• Әхбаратлар еқими
• 09 Қараша, 2020

Бирлик – хәлқимизниң асасий байлиғи

«...Келәчәккә нәзәр ташлаш, башқа хәлиқләр билән инақ вә өмлүктә яшаш уларниң мәдәнийитини, әнъәнилирини, урпи-адәтлирини һөрмәтләш керәк»

(Н.Назарбаевниң Қазақстан хәлиқлири Ассамблеясиниң І сессиясидә
сөзлигән нутқидин).

Жансейит ТҮЙМЕБАЕВ, Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Рәисиниң орунбасари.

 Бийил елимиз Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң 25 жиллиғини нишанлаватиду.
Бүгүнки таңда Қазақстан хәлқи Ассамблеяси милләтләрара разимәнликкә қол йәткүзүшниң умумий етирап қилинған әҗайип институти, җәмийәтлик разимәнлик билән умуммиллий бирликниң қазақстанлиқ үлгисиниң һулиға айланди. Өткән жиллар ичидә у өзигә жүкләнгән миссияни мунасип орунлап, җәмийәттики сәясий вә миллий турақлиқниң асасини салғучи амилларниң бири сүпитидә муһим ролини намайиш қилиши елимизгә иҗтимаий-ихтисадий вә сәясий қайта қурушларниң муһим программисини – мустәқил Қазақстанни парасәт билән, изчиллиқ билән, әң муһими, нәтиҗидарлиқ қурушни әмәлгә ашурушқа имканийәт бәрди.
«Конструктив җәмийәтлик диалог – Қазақстанниң турақлиқлиғи вә гүллинишиниң асаси» намлиқ Қазақстан хәлқигә йоллиған Мәктүбидә Президент Қасым-Жомарт Тоқаев тәкитлигинидәк, «Биз мустәһкәм бирлик түпәйли өз мустәқиллигимизни күчәйтип, хәлиқниң паравәнлигини яхшилаш үчүн имканийәт яраттуқ. Бу дәвир бәрпакарлиқ билән тәрәққият, течлиқ билән разимәнлик дәври болди. Бизниң тәрәққият йолумиз пүткүл дунияда қазақстанлиқ үлгә сүпитидә етирап қилинди».
Биз қазақстанлиқ үлгәутуғиниң асасий амили Қазақстанниң Тунҗа Президенти — Елбасы Нурсултан Назарбаевниң сәясий рәһбәрлиги вә ирадиси болғанлиғини һечқачан унтумаслиғимиз керәк.
Чүнки дәсләпки күндин башлап Президент Нурсултан Назарбаев башқурған Қазақстан хәлқи Ассамблеяси президентлиқ һакимийәт билән президентлиқ институтниң тәркивий қисмиға айланди әмәсму?
Ассамблея сессиялиридә һәр жили Нурсултан Әбишоғли нәтиҗидарлиқ «әкси алақиниң» ярқин һәм ишәшлик үлгисини көрситип, хәлиқ билән беваситә диалогқа чақирип турди.
У минбәргә чиққан һәр адәмни диққәт билән тиңшап, ениқлайдиған соаллар қойди, муһим тәклипләр бойичә залда олтарған дөләт органлириниң рәһбәрлиригә дәрһал тапшурма берип турди.
Әлвәттә, һәрбир мошундақ тапшурмини Президент Мәмурийити назарәткә елип, толуқ орунлашқа яки һөҗҗәтләрдә йезилидиғандәк, «толуқ вә ахириғичә» орунлашқа йәткүзидиған.
Ассамблеягә рәислик қилған 25 жил ичидә Нурсултан Әбишоғли Ассамблеяниң нурғунлиған әзалирини, этномәдәний бирләшмиләрниң рәһбәрлирини, паалийәтчан яшларни йеқиндин тонуди.
Нурсултан Назарбаевниң мәҗлис аяқлашқандин кейин этномәдәнийәт бирләшмилири рәһбәрлириниң йениға берип, ҚХА әзалири билән нарәсмий сөһбәтлишиши һәрбир сессияниң айрим сюжетиға айланди. Бәзидә мошундақ сөһбәтләр бир минутқичә дәп һесапланған протокол тәртивини бузуп, созулуп кетидиған, Елбасы үчүн хәлиқ билән мошундақ үзму-үз учришиш дайим муһим болған.
Әлвәттә, дөләт билән җәмийәтни тәрәққий әткүзүшниң бирму стратегиялик мәсилиси сессиядә муһакимә қилинмай қалмиди. «Қазақстан – 2030» Тәрәққият стратегияси, «Қазақстан – 2050» Стратегияси, Миллий бирлик доктриниси, «Мәңгілік Ел» умуммиллий вәтәнпәрвәрлик идеяси, «100 қәдәм: һәммигә беғишланған заманивий дөләт» Милләт плани, «Рухани жаңғыру» программиси – бу Ассамблея сессиялири мәйданида пүткүл хәлиқ муһакимисидин өткән мәсилиләрниң қисқа вә толуқ әмәс тизими.
Муһим әһвалларда Нурсултан Әбишоғли асасий мавзудин чәтнәп, қандақту-бир программиға мунасивәтлик өз көзқаришини шәхсән чүшәндүрүп беришни һаҗәт дәп һесаплатти. Аддий, шуниң билән биллә, көңүлгә йеқин ишәнчә пәйда қилидиған сөзләрни тапатти. Елимизниң барлиқ регионлиридин кәлгән аудитория Елбасыниң һәрбир сөзини өзини мәмликәт тарихиниң асасини салғучи сүпитидә һис қилип, тиңшиди. Бизниң Нурсултан Назарбаевниң: «Ассамблея тарихи — бу елимизниң тарихи, мустәқиллик тарихи» дегән сөзлирини унтумайдиғанлиғимиз тәсадипи әмәс.
Этносларара мунасивәтләр саһасидики қазақстанлиқ сәясәтниң нәтиҗидарлиғи Елбасыниң шәхсән қатнишиши, униң сәясий ирадисигә, адил вә ашкарә диалогқа интилишиға асаслиниду.
