• Йеңилиқлар
• 19 Қараша, 2020

Бирлик вә разимәнлик үлгиси

11-ноябрь күни Қазақстан Җумһурийитиниң Тунҗа Президенти –Елбасы, ҚХА рәиси Нурсултан Назарбаевниң рәислигидә Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Кеңишиниң мәҗлиси болуп өтти.

«Бир шаңырақ астида – жуқури мәхсәтләргә қарап» күн тәртиви билән видеоконференция шәклидә өткән мәҗлискә Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти Қасым-Жомарт Тоқаев, мәркизий дөләт иҗраий органлириниң рәһбәрлири, Парламент депутатлири, ҚХА этномәдәнийәт бирләшмилири вә қурулумлириниң вәкиллири, билим бериш һәм илим-пән тәшкилатлириниң, институтларниң, аммивий әхбарат васитилириниң, һөкүмәтлик әмәс тәшкилатларниң рәһбәрлири, җәмийәт әрбаплири қатнашти.
Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң рәиси Нурсултан Назарбаев Кеңәш мәҗлисини ечип, мошу надир қурулумни қуруш тарихи вә униң шәкиллиниш җәриянлирини әслитип өтти.
– Өткән чарәк әсир җәриянида Ассамблея консультатив-мәслиһәт оргинидин парламентлиқ вакаләткә егә умумхәлиқ институтиғичә өзгәрди. У гражданлиқ җәмийәтниң универсал қурулуминиң әң яхши тәрәплирини өзидә мужәссәмләндүрди. Достлуқ, течлиқ хатирҗәмлик вә ишәнчиниң Қазақстанниң иҗтимаий һаятиниң аҗралмас қисмиға айлиниши үчүн муһим һәссә қошти, – дәп тәкитлиди Елбасы.
Нурсултан Назарбаев Қазақстанда этносларара вә конфессияләрара разимәнликни бузидиған һәрқандақ иш-һәрикәтләр конституциялик әмәс, дәп һесаплинидиған қанунларниң қобул қилинғанлиғини әслитип өтти.
– Шуниң арқилиқ биз барлиқ гражданларниң һоқуқини қоғдаймиз. Қазақстанниң мошу саһадики сәясити қобул қилинған барлиқ хәлиқара үлгиләргә җавап бериду. БМТ, ЕБҺТ охшаш тәшкилатлар бизниң этносларара мунасивәтләр бойичә үлгимизгә, милләтләр бирлигини күчәйтиш бойичә күч чиқиришимизға һемишәм жуқури баһа бериватиду, – деди Тунҗа Президент.
Елбасы өзиниң тәшәббуси билән башланған «Рухани жаңғыру» җәмийәт аң-сәвийәсини йеңилаш программисиниң нәтиҗилиригә айрим тохтилип өтти.
– «Туған жер» лайиһиси даирисидә 12 миң меценатниң өзлириниң ана жутиға 270 миллиард тәңгә инвестиция бөлгәнлиги – программиниң сезиләрлик нәтиҗилириниң бири болуп һесаплиниду. Бу ишни давамлаштуруш керәк,–дәп тәкитлиди Нурсултан Назарбаев.
Елбасы шундақла мәмликәтниң иҗтимаий вә мәдәний муһитиниң өзгириватқанлиғини тилға алди.
– Мәмликитимиздики барлиқ этносларниң дөләт тилиниң җипсилаштурғучи ролини қоллап-қувәтлигәнлиги муһим әһмийәткә егә. Әскә алайличу, мустәқиллик елан қилинған 1991-жили аһалиниң 37 пайизила дөләт тилида сөзләтти. Һазир әһвал тамамән башқичә. Баһаларға қариғанда, һазирқи вақитта дөләт тилини Қазақстан аһалисиниң үчтин бир қисмидин ошуғи билиду. Әгәр 20 жил илгири алий оқуш орунлирида студентларниң 27 пайизи қазақ тилида билим алған болса, һазир 83 пайизи оқуватиду, – дәп тәкитлиди ҚХА Рәиси.
Елбасы Қазақстанда барлиқ этносларға ана тилини үгиниш үчүн зөрүр шараитниң яритилғанлиғини атап көрсәтти. Шуниң билән бир вақитта уларниң вәкиллириниң арисидиму дөләт тилини яхши билидиған адәмләр сани өсмәктә.
