• Әхбаратлар еқими
• 27 Қараша, 2020

Уйғурниң келини – Гүлбазар

Рашидәм РӘҺМАНОВА,
«Уйғур авази»

Таза уйғурчә сөзләйдиған бу аялни дәсләпки қетим Ишиктә шәһириниң бир топ җәмийәтлик ишлириниң активистлири билән Уйғур театриға концертқа маңғанда автобуста учратқан едим. Исми Гүлбазар екән. Бирақ һазир арилаш аилиләр интайин көпқу. Түриму, исмиму гайида адәмниң ениқ қайси милләткә тәәллуқ екәнлигидин хәвәр берәлмисә керәк. Шуңлашқиму «қенида уйғур бар охшайду» дәп ойлидимдә, унчуқмидим. Концерттин кейин барған автобусимиз билән йәнә биллә қайттуқ. Аримизда қизғин сөһбәт башланди. Байқисам, Гүлбазар һәдә артистларниң ейтқан нахшилиридин, кийгән кийимлиридин, ойниған сазлиридин алған тәсиратлирини алаһидә һаяҗанлиниш илкидә сөзлиди.
– Уйғурларниң миңлиған жиллардин бери қелиплашқан мәдәнийити – соғулмас байлиғи. Қазақстанда, болупму бизгә йеқин җайлашқан Алмутида Уйғур театриниң болғини, қандақ яхши! Концерт көрүп, бир яйрап қалдуқ! Артистларниң қолидики миллий әсваплири – немә дегән есил байлиқ! Қарап турсаң, бир-биригә задила охшимайду һәм қайтиланмайду. Чалған сазлири арамбәхш дәмләрни һәдийә қилса, миллий кийимлири көзниң йеғини йәйду. Уссулчи қизлар худди чөчәкләрдики пәриләрдәк! Мән уйғурниң мошу хисләтлиригә ашиқ болуп, уйғурға турмушқа чиқтим, – деди у һаяҗанлинип.
Гүлбазар һәдини мән буниңдин кейин пәқәт жутта өткән той-төкүн, нәзир-чирақтила әмәс, бәлки наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң жиғинлирида, «Уйғур авази» гезити оқурмәнлири билән уюштурған семинар-учришишлардиму учритишқа башлидим. Әнди униң тәғдири мени техиму қизиқтурди. Йеқинда болса, бир нәзирдә иккимиз дәстихан бешида қатар олтирип қалдуқ. Мана шу чағда маңа униң билән йеқиндин тонушуш пурсити кәлди.
Әсли, Гүлбазар Бердәлиева, Уйғур наһийәсиниң Кичик Дехан йезисидин екән. Ишиктә шәһиригә көчүп кәлгинигә 35 жил бопту.
– Йолдишим Зиявдин Әмруллаев билән бир жутта чоң болдуқ. У мениңдин үч яш чоң еди. Йезимизда, асасән, қазақ вә уйғур милләтлириниң вәкиллири яшатти. Бир алаһидилиги, һечқачан «сән – қазақ, мән – уйғур» дегән гәпни аңлимаптимиз. Аилидә үч бала өстуқ. Атимиз Мерхан билән анимиз Дәмеш бизгә «йеқиниңға меһриван бол» дәп тәрбийә бәрди. Улар һәрхил хизмәтләрдә болди. Көпчиликниң һөрмитигә еришкән инсанлардин еди. Бовам Бердәли Алпысбай Ғалҗатта яшиди. Уруш жиллири у йеза чоңлири билән бир жутниң турғунлирини ачарчилиқтин аман елип қалған екән. У Сталин билән учрашқан. Ата-бовилиримиз урушниң еғирчилиғини көргәчкә, шу қийин күнләрдә бир чишләм нанни тәң бөлүп йегән адәмләр. Биз болсақ, уларниң әвлади. Чоңларниң алдидин