Ассамблея қуруш идеясини Қазақстанниң Тунҗа Президенти — Елбасы Нурсултан Назарбаев 1992-жили 14-декабрьда Қазақстан хәлиқлириниң форумида ейтқан еди. ХХІ әсирниң тәҗрибиси турғусидин этносларара мунасивәтләрни рәтләшниң асасий механизмини қуруш идеясини Нурсултан Назарбаев қанчилик дәриҗидә даналиқ билән тәвсийә қилғанлиғини ишәшлик ейтишқа болиду – «биз йеңи җәмийәтлик институт – Қазақстан хәлиқлириниң разимәнлиги вә бирлиги Ассамблеясини тәшкил қилған болар едуқ. Бу Қазақстандики милләтләрара разимәнликни умумхәлиқлиқ күчәйтиш вәзиписини һәл қилидиған сәясий әмәс орган болар еди».
1995-жили 1-мартта Президент өзиниң Пәрмани билән консультатив-мәслиһәт оргини сүпитидә Қазақстан хәлиқлири Ассамблеясини (шу пәйттә әйнә шундақ атилатти) қурди. Әнди 1995-жили 24-мартта өткән Ассамблеяниң І сессиясидә униң миссияси ениқлинип, этносларара мунасивәтләр саһасидики дөләт сәяситиниң алдида турған мәхсәтләр вә кәңдаирилик вәзипилири елан қилинди.
Шу йәрдә, І сессиядә сөзлигән сөзидә Нурсултан Назарбаев: «Вақит синиғидин өтүшни билгән қазақ хәлқиниң бай вә чоңқур тарихи бар. Һазир у Қазақстанда туридиған барлиқ хәлиқләргә бизниң бирлигимизниң чоңқур йилтиз-томурини чүшинишигә ярдәмлишип, һәрқандақ тарихий әйипләшләргә йол бәрмәслиги лазим. Чүнки өткән күнүмизгә нәзәр ташлап олтирип, келәчәкни көрәлигән тоғра» дегән еди.
Нурсултан Әбишоғли нәқ мошу сөзидә Қазақстанниң миллий сәяситиниң мәвқәлирини толуқ ениқлап бәрди – «өзини, өзиниң миллий қәдир-қиммитини, башқиларни буниңдин баш тартқузуп олтирип, һөрмәтләшкә мәҗбурлалмайсән»; «барлиғимиз аддий нәрсини чүшинишимиз лазим: чоң акиларму, кичик иниларму әнди йоқ!; «қазақ дөләтлик вәтәнпәрвәрлиги җумһурийәтниң, униңда яшайдиған барлиқ милләтләр вә хәлиқләрниң қайта риваҗлинишиниң асасий тириги болалайду»; «бизниң бөлидиған һечнемимиз йоқ, мүмкин болған ялғуз йол – бу әсәбийлишиш-ғәзәплинишкә йол бәрмәй, течлиқ вә разимәнлик үчүн барлиқ шараит яритиш». 

Шу тарихий сессиягә қатнашқучилар Президентниң жиғилғанларға, әнди шулар арқилиқ хәлиққә, һәрқайсисиниң вә барлиғиниң әл келәчиги үчүн җавапкәрлигини чүшинишкә чақирған мураҗиитини ядиға алиду: «Җавапкәрлик - өткәнни сақлап туруп, келәчәккә нәзәр ташлашни, башқа хәлиқләр билән өм вә инақ һаят кәчүрүшни, уларниң мәдәнийитини, әнъәнилирини, урпи-адәтлирини һөрмәтләшни билдүриду. Қазақлар «Береке басы – бірлікте» дәп бекар ейтмиса керәк».
Бүгүнки таңда биз Қазақстанниң Тунҗа Президентиға дөләт рәһбәрлигидә болған 30 жил ичидә һәрқандақ өзгиришләргә, геосәясий әһвалларға вә этносларара мәсилини сәясий хәритә сүпитидә пайдилиниш имканийитигә қаримай, бу мәсилидә өзиниң қаидилиридин баш тартмиған сәясий ирадисигә зор һөрмәт көрситишимиз лазим.
25 жиллиқ охшаш мәйрәмлик күнләрдә адәттә нәтиҗә чиқирилип, һазирқи әһвал тәһлил қилиниду вә келәчәккә план қурулиду.
Өткән 25 жил бойи җәмийәтлик разимәнлик вә умуммиллий бирликни күчәйтиш бойичә сәясәт инклюзивлиқ сүпәткә егә болғанлиғини вә җәмийәт һаятиниң барлиқ саһасини өз ичигә алғанлиғини чүшинишимиз керәк.
Шуңлашқиму қазақстанлиқ һәқиқий һаятниң һәрбир иҗтимаий қатлимида биз йеза егилигидин, хизмәт көрситиш вә медицина саһасидин башлап хәлиқара мунасивәтләр билән дуниявий сәясәткичә течлиқ вә разимәнлик сәяситиниң нәтиҗилирини көримиз.
Бизниң этнослиримизниң Қазақстанниң бирпүтүн хәлқи болуп бирикиши - дәсләпки вә яхши нәтиҗә болуп һесаплиниду.
Әгәр мустәқиллигимизниң дәсләпки жиллирида хәлиқара сәясәтниң әң алий дәриҗилиридә миллий вә конфессиялик бәлгү бойичә бизни җәзмән парчилиниду дәп тәхмин қилип, «мәркизийазиялик Балкан» намини тақашқа тиришсиму, бүгүнки таңда хәлиқара сәясәттә мәсилини мошундақ қоюш әқилгә сиғмайду.
Биз 100дин ошуқ этносниң, уларниң мәдәнийити билән әнъәнилириниң көпхиллиғини бирпүтүн милләткә бириктүрүп, топлаштуруватимиз.
Этносларара интеграцияниң қазақстанлиқ үлгиси дәсләпки пәйттин башлапла гражданлиқ қаидиләрдә қурулди. 1996-жили «Җәмийәтлик разимәнлик —Қазақстанниң демократик тәрәққиятиниң асаси» мавзусида өткән Ассамблеяниң ІІІ сессиясидә Н.Назарбаев мошу қаидиләр тоғрилиқ: «Бизниң әһвалда этносларара иттипақлишишниң базиси умумгражданлиқ мәвқә, қазақстанлиқ дөләтчилик тәғдири бар адәмләрниң өзини өзи сәясий турғудин ениқлиши болуши лазим» деди.