Тунҗа Президент ҚХАниң қийин әһвалларда мәмликәт аһалисини қоллап-қувәтләп келиватқанлиғини тәкитләп өтти: Ассамблея вә униң пидаийлири Арыс вә Мақтааралдики вақиәләрдин кейин адәмләргә ярдәм қилип, өзлирини көрсәтти, пандемия вақтидиму чоң ишларни әмәлгә ашурди. 

– Шундақ қилип, барлиқ қазақстанлиқлар һечкимниң өз проблемилири алдида ялғуз қалмайдиғанлиғини, әгәр лазим болса, һәрдайим ярдәм келидиғанлиғини билиду. Гражданлиримизниң һәрбириниң кәйнидә күчлүк җавапкәр дөләт туриду вә Қазақстан хәлқи Ассамблеяси бу мәсилидә алдинқи орунларниң биридә, – деди Нурсултан Назарбаев.
Мәҗлистә ҚХА Рәиси җәмийәт разимәнлигини вә хәлиқниң бирлигини күчәйтиш бойичә асасий вәзипиләрни атап көрсәтти, мошу муһим вәзипини орунлашниң йеңи яндишишлири билән йөнилишлирини бәлгүләп бәрди.
Биринчи новәттә, у елинған тәҗрибиләр асасида қазақстанлиқ бирлик вә разимәнлик үлгисиниң бирләштүргүчи иқтидарини нәтиҗидарлиқ һәм актив әмәлгә ашуруш керәклигини тәкитлиди.
– Қазақстанниң миллий вә мәдәний көпхиллиғини риқабәткә тақабил әвзәлликкә һәм мәмликәт мустәқиллигини мустәһкәмләшниң вә тәрәққий әткүзүшниң нәтиҗидарлиқ қуралиға өзгәртиш зөрүр. Буниңда течлиқ, разимәнлик вә бирлик дөләт сәяситиниң асасий йөнилиши болған, шундақ болуп һесаплиниду вә шундақ болуп қалиду. Бу – этносларара мунасивәтләр саһасидики принципиал мәвқә вә у өзгәрмәйду, – дәп тәкитлиди Елбасы.
Иккинчидин, Нурсултан Назарбаев қазақ тилиниң бирләштүргүчи амил болуш, хәлиқниң бирлигини техиму күчәйтиш иқтидариға егә екәнлигини атап көрсәтти. Униң этносларара мунасивәт тили болуши үчүн уни қоллиниш даирисини изчил кәңәйтиш вә уни үгинидиған адәмләр санини көпәйтиш зөрүр.
– Һазир мәмликәттә қазақ тилини һәқсиз үгитидиған 90 мәркәз ишләватиду. Уларниң нәтиҗидарлиғи, юмшағирақ ейтқанда, адаләтлик соалларни пәйда қиливатиду. Шуңлашқа мәдәнийәт вә спорт, билим вә пән министрликлири дөләт тилини өзләштүрүш системисиниң нәтиҗидарлиғини ашуруши зөрүр. Биз һәрбир оқуғучиниң мәктәптин кейин дөләт тилида сөзлиши, оқуши вә йезиши үчүн шараит яритишимиз керәк, – деди Тунҗа Президент.
Нурсултан Назарбаев қазақ хәлқиниң мәмликәттә этносларара мунасивәтләр әһвали үчүн болған тарихий роли вә җавапкәрлигиниң күчийиватқанлиғиниму атап көрсәтти.
– Биз қазақ хәлқи дөләт қурғучи субъект вә у мәмликәттә көпчиликни тәшкил қилиду, дәп асаслиқ ейталаймиз. Шуниң билән биллә бизниң һәрбиримиз өзимизни, өзимизниң қәдир-қиммитимизни, тилимизни һөрмәтләш арқилиқ мәмликәт тәрәққиятиға һәссисини қошуватқан башқа барлиқ вәтәндашлиримизни һөрмәтлишимиз шәрт. Пәқәт һәммимиз бирләшкәндила кәлгүси Қазақстанниң вә униң гражданлириниң күчлүк, чүшинишлик һәм мәптункар обризини вуҗутқа кәлтүрәләймиз, – дәп тәкитлиди ҚХА Рәиси.
Елбасы андин кейин мәмликәттә яшаватқан барлиқ этносларниң униң һаятиға паал қатнишиши керәклигини атап көрсәтти.