тоғра өтмәй, бир-биримизгә меһриванлиқ һис-туйғулири билән тәрбийилинип, чоң болдуқ. Зиявдин маңа өйлиниш тәкливини бәргәндә, мәнму униңға ашиқлиғимни йошурмидим. У тул аниниң ялғуз оғли еди. Мениң ата-анам уни өз пәрзәндидәк қобул қилди. Униң аниси Иззәтханму мени өз қизидәк көрүп, билмигинимни үгәтти. Шуңлашқиму бешимизға талай иссиқ-соғ чүшсиму, барлиқ синақлардин сүрүнмәй өттуқ, – дәйду Гүлбазар һәдә күлүмсирәп.
Гүлбазар мәктәпни яхши баһалар билән тамамлиди. Шу чағлардила у уйғур миллитигә бөләкчә бир һәвәс билән қараттикән. Болупму униңға уйғурниң «чоңға – һөрмәт, кичиккә – иззәт» билдүрүши наһайити яқатти. Рус тили вә әдәбиятидин дәрис бәргән устазлири Зинәт Мәшүрова, Гүлбанәм Низамова, Оғләм Тохтахуновани интайин яхши көрәтти. Уларму өз новитидә оқуштин башқа уйғур хәлқиниң тарихи, урпи-адити вә һаятиға қизиқидиған бу қизчаққа алаһидә ғәмхорлуқ қилатти.
Зиявдин ака билән Гүлбазар һәдиниң аилә қурғиниға бийил 40 жил бопту. Әмруллаевларниң аилисигә келин болуп чүшкән дәсләпки күнидин башлапла Гүлбазар қейинаниси Иззәтбүвидин миллий таамларни тәйярлашни үгинишкә киришти. Иззәтхан ана униңға хәлқимизниң урпи-адити вә әнъәнилирини аста-аста үгитишкә башлиди. Гүлбазар һәптисигә бирнәччә қетим келидиған “Коммунизм туғи” (һазирқи «Уйғур авази») гезитиға қизиқип, униң һәрбир мақалисини диққәт қоюп оқушқа башлиди. Өзигә чоң һөрмәт билдүргән рәпиқисини Зиявдин акиму алиқинида көтиришни билди.
Һазир Гүлбазар һәдә уйғур таамлирини әҗайип ләззәтлик тәйярлайду. Уйғурниң тили билән урпи-адитини бәзи уйғур аяллиридин яхши билиду. Уйғурниң миллий нахша-саз вә қошақлирини ядқа ейталайду. Һәр жили җәмийәтлик ишлириниң активистлиридин театрниң концерт, спектакльлириға абонемент сетивалиду. Шуңлашқиму артистлиримизни, уларниң қәйәрлик екәнлигини иккиләнмәй ейтип берәләйду. Уйғур театриниң мудири болған, һазир мудирниң вәзиписини вақитлиқ атқуруватқан Савутҗан Сонуров билән мәктәпни қатар тамамлиғанлиғини ейтип, махтиниду. Тил, гезит вә театр мәсилилиригә бағлиқ баш қошушларға өз ихтияри билән қатнишип, көпчиликкә уларни қоллап-қувәтләшни мәслиһәт қилиду.
Зиявдин Әмруллаев билән Гүлбазар Бердәлиеваниң бәхитлик аилисидә Болатбек, Диас исимлиқ оғуллар вә Диана исимлиқ қиз һәр икки милләткә болған һөрмәт вә садақәтлик билән тәрбийилинип, йетилди. Улардин тоққуз нәврә туғулди. Икки милләт вәкили қурған аилә мана мошундақ алий хисләтлири билән көпчиликкә үлгә болуп кәлмәктә. Һә, мундақ һәрхил милләт вәкиллиридин тәркип тапқан бәхитлик аилиләр көпмилләтлик Қазақстанниң һәрбир йезисида, һәтта һәрбир кочисида бар.

Әмгәкчиқазақ наһийәси.