Шу вақитта дөләт әрбаби вә қазақстанлиқларниң новәттики әвлади тоғрилиқ ойлайдиған һәқиқий мәнадики рәһбәрниң даналиғи билән Елбасы мундақ деди: «Вақит өтүп Ассамблеяниң роли өсиду, чүнки у җумһурийәт хәлқиниң гражданлиқ өмлүгиниң асасий васитилириниң бири сүпитидә һәрикәт қилиду. Бизниң дөләтчилигимизниң келәчиги вә балилиримизниң келәчиги мошуниңға бағлиқ». Қазақстан миллий келип чиқиши вә диний етиқати һәрхил адәмләрниң гражданлиқ иттипақлишиш йоли билән ишәшлик келиватиду. Буниң бир дәлили — бизниң елимизниң бирму этносиниң өзини өзи айрим тутуш стратегиясини таллимиғини, өзиниң алаһидә миллий мәртивиси тоғрилиқ мәсилини күн тәртивигә қоймиғини.
Әксичә, миллий келип чиқиши һәрхил адәмләр Қазақстан граждини екәнлиги билән мәғрурлиниду, униң тәрәққияти үчүн төһпә қошуватиду.
Течлиқ вә разимәнлик сәяситиниң 25 жиллиғиниң йәнә бир муһим нәтиҗиси - хәлиқ бирлигигә қол йәткүзүш болуп һесаплиниду. Биз бу сөздә қандақ чоңқур әмәлий вә сәясий мәна ятқанлиғини көп әһвалларда чүшинип кәтмәймиз! Әнди, 2001-жили Мустәқиллигимизниң дәсләпки он жиллиғини нишанлаш пәйтидә, Нурсултан Әбишоғли Ассамблея сессиясидә: «Мәнивий умумийлиқ - бизниң вәтәндашлиримизниң гражданлиқ вә сәясий бирлигини толуқтуруп, ХХІ әсирдә дөләт мустәқиллигини күчәйтишниң вә җәмийәтни бириктүрүшниң йәнә бир һули болуп һесаплиниду... Бизниң мәхсәтлиримиз бир вә умумий өйүмизни орунлаштурушқа, Қазақстанни қолайлиқ һәм гүлләнгән дөләт сүпитидә көрүшкә интилиш ирадимиз бирдәк» дәп бирнәччә қетим тәкитлиди.
Мошундақ услубниң арқисида биз қәдрийәтлиримизниң бирпүтүн системисиға, қазақстанлиқ умумийлиқ, мәнивий мәдәнийәт мәркәзлири асасида қелиплашқан җәмийитимизниң этноиҗтимаий бирпүтүнлүк бирлигигә қол йәткүздуқ. Мошундақ бирлик дәриҗиси қазақстанлиқ җәмийәткә сәясий, мәдәний бирпүтүнлүкни тәминләшкә имканийәт бериду.
Болупму, хәлиқара бирләшмә алдидиму Қазақстанниң сепаратизм билән дезинтеграция ховупи йоқ бирпүтүн дөләт сүпитидә етирап қилинишиниң әһмийити зор. Бу хәлиқара истеблишмент алдидиму, инвесторлар үчүнму чоң плюс.
Нурсултан Назарбаевниң течлиқ вә разимәнлик сәясити әмәлий турғудин хәлиқниң бирлиги — һөҗҗити йоқ, изоляциядики категория әмәс, дөләтликниң ихтисадий өлчимиму бар күчлүк амили екәнлигини дәлиллиди, дәп қорқмай ейтишқа болиду.
Течлиқ билән разимәнлик сәяситиниң үчинчи нәтиҗиси - Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң этносларара мунасивәтләрни уйғунлаштуруштики утуғи вә этносларниң қазақ хәлқиниң әтрапида Қазақстан хәлқиниң бирпүтүн хәлқигә топлишиш вәзипилирини утуқлуқ һәл қилиши болди.
Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң 25 жиллиғи, униң конституциялик мәртивиси бар органға айлиниши вә униң ишиниң нәтиҗилири Елбасыниң тарихий тәхминини ениқ көрситиду.
Қазақстан хәлиқлири Ассамблеяси Қазақстанниң йеңи Конституциясини қобул қилиш вә Нурсултан Назарбаевниң президентлиқ вакалитини 2000-жилғичә узартиш җәриянлирида әлниң обризини өзгәрткән икки умумхәлиқ референдумиға тәшәббускар болуши арқилиқ һәл қилғучи роль ойниди.
Шуңлашқа Конституция билән Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң тәрәққияти мустәқил Қазақстанниң дөләт қурулушиниң бирпүтүн йөнилишигә асасланған вә шу йол арқилиқ бирләшкән.
Кейинки жилларда Қазақстанда җәмийәтлик разимәнлик вә умуммиллий бирликни күчәйтишниң қануний, дөләт-башқуруш, җәмийәтлик вә башқиму институционлуқ механизмлири қурулди.
Амма «этносларара мунасивәтләр, течлиқ вә разимәнлик сәясити елимиздә пәқәт Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң күчи арқилиқ әмәлгә ашурулиду» дәп ойлаш дурус әмәс. Бу сәясәткә барлиқ мәркизий дөләтлик, йәрлик иҗраий органлар билән һөкүмәтлик әмәс бирләшмиләр җәлип қилинған.
Ассамблеягә келидиған болсақ, бүгүнки таңда бу институт дәсләп бәлгүләнгән вәзипилириниң даирисидин ешип кәтти. Әгәр өз паалийитиниң бешида Қазақстан хәлиқлири Ассамблеяси мәмликәт этнослириниң мәнпийәтлирини билдүргән болса, һазир Қазақстан хәлқи Ассамблеяси гражданлиқ қаидиләр, мәхсәтләр билән вәзипиләр умумийлиғи, шундақла бизни бирләштүридиған умумий қәдрийәтләр асасида қазақстанлиқ этносларниң бирпүтүн хәлиққә униңдин кейинму топлишиш йолидики ишларни давамлаштуруватиду.
Бу җиддий эволюция этносларара вә конфессияләрара разимәнликниң 2006 — 2008-жилларға беғишланған қазақстанлиқ үлгини риваҗландуруш программисида, Миллий бирлик доктринисида, қазақстанлиқ җәмийәтниң тәрәққиятини нәзәрдә тутуп, бирнәччә йеңиланған Қазақстан хәлқи Ассамблеяси концепциясидә, Қазақстанлиқ умумийлиқ билән бирликни күчәйтиш концепциясидә вә башқиму һөҗҗәтләрдә көрситилди.