– Мәмликитимиз аһалисиниң үчтин бир қисми – түрлүк этнослар вәкиллири. Уларниң Қазақстанниң утуқлириға қошуватқан һәссиси һәммигә мәлум вә биз бу иқтидарни көпәйтишимиз лазим. Бу болупму этнослар жиғинчақ яшаватқан йәрләргә мунасивәтлик. Бир тәрәптин у йәрләрдә мошу этнослар әнъәнилирини, тилини, мәдәнийитини сақлап қелиш үчүн зөрүр болған барлиқ шараит яритилған. Иккинчи тәрәптин, әйнә шуниң асасида очуқ, өзлириниң мәдәнийәт-тил вә иҗтимаий-ихтисадий тәкчә-оюқлирида аҗрилип қалмиған бирләшмиләрни вуҗутқа кәлтүрүшимиз лазим, – деди Нурсултан Назарбаев.
Тунҗа Президент шундақла ҚХАниң әхбарат-идеологиялик ишта төзүмлүкни күчәйтишкә, өчмәнликкә қарши күришишкә алаһидә диққәт бөлүши керәклигини атап көрсәтти.
– Биз дунияниң бирқатар дөләтлиридә диний вә миллий характерға егә проблемиларниң кәскинлишиватқанлиғини байқаватимиз. Шундақ әһвалда Қазақстанда һөкүм сүрүватқан течлиқ вә хатирҗәмликни техиму қәдирләшкә башлайсән, – дәп тәкитлиди Елбасы. – Маңа “достлуқ вә разимәнлик тоғрилиқ тәкрарлаверишниң һаҗити барму?” дегән гәпләрни қилиду. Мән бу тоғрилиқ пүткүл һаятим давамида гәп қилимән. Чүнки бу қуруқ сөзләр әмәс – уларниң кәйнидә җәмийитимизниң хатирҗәм һаяти вә тәрәққияти туриду.
Нурсултан Назарбаев өткән жилларда Қазақстанниң бирликниң, бир-биригә болған һөрмәтниң һәрқандақ қийинчилиқлар билән синақларни йеңип чиқишқа ярдәм қилидиғанлиғини өзигә вә хәлиқара бирләшмигә бирнәччә қетим дәлиллигәнлигини әсләтти.
– Йәнә тәкрарлиғум келиду: Қазақстанниң көпмилләтликлиги – әгәр уни тоғра пайдилинидиған болсақ – бу бизниң байлиғимиз. Шуниң билән биллә биз униң капаләтләндүрүлгән моҗут нәрсә әмәс екәнлигини әстә сақлишимиз шәрт. Мошу байлиқ ховуп астида қалған пәйтләр болған вә болуши мүмкин. Шуңлашқа биз умумий Вәтинимизгә болған муһәббитимизни қәдирлишимиз, униң тарихий тәғдири үчүн умумий җавапкәрлигимизни күчәйтишимиз шәрт, – деди ҚХА Рәиси.
Андин кейин сөзгә чиққан Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Кеңишиниң мәҗлисигә қатнашқучилар – авария-қутулдуруш хизмәтлири мәркизий штабиниң Шималий Қазақстан вилайәтлик шөбисиниң мудири Вячеслав Вавилин, Көкчетав шәһәрлик «Технический лицей» дөләт мәһкимисиниң мудири Наталья Дементьева, Л.Гумилев намидики Евразия миллий университетиниң 4-курс студенти, «Оберег» Украин җәмийити яшлар қанитиниң әзаси Юлия Лагуткина, Җамбул вилайитиниң һакими Бердибек Сапарбаев, «Қазақстан уйғурлири җумһурийәтлик этномәдәнийәт мәркизи» җәмийәтлик бирләшмиси Алмута вилайәтлик шөбисиниң рәиси Закирҗан Кузиев, алмутилиқ журналист Виктория Трегубова, Алмута вилайити Ақсу наһийәлик һакимлиғиниң баш мутәхәссиси Владимир Чепель вә башқилар этносларара һәм конфессияләрара разимәнликни күчәйтиш, шундақла дөләт тилиниң роли вә әһмийитини ашуруш тоғрилиқ гәп қилди, бирқатар тәклипләрни оттуриға қойди.
Кеңәш мәҗлисидә Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Журналистлар клубиниң рәиси, «Kazakh TV» канилиниң мудири Майя Бекбаева билән «Қазақстан уйғурлири җумһурийәтлик этномәдәнийәт мәркизи» җәмийәтлик бирләшмиси Алмута вилайәтлик шөбисиниң рәиси Закирҗан Кузиев Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Рәисиниң орунбасари болуп сайланди.
Нурсултан Назарбаев Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Кеңишиниң мәҗлисини тамамлап, барлиқ қатнашқучиларға қизиқарлиқ пикирләрни ейтқанлиғи, әмәлий тәклипләрни оттуриға қойғанлиғи үчүн миннәтдарлиқ билдүрди.