• Бизниң сөһбәт
• 27 Қараша, 2020

Савутҗан СОНУРОВ: «Театр иҗадий паалийитини тохтатмиди»

Йолдаш МОЛОТОВ,
«Уйғур авази»

Мана, санақлиқ күнләрдин кейин Қ.Ғоҗамияров намидики дөләт академиялик Уйғур музыкилиқ-комедия театри новәттики 87- мәвсүмини ечиш алдида туриду. Икки жилдин ошуқ вақит әмәлгә ашурулған реконструкция ишлири аяқлишип, театр коллективи һазир тамашибинларни күтмәктә. Мәвсүм ечилиш алдида биз театр мудири вәзиписини вақитлиқ атқуруватқан Савутҗан СОНУРОВ билән сөһбәтләшкән едуқ.

— Савутҗан Сидиқоғли, реконструкция ишлири аяқлишип қалдиму?
— Мәлумки, өткән әсирниң 90-жиллириниң ахирида театримиз реконструкция қилинған еди. У пәйттә театр бенасиниң сирти, тамлири мурәккәп ремонт қилинди. У қурулуш ишлирини дөләт тәрипидин бөлүнгән мәбләғдин ташқири, хәлқимизниң, һамийлиримизниң ярдими билән әмәлгә ашурған едуқ. Уни һәқиқий мәнада “хәлиқ қурулуши” дәп аташқа болиду. Есиңларда болса, 2002-жили театрниң ечилиш тәнтәнисигә елимизниң Тунҗа Президенти Нурсултан Назарбаев қатнашқан еди.
Жуқурида ейтқинимдәк, у жиллири театрниң сирти реконструкция қилинди. Әнди театр сәһниси, заллар, артистлар бөлмилири бир қетимму ремонт қилинмиған. Театрниң техникилиқ васитилириму заман тәләплиригә уйғун кәлмәтти. Шуңлашқа биз 2014-жили театрниң ичини реконструкция қилиш мәсилисини көтәрдуқ. Мән у вақитта театр мудири едим. Бизни шу пәйттики Қазақстан Җумһурийити Парламенти Мәҗлисиниң депутати, Қазақстан хәлиқ артисти Мурат Әхмәдиев қоллап-қувәтлиди. Мурат Абдиримоғли вә бирнәччә депутатлар театримизға келип әһвалимизни көрүп, Һөкүмәт алдиға мәсилимизни қойди. Шу жили театрдики реконструкция ишлириниң лайиһилик-сметилиқ һөҗҗитини тәйярлаш үчүн бюджеттин 32 миллион тәңгә бөлүнди.
2018-жили барлиқ һөҗҗәтләр тәйяр болғандин кейин апрель ейида қурулуш ишлири тендерға чиқирилди. Май ейида болса, тендерда ғалип чиққан ширкәт ениқлинип, 1-июнь күни театрни реконструкциягә яптуқ. Умумән, қурулуш ишлириға 1 миллиард 406 миллион тәңгә бөлүнди. Һазир театрниң чедири толуғи билән алмаштурулди. Чедири яғач болған екән, металлоконструкцияләр билән йепилди. Сәһниниң асти йәттә метр қезилип, бетон қуюлди. Сәһнимиз әнди айлинидиған болиду. Бу спектакль декорациялирини тез алмаштурушқа қолайлиқ һәм барлиқ театрларда бар, пәқәт биздила йоқ еди. Оркестр олтиридиған орун болса жуқури, төвән көтирилиду. Сәһнигә йоруқ вә аваз бериш, пәрдиләрни ечиш-йепиш толуғи билән автоматлаштурулди. Тамашибин залидики кона орундуқларниң орниға заманивий креслолар қоюлди. Икки балконниң үстигә йәнә бир ярус селинди. Әнди театрниң босуғисидин атлиған һәрқандақ адәм бирдинла миллий пурақни сезиду. Мошу реконструкция лайиһисиниң муәллиплириниң бири тонулған мемар, рәссам Шөһрәт Йүсүпов барлиқ нәрсиләрни миллий стильда ишләп чиқти. Бу стильниң асасида Турпандики «Миң өйләр» ятиду. Тамлар үчүн Сәмәрқәнттин мәхсус хишларни елип кәлдуқ. Миллий нәқишләр, миллий бояқлар билән безәлди. «Миң қетим ейтқандин, бир көргән әла» дегәндәк, тамашибинлиримиз театрға келип, өз көзи билән көрүп, баһасини бериду дәп ойлаймән. Умумән, театр толуғи билән заманивий тәләпләргә җавап бериду. Әнди қурулуш ишлири бийил 1- июньда аяқлишиши лазим болған. Амма таҗсиман вирус пандемиясигә мунасивәтлик иш тохтап қалди. Театрға елинидиған техника, айрим җиһазлар чәт әлләрдин кәлтүрүлүши керәк болған. Мәсилән, тамашибин залидики креслолар Россиядин кәлтүрүлди. Чегарилар йепилип қалғанда мошуларниң һәммиси тохтиди. Шуңлашқа қурулуш ишлириниң аяқлишиш қәрәлини узартишқа тоғра кәлди. Шәхсән өзәм мошу лавазимға тайинланған тоққуз ай ичидә қурулушчиму болуп кәттим. Һазир ишларниң айрим кам-котилири қалди. Мана мошу күнгә қәдәр қурулуш ишлириниң 95 — 97 пайизи аяқлашти.