2007-жили конституциялик ислаһат нәтиҗисидә Ассамблея нами өзгәртилиду. «Хәлиқләр» сөзи «хәлқи» дегән сөз билән алмаштурулди. Бу бизниң елимиздики милләт қуруш җәриянидики, җәмийәтлик разимәнлик билән Нурсултан Назарбаевниң умуммиллий бирлиги қазақстанлиқ үлгисиниң эволюциясидики түп-асаслиқ илгириләшләрни көрситиду.
Шәртлик рәвиштә уни қелиплаштуруш вә тәрәққий әткүзүшниң 4 асасий басқучиға бөлүшкә болиду.
Биринчи басқуч (1989-жилдин 1995-жилғичә). Этномәдәнийәт бирләшмилирини қуруш башланғандин башлап 1995-жилдики Конституцияни қобул қилғичә вә Қазақстан хәлқи Ассамблеясини қуруш нәтиҗисидә қазақстанлиқ үлгисини қануний вә институционаллиқ рәсмийләштүрүш башланғичә болған вақитни өз ичигә алиду.
Иккинчи басқуч (1995-жилдин 2002-жилғичә). Қазақстанлиқ этносларниң урпи-адәтлирини, тиллири вә мәдәнийитини сақлаш қәдрийәтлири билән гражданлиқ қаидини уйғунлаштуруш асасида қазақстанлиқ бирпүтүнлүкниң асасий өлчәмлири ениқланди.
«Җәмийәтлик идеяләр топлими – Қазақстан тәрәққиятиниң шәрти сүпитидә» концепциясини вә ҚҖ дөләтлик бирпүтүнлүкни қелиплаштуруш концепциясини әмәлгә ашуруш асасида қазақстанлиқ җәмийәтниң мустәқилликни, дөләтчиликни, қедимий қазақ йеридә дөләт қурғучи қазақ хәлқиниң әтрапида вә әл тәғдири үчүн тарихий җавапкәрликниң топлиниши тәминләнди.
Җәмийәттә этникилиқ вә конфессиялик мунасивәтләрни сәясәтләштүрүштин баш тартишқа мунасивәтлик қаидини гражданлиқ-сәясий консенсусқа қол йәткүзүлди.
Үчинчи басқуч (2002-жилдин 2007-жилғичә). Этносларара мунасивәтләрниң қазақстанлиқ үлгисини қелиплаштуруш бойичә мәхсәтлик сәясәтни өз ичигә алиду.
Бирқатар программилиқ һөҗҗәтләр тәйярлинип, қобул қилинди – Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң 2011-жилғичә стратегияси, Тилларни тәрәққий әткүзүш вә қоллиниш бойичә дөләт программиси, 2006 — 2008-жиллар арилиғида Этносларара вә конфессияләрара разимәнликниң қазақстанлиқ үлгисини риваҗландуруш программиси әмәлгә ашурулди.
Төртинчи басқуч 2007-жили башланди. У қазақстанлиқ җәмийәтниң бирпүтүн хәлиққә бирлишиши билән, дөләтниң миллий сәясәтниң Қазақстан хәлқиниң миллий бирлигини күчәйтиш сәяситигә көчүши билән пәриқлиниду.
Бу басқучта әлниң этнослуқ чүшәнчидә болған түп-асаслиқ өзгиришләрни тәсвирләш үчүн Ассамблеяниң нами өзгәртилди.
Бу тоғрилиқ Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти Нурсултан Назарбаев 2008-жили 23-октябрьдики Ассамблеяниң XIV сессиясидики докладида тәкитләп, җәмийәтлик разимәнлик вә умуммиллий бирликниң қазақстанлиқ үлгисиниң асасий бәш қаидисини атап өтти.
Биринчи қаидә. Этнослуқ, конфессиялик, мәдәний, тилға бағлиқ һәрхиллиқ бизниң бебаһа байлиғимиз һесаплиниду. У бизниң җәмийәтниң идеологиялик, инсаний, мәнивий асасини тәшкил қилиду, җәмийәтниң турақлиқ тәрәққий етиши үчүн йеңи сүръәт бериду.
Иккинчи қаидә. Дөләт қазақстанлиқ этносларниң мәдәнийити вә тиллирини тәрәққий әткүзүш үчүн изчиллиқ билән барлиқ шараит яритиду.
Үчинчи қаидә. Төзүмлүк билән җавапкәрлик миллитимизниң муһим қәдрийәтлиригә айланди.
Төртинчи қаидә – қазақ хәлқиниң җипсилаштурғучи роли. Қазақ хәлқи һәрдайим милләтниң һули болалиди. У келәчәктиму җәмийитимизни бирләштүргүчи болуп қаливериши лазим. Бу қазақ хәлқигә хәлиқниң келәчиги үчүн алаһидә җавапкәрликни жүкләйду.
Бәшинчи қаидә — Қазақстан хәлқиниң бирлиги – Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң намида көрситилгән. Бизниң Конституциямиз «Биз, умумий тарихий тәғдир бирләштүргән Қазақстан хәлқи» дегән сөзләр билән башлиниду.
Бу қаидиләргә 2013-жили апрельда «Қазақстан – 2050» Стратегияси: Бир хәлиқ – бир әл – бир тәғдир» мавзусида өткән Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ХХ сессиясидә Нурсултан Назарбаевниң сөзлигән сөзидә «Ассамблея – бирпүтүн Қазақстан хәлқи! Барлиқ он йәттә миллион!, әнди Ассамблея тарихи – мәмликәт тарихи, хәлиқ тарихи» дәп алаһидә сәясий мәна берилди.
Шуниң билән биллә, Тунҗа Президент йеңи әһвалда Ассамблеяниң ХХІ әсирдики миссиясиниң тараймай, бәлки кәңийип келиватқанлиғини, униң һәқиқәтәнму умумгражданлиқ, сәясәттин сирт вә умумхәлиқ институтқа айлиниши керәклигини тәкитлиди.
