун диққәт бөлүшкә башлиди. Шундақ болсиму, көрүлгән чариләр алаһидә тәләпкә егә адәмләрниң еһтияҗини қанаәтләндүрүш үчүн йетәрлик әмәс.
Бу йөнилиштә Һөкүмәт вә һакимларниң хелә системилиқ, изчил иш елип бериши тәләп қилиниду. Дөләт тәрипидин рәғбәтләндүрүш, карханилар вә тәшкилатларни алаһидә тәләпкә егә шәхсләрниң һаят-паалийитини тәминләшкә қатнаштуруш нормилири көздә тутулуши керәк.
Президент шундақла 2022-жилғичә Қазақстан буниңдин бәш жил илгири қобул қилған Накалар тоғрилиқ конвенциягә Факультатив протоколни тәстиқләш җәриянини аяқлаштурушниң зөрүр екәнлигини тәкитләп өтти.
– Инсан һоқуқини қоғдаш – биз турақлиқ ишләйдиған саһа. Бу адәмләрни сетиш мәсилисигиму мунасивәтликтур. Буниңда биздә һәл қилинмиған проблемилар нурғун, һәтта әһвал мурәккәп десәкму болиду. Адәмләрни сетиш тоғрилиқ хәлиқара рейтингларда вә докладларда Қазақстан сәлбий тәрипидин көрүнмәктә. Мән бу проблемини Мәктүптә атап көрсәттим, әнди барлиқ вакаләтлик дөләт органлириниң қәтъий уйғун иш-һәрикити тәләп қилиниду. Миңлиған адәмләрниң тәғдири вә Қазақстанниң һәм һоқуқ дөлити, һәм илғар дөләт сүпитидики хәлиқара абройи көрүлгән чариләрниң нәтиҗидарлиғиға бағлиқ, – деди Дөләт рәһбири.
Қазақстан җәмийитидики экологиялик мәдәнийәт Дөләт рәһбири Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңишиниң мәҗлисидә диққәт ағдурған йәнә бир муһим мәсилә болди.
– Бир жил мабайнида биз адәмләрниң әтрап муһитқа вә һайванатқа вәһшиләрчә, башқичә ейталмайсән, мунасивәт қилишиниң кишини ечиндуридиған фактлириниң гувачиси болдуқ. Әпсуски, Қазақстанниң дуниявий экологиялик антирейтингта алдинқи орунни егиләп туруватқанлиғи тәсадипи әмәс. Мәмликитимиздә экологиялик проблемиси болмиған бирму регион йоқ. Қелиплашқан әһвални бизни әң қәтъий иш-һәрикәтләргә чақиридиған тәшвиш қоңғуриғи, дәп һесаплаймән. Җәмийәттә йеңи экологиялик мәдәнийәтни шәкилләндүрүш үчүн кәң миқияслиқ экологиялик тәкшүрәш жүргүзүш керәк, – дәп билдүрди Қасым-Жомарт Тоқаев.
Президент шундақла экологиялик туризмни тәрәққий әткүзүшниң вә җамаәтчилик билән дөләт миллий тәбиәт парклирини тәрәққий әткүзүш планлирини муһакимә қилишни әнъәнигә айландуруш керәк екәнлигини тәкитлиди.
Дөләт рәһбири мәҗлис қатнашқучилириға мураҗиәт қилип, Қазақстанда Парламент Мәҗлиси вә мәслиһәтләр сайлими өткүзүлидиған күнниң елан қилинғанлиғини, буниң мәмликәтниң новәттики сайламға рәсмий қәдәм ташлиғанлиғини билдүридиғанлиғини әслитип өтти.
– Алдики сайлам Қазақстанда турақлиқ демократик институтларни пәйдин-пәй қурушта муһим басқуч болиду. Бу қетимқи сайлам бәлгүләнгән конституциялик қәрәлдә өтиду. Барлиқ партияләрдә униңға сүпәтлик тәйярлиниш, өз ишини системилаш вақти болди. Барлиқ партияләр сәясий риқабәтниң жуқури дәриҗисини намайиш қилиду, мәмликәтни тәрәққий әткүзүшниң муһим программисини тәвсийә қилиду, дәп ишинимән. Бизниң мәхситимиз бир – хәлиқниң аманлиғи вә умумий өйүмизниң гүллиниши, –деди Қасым-Жомарт Тоқаев.
Президент докладиниң ахирида бийилқи жилниң инсанийәт тарихида алаһидә жил болғанлиғини қәйт қилди. Дөләт рәһбириниң тәкитлишичә, таҗсиман вирус пандемияси хәлиқара мунасивәтләрдә нурғунлиған проблемиларни ечип көрсәтти, ихтисадий өзара һәрикәтниң қелиплашқан принциплирини қайта қарашқа елип кәлди, йеңи иҗтимаий тенденцияләргә асас салди, технологиялик йеңилиқларни актуаллаштурди.
– Алдимиздики жил – Мустәқиллигимизниң 30 жиллиғи жили. У ихтисадий вә сәясий ислаһатлар, рәқәмләштүрүш, адәмләр һоқуқини һимайә қилиш, саламәтликни сақлаш вә билим беришни тәрәққий әткүзүш, экологияни қоғдаш бәлгүси астида өтүши керәк. Һазир мошу муһим тарихий сәнә мунасивити билән нурғунлиған тәнтәниләрни өткүзүш вақти әмәс. Биз ишни кейингә қалдурмай, әң қисқа қәрәлдә ениқ нәтиҗиләрни қолға кәлтүрүшимиз шәрт, – дәп чақирди Қазақстан Президенти.
Дөләт рәһбири Мустәқилликниң 30 жиллиғи – бу бизгә Мустәқилликниң немини бәргәнлигини чүшиниш, униң әһмийити вә қәдрийитини һис қилиш имканийити екәнлигини атап көрсәтти.
Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңишиниң мәҗлисидә Қазақстан Җумһурийити Президентиниң ярдәмчиси Ерлан Қарин Миллий кеңәш мәҗлислири давамида оттуриға қоюлған тәшәббуслар даирисидә қандақ ислаһатларниң әмәлгә ашурулғанлиғи тоғрилиқ һесават бәрди.
Мәҗлистә шундақла Парламент Сенати аппарати рәһбириниң орунбасари Максим Споткай, МЖИК әзаси, Қазақстан Тәбиий энергия ассоциациясиниң баш мудири Арман Қашқинбаев, «Талбесик» көпбалилиқ анилар һәрикитиниң Қарағанда вилайити бойичә рәһбири Ләззат Қожахметова, иҗтимаий-мәдәний йеңилаш иш топиниң әзаси, «Team Qazaqstan» яшлар һәрикитиниң лидери Асхат Садырбай, МЖИК әзаси «Правозащитники» җәмийәтлик фондиниң һәмтәсисчиси Айман Омарова, Миллий кеңәш әзаси, Һоқуқ қоғдиғучи Айгүл Орынбек вә башқилар сөзгә чиқти.
Учришиш қатнашқучилири өз сөзлиридә муһим вә җиддий мәсилиләрни көтәрди. Мәҗлистә тәкитләнгинидәк, атап көрситилгән проблемиларниң актуаллиғи вә уларниң җамаәтчилик инкасини пәйда қилиши Қазақстан Җумһурийити Президентиниң йенидики Миллий җәмийәтлик ишәнчә кеңишиниң пайдилиқ вә абройлуқ диалог мәйдани екәнлигини испатлайду.