— Театрниң иҗадий паалийитичу?
— Шуни алаһидә тәкитлимәкчимәнки, мошу вақит ичидә театр иҗадий паалийитини бир күнму тохтатмиди. Биз қурулуш башланған күни ширкәт рәһбәрлиридин биринчи новәттә репетиция залини, артистлар бөлмилирини ясап беришни илтимас қилдуқ. Бу ишлар әмәлгә ашурулғандин кейин репетицияләрни башлавәттуқ. Мошу вақит ичидә биз чәт әлләрдә, йәни Түркия, Өзбәкстан, Қирғизстанда гастрольларда болдуқ. Униңдин ташқири, елимизниң уйғурлар зич яшаватқан барлиқ җайлирида концертларни, спектакльларни қойдуқ. Бийил март ейида елимиздә пәвқуладдә әһвал елан қилинғанда коллектив жирақтин ишләшкә өтти. Театримиз артистлири Ютуб, Фейсбук, Инстаграмм торбәтлири арқилиқ өз һүнәрлирини намайиш қилип турди. Әнди карантин тәртиви бираз юмшитилғандин кейин коллектив театрниң бәдиий рәһбири Мурат Әхмәдиев рәһбәрлигидә қизғин репетицияләрни башлавәтти. Улар кечә-күндүз ишләватиду десәм, мубалиғә болмас. Чүнки икки жилдин ошуқ вақит ичидә артистлиримиз сәһнини сеғинди. Әнди театрни сеғинған тамашибинлиримизниң көңлидин чиқиш – бизниң вәзипимиз.
Бийил 87-мәвсүмни театримизниң классик әсәри «Анархан» спектакли билән ачимиз. Бәдиий рәһбәр Мурат Әхмәдиевниң тәкливи билән мәзкүр спектакльни ахирқи қетим сәһниләштүргән режиссер, һели мәрһум Муһит Һезимовниң варианти көрситилиду. Спектакль Муһит Һезимов билән театримизниң рәссами, һели мәрһум Пәйзирахман Ибрагимовларниң ярқин хатирисигә беғишлиниду. Спектакльда рольларға чиқидиған үч тәркип тәйярлиниватиду. Йәни, спектакль үч күн қоюлса, үч һәрхил тәркиптики артистлар сәһнигә чиқиду.
Умумән, бийил икки премьера бар. «Тәнһа юлтуз» вә «Дәттикам» спектакльлири сәһниләштүрүлмәктә. Концертлиқ программа бойичә муқамлар тәйярлиниватиду. Әнъәнә бойичә йеңи жил һарписида «Тәбәссүм» һәзил-күлкә кечиму бар. Йәнә бир қетим тәкрарлап өтүмәнки, театр иҗадий паалийитини бир күнму тохтатмиди. Әнди, әгәр әтиязда вәзийәт яхшиланса, уйғурлар зич яшаватқан наһийәләргә гастрольларға баримиз.
— Театр мәвсүми қачан ечилиду?
— Биз театр мәвсүмини ечишқа йүз пайиз тәйяр. Алдин-ала планлиримиз бойичә 28-ноябрь күни ечишимиз керәк. Амма, таҗсиман вирус пандемиясигә мунасивәтлик һазир әһвал тез өзгирип туруватиду. Алмута хәтәрлик вирус тарқилиши җәһәттин «сериқ» зониға кирип қалди. Вәзийәт күндә дегидәк өзгәрмәктә. Әгәр рухсәт берилсә, шу күни ечишни мәхсәт қиливатимиз. Биз үчүн адәмләрниң бехәтәрлиги биринчи орунда туриду, әлвәттә. Бехәтәрлик демәкчи, һазир театрда униң барлиқ амиллири орунлиниду. Мәсилән, киргән җайда мәхсус аяқ кийим тазилайдиған «гиләмчә», мәхсус дизенфекция қилидиған васитә, антисептиклар қоюлиду. Тамашибинларниң һәммиси медицинилиқ ниқапларда болуши шәрт. Олтарғанда һәрбир тамашибинниң бир-бири билән арилиғи бир йерим метр болуши керәк. Униңдин ташқири бир күндә йүздин ошуқ тамашибин киргүзүлмәйду. Буни тамашибинлиримиз яхши чүшиниду һәм униңға толуқ риайә қилиду дәп ойлаймиз. Әгәр вәзийәт өзгәрсә, мәвсүмни ечиш күнини башқа күнгә бәлгүләймиз. Уни биз алдин-ала хәвәрләймиз, әлвәттә.
Хуласиләп ейтсам, театр тамашибинларни тәқәзалиқ билән күтүватиду.
— Сөһбитиңизгә рәхмәт.