Елбасыниң муһим тезисини бүгүнки таңдиму һәммә адәм чүшинивәрмәйду. Нурсултан Назарбаев шу пәйттила «ҚХА – аз санлиқ этносларниң вакалити» дәп коничә ойлайдиғанларниң бар екәнлигини қәйт қилип, «Мән чүшәнмәйдиғанларға яки чүшәнгүси кәлмәйдиғанларға һазир Ассамблеяниң немә екәнлигини ейтқум келиду. Уни БМТму, ЕБҺТму, АӨИЧКму етирап қилди. Ассамблеягә – пүткүл хәлиқ вакаләтлик! Нәқ шуңлашқа мән Ассамблеяни өзәм башқуримән.! Бүгүнки таңда Ассамблея – бу барлиқ 17 миллион қазақстанлиқ!» дәп тәкитлигән.
Ассамблея бүгүнки таңда җәмийәтлик разимәнлик вә бирликни күчәйтиш, хәлиқни бирпүтүн сәясий милләткә бирләштүрүш вәзипилирини әмәлгә ашурушни тәминләп, җәмийәтниң еһтияҗлириға җавап бериду вә Елбасыниң қойған асасий вәзипилирини орунлайду.
Ассамблея җәмийәтлик разимәнлик мәсилиләрни муһим дәп һесаплайдиған барлиқ адәмләрни бирләштүриду. Униң тәркивидә миңдин ошуқ этномәдәнийәт бирләшмиси, регионлардики «Қазақ тілі» тәшкилатлири, яшлар һәрикәтлири, шундақла җумһурийәт бойичә 2753 Җәмийәтлик разимәнлик вә 1801 Анилар кеңиши бар.
Һазирқи пәйттә, Елбасыниң тапшурмиси билән қурулған мошу қурулумлар, биринчи новәттә, йәрлик җамаәтчилик дәриҗисидә «хәлиқ авазиға қулақ салидиған дөләтниң» концепциясини йәткүзиду вә «әкси алақә» механизмини тәминләйду.
Дөләт органлири тәрипидин мошу қурулумларға һаҗәт диққәт бөлүнидиған вә уларниң җәмийәтлик иқтидарини дурус пайдилинидиған саһаларда һакимийәтниң хәлиқниң муһим иҗтимаий мәсилилирини һәл қилишқа мунасивәтлик мәсилиләрниң сани көп әмәс. Әң алди билән, улар көпирәк гражданларниң өз күчи билән, гражданлиқ қатнишиш механизмидин вә гражданлиқ җәмийәтниң имканийәтлиридин пайдилинип, һәрбир қазақстанлиққа йетиш арқилиқ һәл қилиниду.
Умумән, Ассамблеяниң ишиға елимизниң 400 миңдин ошуқ граждини турақлиқ рәвиштә җәлип қилинған.
Пидаийлар жилида 22 миң адәмни өз ичигә алидиған ҚХА «Жаңғыру жолы» җумһурийәтлик яшлар һәрикитигә бирләштүрүлгән 138 яшлар тәшкилатиға чоң вәзипә жүклиниватиду. Булту Яшлар жили даирисидә умумий сани 5 миңдин ошуқ адәмни өз ичигә алидиған 29 жумһурийәтлик чарә-тәдбир, регионлуқ дәриҗидә 200 миң адәмни өз ичигә алған 2400 түрлүк шәкилдики чариләр өткүзүлгәнлиги бу һәрикәтниң иқтидари зор екәнлигиниң ярқин дәлили болалайду.
Өткән жили 1-май күни Нур-Султан шәһириниң Ботаника беғида яшлар 800 көчәт тикип, пайтәхттә алма беғини бәрпа қилди.
Ассамблеяниң көпфункцияналлиқ ресурслуқ мәркәзлири – 39 Достлуқ өйидә яшларға беғишланған ҚХА пидаийлиқ һәрикәтлири қурулди.
Иҗтимаий иш ҚХА вә униң пидаийлириниң асасий иш йөнилишлириниң бири болди вә улар буниңдин кейинму ишлирини давамлаштуридиған болиду.
2015-жили «Хәйрихаһлиқ тоғрилиқ» йеңи қанунниң асасида елимиздики турақлиқни, җәмийәтлик разимәнлик вә умуммиллий бирликни күчәйтиш йөнилишидики ҚХАниң иҗтимаий вәзиписи сүпитидә барлиқ хәйрихаһлиқ ишларни тәрәққий әткүзүшкә ярдәмлишиш көздә тутулған. Мошу йөнилиштә 2019-жили 11,4 миңға йеқин чарә-тәдбир өткүзүлди, 667 миң адәмгә ярдәм көрситилди, униң умумий миқдари 4 миллиард тәңгидин ашти.
Ассамблея әзалириниң Арыс шәһиридә зәрдап чәккәнләргә ярдәм көрситиш давамидики паалийити җумһурийәтлик даиридики гуманитарлиқ операция болди.
Әң еғир, дәсләпки күнләр вә һәптиләрдә ҚХА әзалири Арыс шәһиригә 156 миллион 297 миң, шундақла 200 тонниға йеқин озуқ-түлүк вә биринчи новәттики һаҗәт затларни, қурулуш материаллирини әвәтти.
Өткән жили «Мәктәпкә — йол» акцияси даирисидә Ассамблея 46 миң оқуғучиға 514 миллион тәңгә көләмидә ярдәм көрсәтти, бу акция наһийәләр билән йезилиқ округлар дәриҗисидә өткүзүлди, турғунларниң муһим мәсилилирини, көпбалилиқ анилар билән билим бериш мәһкимилириниң мәсилилирини һәл қилишқа алаһидә диққәт бөлүнди.
Мәзкүр акция даирисидә бийил 5 938 оқуғучи билән 2 704 аилигә умумий көләми 107 миллион тәңгә хәйрихаһлиқ ярдәм көрситилди.
Таҗсиман вирус инфекцияси тарилиши шараитида Ассамблея гражданлиқ өмлүк вә разимәнликни күчәйтиш, тапавити аз адәмләрни қоллаш, карантинлиқ чарә-тәдбирләрни тәминләш, пәвқуладдә әһвал тәртивиниң тәләплирини орунлаш бойичә хәлиқ арисида тәшвиқат ишлири давамлишиватиду.
Ассамблея қатнашқан асасий чарә-тәдбирләр қатарида «Біз біргеміз» хәйрихаһлиқ акциясини тәкитләп өтүшкә болиду. Униңға этномәдәний бирләшмиләр, Җәмийәтлик разимәнлик кеңәшлири, ҚХА Тиҗарәтчиләр бирләшмиси, «Жаңғыру жолы» яшлар һәрикити, Ассамблеяниң пидаийлар һәрикити мәркәзлири вә башқилар қатнашти. 528 миңға йеқин адәмгә 1 миллиард 213 миллион тәңгидин ошуқ ярдәм көрситилди. Регионларда 517 миңдин ошуқ медицинилиқ ниқаплар тарқитилди.
2017-жили Қазақстан хәлқи Ассамблеяси меценатлиқ вә хәйрихаһлиқ паалийәтни тәрәққий әткүзүшкә қошқан төһписи үчүн «Жомарт жан» мәйдигә тақайдиған бәлгүсини тәсис қилди, 2017 — 2019-жиллири у 123 меценатқа тапшурулди.
Тәрәққиятниң инқилавий әмәс, эволюциялик йолини тәминләш үчүн Ассамблея медиацияни пайдилинип, җаңҗалларниң алдини елиш ишлирини жүргүзиду. 2019-жили медиация институтини тәрәққий әткүзүш бойичә йол хәритиси әмәлгә ашурулди. Нурсултан Назарбаев өзиниң «Тәуелсіздік дәуірі» китавида мундақ дәп язиду: «Ассамблея дәсләпки қетим гражданлиқ вакаләтликниң җәмийәтлик паалийити, йеңи иҗтимаий лифт вә хәйрихаһлиқ җамаәтчилиги сүпитидә ишләшкә башлиди. Иҗтимаий-мәиший асастики җаңҗалларниң алдини елиш үчүн ҚХА медиациясиниң инклюзивлиқ системиси қурулди».
«Қазақстан хәлқи Ассамблеяси тоғрилиқ» Қанунниң 6-маддисиниң 11-пунктиға мувапиқ, Ассамблея паалийитиниң асасий йөнилишлириниң бири - этносларара мунасивәтләр саһасидики келишмәсликләр билән тоқунушларни рәтләш, җаңҗалларни болғузмаслиқ бойичә тәклипләр тәйярлаш вә әмәлий чариләрни әмәлгә ашуруш үчүн вә уларни һәл қилишқа қатнишиш болуп һесаплиниду.
Nur Otan партияси билән биллә Нур-Султан, Талдиқорған, Қизилорда шәһәрлиридә «Татуласу орталықтары» бирләшкән синақ лайиһиси әмәлгә ашурулмақта. 47 келишиш мәркизи, 1016 келишиш кабинети ечилди, униң ичидә 308и сотларниң беналирида орунлашқан.
ҚХА медиативлиқ системисиниң тәркивидә 1 җумһурийәтлик, 28 регионлуқ медиация кеңиши, 503 медиация кабинети бар. ҚХА даирисидә 926 медиатор ишләйду, улар 2019-жили 23,5 миңдин ошуқ җаңҗални һәл қилишқа мунасивәтлик, униң ичидә 8 миңи мәслиһәтләр бериш дәриҗисидә һәл қилинди.
2019-жили һәр жили өтидиған җумһурийәтлик умумий Медиация күни даирисидә 16 миң адәмни өз ичигә алған 625 чарә-тәдбир өткүзүлди.
ҚХА паалийитини илмий-экспертлиқ җәһәттин тәминләш мәхситидә қурулған Илмий-экспертлиқ кеңәш әлдики этносларара мунасивәтләрни вә милләт қуруш җәриянлирини илмий тәхмин қилиш бойичә муһим ишлар жүргүзиду. Һазир униң тәркивидә 52 алим, җүмлидин 31 пән доктори, 12 пән намзити, тәтқиқат институтлириниң рәһбәрлири билән җәмийәт әрбаплири бар. Барлиқ регионларда илмий-экспертлиқ топлар қурулди. Регионлардики алий оқуш орунлири илмий-экспертлиқ топларниң илмий базиси болуп һесаплиниду. Ассамблеяниң илмий җамаәтчилигиниң паалийитигә барлиғи болуп 262 адәм җәлип қилинди, уларниң арисида 57 пән доктори, 117 пән намзити, 5 PhD доктори бар.
Қазақстан хәлқи Ассамблеяси кафедрилириниң бирләшмилири ишләйду: елимизниң йетәкчи алий оқуш орунлирида ҚХАниң 40 кафедриси билән мәркизи қурулди. Улар яшларни дөләт жүргүзүватқан этносәясәт роһида оқутушни тәминләйду.
Миллий китапханида 1400дин ошуқ мәнбәдин туридиған ҚХА илмий депозитарийи ишләйду, улардики мәлуматларниң көпчилиги электронлуқ нусхида сақланған.
Этносларара мунасивәтләрниң қазақстанлиқ үлгисиниң муһим вә әҗайип алаһидиликлириниң бири – ҚҖ Парламенти Мәҗлисиниң 9 депутати Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң капаләтләндүрүлгән вакалити һесаплиниду.
Бу норма 2007-жили конституциялик ислаһат билән биллә киргүзүлди вә у этносларниң һоқуқлирини тәминләш саһасидики барлиқ хәлиқара үлгиләрниң тәливигә җавап бериду. Шуниң билән биллә тәркивигә барлиқ фракцияләрдин 29 депутат киридиған ҚХА депутатлиқ топи Парламенттики сәясий әмәс қурулум болуп һесаплиниду, у барлиқ партияларниң өмлүк вә разимәнлик, җәмийәтниң бирпүтүнлүги мәсилилири бойичә өзара иш-һәрикәтни тәминләйду.
Қазақстан хәлқи Ассаблеяси қурулғандин буянқи чарәк әсир ичидә у хәлиқара җамаәтчиликниң Қазақстанни иҗабий баһалишиға тәсир қилидиған хәлиқарада етирап қилинған институтқа айланди. БМТ Баш катиплири Кофи Аннан вә Пан Ги Мун елимизгә қилған сәпәрлири давамида Ассамблея паалийитини жуқури баһалап, уни «БМТниң миниатюриси» дәп атиди, экспертлар келишим арқилиқ вә бирләштүргүчи тәшәббусларни күчәйтиш йоли билән барлиқ миллий топларниң тәрәққий етишигә асасланған мәвқәсиниң дурус екәнлигини тәкитләйду.
Россиялик сәясәтшунас, РФ Миллий стратегия институтниң хәлиқара лайиһиләр бойичә мудири Юрий Солозобовниң ейтишичә, Ассамблея этнослуқ вакаләтлик принципиниң йеңи түрини билдүриду: «демократияниң қазақстанлиқ үлгиси бойичә нәтиҗидарлиқ хәлиқ вакаләтлиги икки муһим элементтин туриду: биринчидин, у Қазақстан хәлқиниң сәясий бирпүтүнлүги әкис етилидиған қабилийәтлик, иккинчидин, барлиқ этнослуқ вә конфессиялик һәрхиллиқни өз ичигә алиду». Сәясәтшунас «Ассамблея беваситә демократия васитиси сүпитидә «хәлиқлиқ мустәқиллик» концепциясини әмәлиятта әмәлгә ашуриду, шундақла нәтиҗидарлиқ иҗтимаий лифт һесаплиниду» дегән пикир изһар қилди.
Қазақстанниң миллий мәнпийәтлирини қаршилиқсиз уйғунлаштурушни әмәлгә ашуруш тәҗрибисиниң қанчилик дәриҗидә баһалинидиғанлиғини 2010-жили бизниң пайтәхтимиздә өткән ЕБҺТ саммитиниң күн тәртивигә киргүзүлгәнлигидинла билишкә болиду, у йәрдә төзүмлүк тоғрилиқ вә камситишқа йол бәрмәсликкә мунасивәтлик алаһидә мәсилә туриду. Әнди 2019-жили 2-сентябрьдә ЕБҺТ Азсанлиқ милләтләр ишлири бойичә комиссари Ламберто Заньер билән учришиш давамида Қазақстанда жүргүзүлүватқан этносларара вә конфессияләрара разимәнлик саһасидики сәясәткә жуқури баһа берилди.
Бүгүнки таңда хәлиқара экспертлар Қазақстанниң дунияниң башқа дөләтлири үчүн милләтләрара разимәнликниң, турақлиқ, изчиллиқ тәрәққиятниң үлгисигә айланғанлиғини тәкитләп өтти.
Қазақстан Җумһурийитиниң Тунҗа Президенти – Елбасыниң 1995-жили 18-октябрьдики Пәрмани билән тәсис қилинған Қазақстан хәлқиниң бирлиги мәйриминиң 25 жиллиғини нишанлаветип, Нурсултан Назарбаевниң тәшәббуси вә Пәрмани асасида 2016-жилдин башлап һәр жили 1-мартта нишанлинидиған Миннәтдарлиқ күнини алаһидә тәкитләп өтүшкә болиду. Бу мәйрәм барлиқ этносларниң бир-биригә вә ХХ әсирниң 30 — 40-жиллири Қазақстанға аммивий рәвиштә йәр авдуруш дәвридә һәрхил этносларниң вәкиллиригә меһриванлиқ көрсәткән вә қобул қилған қазақларға миннәтдарлиғини изһар қилиду. Миннәтдарлиқ күни – бу умумий тарих асасида гражданлиқ бирпүтүнлүкни, бирликни күчәйтишкә тәсир қилидиған мәйрәм. Бу бизниң ойимизни һөрмәтләш, өзара ярдәм вә қоллаш күни. Қазақстанда Миннәтдарлиқ хәлиқниң томурлирини бағлаштуридиған вә бириктүридиған миллий кодниң инсаний императиви сүпитидә алаһидә әһмийәткә егә болди. Миннәтдарлиқ изһар қилиш – қазақ хәлқиниң мәртлиги, меһмандостлуғи вә меһриванлиқ урпи-адәтлиридин башланған алаһидә қәдрийәт.
Миннәтдарлиқ күни – Қазақстанда жүргүзүлүватқан өмлүк вә разимәнлик сәяситиниң рәмзи. Униңда «Мәңгілік Ел» умуммиллий идеясиниң әтрапида бирлишишни күчәйтишниң улуқ инсаний асаси селинған. Нәқ 1-март Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң қурулған күни нишанлинишиниң чоңқур рәмзлик мәнаси бар. Қазақ йеригә вә қазақ хәлқигә миннәтдарлиқ сүпитидә көплигән этнослуқ топларниң вәкиллири «Қазақ елигә миң тәшәккүр!» монументини турғузған. Барлиқ қазақстанлиқларниң бир-биригә һөрмитини, ишәнчисини, достлуғини вә өзара бирлигини билдүрүш үчүн монументлар йенида өтидиған учришишлар әнъәнигә айланди.
Өмлүк билән разимәнлик сәясити Елбасыниң 2017-жили 12-апрельдики «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» программилиқ мақалисида тәвсийә қилған «Рухани жаңғыру» җәмийәт аң-сәвийәсини йеңилаш программисиниң әмәлгә ешиши билән йеңи сүръәт алди. Униң асасий мәхсити – сәясий вә ихтисадий йеңилаш җәриянлири җәмийәтлик аң-сәвийәниң илғар йеңилиниши билән маслишиши лазим.
Җәмийәт аң-сәвийәсини йеңилашта мәдәнийәтни, миллий кодни сақлашқа алаһидә диққәт ағдуруш вәзиписи қоюлған. Барлиқ қазақстанлиқларға беғишланған «Рухани жаңғыру» программиси сәясий гражданлиқ милләт сүпитидә йеңи миллий бирпүтүнлүкниң «топлиниш чекитигә», пәқәт қазақларниңла әмәс, шуниң билән биллә пүткүл хәлиқниң миллий аң-сәвийәсиниң һәрхил полюслирини бирләштүридиған, хәлиқниң өткән күни вә бүгүни һәм келәчигиниң упуқлирини бағлаштуридиған концепциягә айланди.
Программиниң риқабәткә қабиллиғи, прагматизм, миллий бирпүтүнлүк, билимниң тәнтәнә қазиниши, инқилавий әмәс, эволюциялик тәрәққий етиш, аң-сәвийәниң ашкарилиғи охшаш йөнилишлири умумән җәмийәткиму, һәрбир қазақстанлиққиму мунасивәтлик.
Елбасы өз мақалисида күчлүк һәм җавапкәрлиги жуқури милләт болуш үчүн келәчәккә қарап биллә қәдәм ташлап, аммивий аң-сәвийәни өзгәртишни тәклип қилди.
2018-жили ноябрьда «Рухани жаңғыру» программиси Елбасыниң «Ұлы даланың жеті қыры» мақалиси елан қилинғандин кейин йеңи мәзмун билән толуқтурулуп, йеңи сүръәт алди. Униңда Нурсултан Назарбаев тарихий тәшәббуслиримизни вә пүткүл тарихимизни җиддийлиғиға қарап чоңқур чүшинишкә, өз тарихимизға иҗабий көзқараш қелиплаштурушқа, тарихимизни һәртәрәплимә вә кәң өлчәм билән тонушқа вә қобул қилишқа, ениқ илмий фактларға асаслинип, дуниявий тарихтики ролимизни конструктив вә объектив чүшинишкә чақириду.
«Рухани жаңғыру» программмисини әмәлгә ашуруш үчүн Ассамблея Қазақстан хәлқиниң умумий қәдрийәтлирини қелиплаштурушқа вә бириктүрүшкә қаритилған «Қазақтану» мәдәний-ақартиш лайиһисигә тәшәббускар болди. У қазақ хәлқиниң тарихини, мәдәнийитини, философиясини, этикисини бирпүтүн умумий қәдрийәтләрни қелиплаштурушниң, умумән, қазақстанлиқ миллий бирпүтүнлүкни күчәйтишниң асаси сүпитидә аммибаплаштурушқа қаритилған.

***
Бүгүнки таңда җәмийәтлик разимәнлик вә умуммиллий бирликниң қазақстанлиқ үлгисини тәрәққий әткүзүшниң йеңи дәври башланди. Вақит бир орунда турмайду, һаят давамлишиду, күн тәртиви өзгириду, амма дөләтлик вә җәмийәтлик һаятниң барлиқ басқучида җәмийәтниң бирлигини сақлаш мәсилиси асасий мәсилиләрниң бири болуп қаливериду.
2019-жили Президентлиқ вакалитини муддитидин илгири тапшурған Нурсултан Назарбаев течлиқ вә разимәнлик сәяситиниң умуммиллий капалити – Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң Рәиси болуп қаливериду. Елбасыниң мол тәҗрибиси көрситиватқинидәк, этнослуқ, диний, регионлуқ вә иҗтимаий маһийити җиддий, көптәркиплик дөләтләрдә әл бирлиги мәсилиси һәрдайим күн тәртивидә туриду. Шуңлашқа, дуния әллириниң тәҗрибиси көрсәткинидәк, асасий вәзипимиз – бизниң һәрхиллиғимизниң «изоляция сизиғиға» айланмаслиғини тәминләш.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өзиниң «Конструктив җәмийәтлик диалог – Қазақстанниң турақлиқлиғи вә гүллинишиниң асаси» намлиқ Мәктүбидә бу ишниң йөнилишини ениқ көрситип, алаһидә тәкитлиди: «Қазақ хәлқиниң мәмликәт қурғучи милләт сүпитидә ролини нәзәрдә тутуп, этносларара разимәнлик вә динларара өзара чүшәнчини күчәйтишни давамлаштуруш лазим».
«Бизниң мәвқәмиз: «Әл бирлиги – униң һәрхиллиғида!».
«Биз елимиздики барлиқ этнослуқ топларниң тиллири вә мәдәнийитини тәрәққий әткүзүши үчүн шараит яритишни давамлаштуримиз. Қазақ тилиниң дөләт тили сүпитидә роли күчийип, милләтләрара мунасивәт тилиға айлинидиған дәвир келиду дәп һесаплаймән.
Бирақ бу дәриҗигә йетиш үчүн һәммимиз дәвраңвазлиқ қилмай, бирикип әмгәк қилишимиз лазим».
Дөләт рәһбири Қасым-Жомарт Тоқаев җәмийәтлик разимәнликни күчәйтиш вәзиписини бәлгүләп, бу – пүткүл җәмийәтниң күч-ғәйритиниң нәтиҗиси дәп һесаплайду. Елбасы тәкитлигинидәк, Президент Қ.Тоқаев қазақ хәлқи мәмликәт қурғучи ролиға егә болидиғанлиғини, шуниң асасида этносларара разимәнлик вә динларара өзара чүшәнчини күчәйтиш ишлириниң давамлишидиғанлиғини тәкитлиди. Бу йәрдә, «Әл бирлиги – униң һәрхиллиғида» қаидиси Дөләт рәһбириниң асасий мәвқәси болуп қаливериду, у бизниң елимиздә барлиқ этнослуқ топларниң тили билән мәдәнийитиниң тәрәққий етишигә шараит яритишни давамлаштуридиған болиду.
Бу, разимәнлик вә турақлиқниң асаси – конструктив җәмийәтлик диалог арқилиқ тәминләшни мәхсәт қилидиған чоңқур прагматикилиқ мәвқә. Дөләт рәһбири: «Елбасыниң «Хәлиқниң бирлиги – бизниң әң чоң байлиғимиз» дегән қанатлиқ сөзлири бизниң турақлиқ мәвқәмиз болуп қаливериду. Разимәнлик вә бирлик, даналиқ вә өзара чүшәнчиниң бизниң илгирилишимизгә тәсир қилиду» дәп алаһидә тәкитлиди.
Бүгүнки таңда Қазақстан хәлқи Ассамблеяси, Президент йенидики Қазақстан Стратегиялик тәтқиқатлар институти, дөләт органлири Президент Мәмурийитиниң рәһбәрлиги билән этносларара мунасивәтләр саһасидики дөләтлик сәясәтни өзгәртиш бойичә кәңдаирилик ишлар әмәлгә ашурулуватиду — вакаләтлик дөләт оргини күчийиду: Әхбарат вә җәмийәтлик тәрәққият министрлигиниң тәркивидә Этносларара мунасивәтләрни тәрәққий әткүзүш бойичә комитет, Әмәлий этносәясий тәтқиқатлар институти тәшкил қилиниду. Концепция дәриҗисидә мошу мәсилидә дөләт сәяситиниң йеңи системилиқ шәкли тәйярлиниватиду, у мәмликәттики заманивий этнодемографиялик һәқиқәтни, җәмийәтлик вә иҗтимаий җәриянларни көрситидиған болиду.
Шуңлашқа, Елбасыниң күчлүк һәм җавапкәрлиги жуқури адәмләрниң бирпүтүн миллитини қелиплаштуруш йолидики стратегиялик йөнилиши Қазақстанниң хасийәтлик йеридә хәлиқниң бирлиги билән өмлүгини, иттипақлиқ билән течлиқни күчәйтишниң йеңи дәриҗисидә давамлишиду.